İspanya'da İki Partili Sistemin Sonu, Podemos'un Başarısı

İspanya’da yaklaşık bir yıldır heyecanla beklenen seçimler sona erdi ve Türkiye saati ile gece 03:00 civarında sonuçlar kesinleşti. Bu tarihi seçimde ülkede ana akım partiler düşüşe geçerken daha senesi yeni dolmakta olan partiler hızla yükseldi.

Seçimleri iktidarda bulunan muhafazakâr Partido Popular (Halk Partisi) kazandı.

Fakat parti, yüzde 28.7 oy oranı ile meclisteki çoğunluğunu yitirdi. Partido Popular (Halk Partisi) seçimin görünen kazananı iken Podemos (Yapabiliriz) lideri Pablo Iglesias "artık İspanya’nın eskisi gibi olmayacağına" vurgu yapıyordu.

Bu sene seçime katılım daha yüksekti. 2011 yılına göre yüzde 5’lik bir artış ile seçmenlerin yüzde 73’ü oy verdi. İspanya siyasetinde hakim iki ana partisi Partido Popular (PP - Halk Partisi) 4.5 milyon, Partido Socialista Obrero Español (İspanyol Sosyalist İşçi Partisi) 2 milyon oy kaybederken yeni partiler yükselişe geçti. Madrid’de Halk Partisi 13 milletvekili çıkarırken Podemos onu 8 vekil ile izledi.

İki partili parlamenter sistemin sonu

Seçimin sonuçları hızla açıklanırken çeşitli internet gazeteleri de seçim sonuçlarını farklı başlıklarla ele aldı. Bazıları "Halk Partisi’nin zaferini" ilan ederken aslında ülke Türkiye’deki 7 Haziran’ı anımsatan bir tablo ile karşı karşıyaydı. Muhafazakarlar çoğunluğu kaybetmişti ve oy oranları Türkiye’dekinden çok daha düşüktü. Tek başına hükümet kurulamazken bir çok koalisyon senaryosundan bahsedilmeye başlandı. Reuters seçimleri "sol partiler İspanyol seçimlerinde liderliği ele geçirdi" şeklinde veriyordu. El Español gazetesi "PP Seçimi kazandı ama yönetmesi imkansız" başlığını atarken Podemos lideri Pablo Iglesias "artık İspanya’nın eskisi gibi olmayacağını" söyledi.

Oy oranları

2011’den 2015’e

2011 seçimlerinde Halk Partisi’nin yüzde 44,6 ana muhalefetteki Sosyalist İşçi Partisi’nin (PSOE) yüzde 28,7 oranındaki oyları bu seçimlerde radikal bir düşüş yaşadı.

Franco sonrası dönemde İspanya Sosyal Demokratları en kötü seçimlerini yaşadı. 1989 yılından bu yana iki partili parlamenter sistem olarak adlandırılan İspanyol Sistemini, Halk Partisi ve Sosyalist İşçi Partisi domine ediyordu ve oylarının toplamı giderek artıyordu. Bu oran 1989 yılında yüzde 65, 1993 yılında yüzde 73, 1996 yılında yüzde 76, 2000 yılında yüzde 78, 2004 yılında yüzde 80, 2008 yılında yüzde 83 idi. Kriz ile birlikte 2011 yılında başlayan düşüşün (yüzde 73) sonucunda bugün oran yüzde 50’ye ulaştı.

Seçimlerin iki temel sonucu vardı. Birincisi İspanya’nın Franco’nun ölümünden sonra aşamadığı iki partili parlamenter sistem, ikincisi ise mevcut ekonomi politikalarında, yozlaşmış siyaseti derinden değiştirme iradesi. Muhafazakarlar çoğunluğu kaybederken, yeni partiler büyüdü. Podemos özellikle Katalunya ve Bask Bölgesinde yüksek  oranlarda oy aldı.

Podemos’un başarısı

Baybers Külebi'nin Şubat ayında bianet’teki yazısında dediği gibi "Podemos'un asıl başarısı, ülkesinin yakın geçmişindeki sokak hareketi deneyim birikimini doğru ve etkili bir şekilde parlamentarist mücadeleye katabilmiş olmasıydı".

TIKLAYIN - PODEMOS HAKKINDA BİLİNMEYENLER

Bu başarı ilk olarak geçen Mayıs’ta gerçekleşen Avrupa Birliği Parlamentosu seçimlerinde somutlaştı. Bütçesiz ve neredeyse reklamsız gerçekleşen kampanyada Podemos 1,2 milyon oy ile AB parlamentosuna beş milletvekili gönderdi.

Podemos’un büyüyüşü 2008 yılından beri ekonomik kriz, işsizlik ve kemer sıkma politikaları ile gerçekleşti. Buna Halk Partisi'nin yaklaşık 20 yıldır mali işler sorumluluğunu yürüten Luis Barcenas gibi ana akım partilerin aktörlerinin ve kralın yolsuzluk davaları da eklendi.

Podemos büyürken ana akım partilerin gerilemesi geleneksel siyasetten kopuşa işaret ediyor. Podemos 2008 krizinden sonra ortaya çıkan Indignados (Öfkeliler) Hareketi ile birlikte şehir işgallerini gerçekleştirenlerin, kemer sıkma politikalarının mağdurlarının sesi oldu. Aşağıdan örgütlenen hareket, işgallerin ardından binden fazla forum ile siyasi tartışmayı ve örgütlenmeyi devam ettirdi. Hareket dayanışma üzerine odaklanırken Indignados hareketi ülkenin bir çok yerinde mekanları ve Madrid’de kullanılmayan Madrid Otel’ini de işgal etmiş, yüzlerce odasını evsizlerin kullanımına açmıştı [2].

Koalisyon için 60 gün

Seçim sonuçlarının açıklanmasının ardından asıl soru koalisyonun kuruluşu oldu. Halk Partisi lideri Mariano Rajoy ülkenin güvenliği ve istikrarı için hükümet kurma görevini sahiplendi; fakat sağın aldığı toplam oy koalisyon kurmaya yetmiyor.

İspanya Anayasası’nın 99. Maddesine göre hükümetin kurulması için tam 60 günü var.

Podemos lideri Pablo Iglesias seçim sonuçlarının kesinleşmesinin ardından  "yolsuzluk ile savaşacak ve sosyal adaleti savunacak 69 koltuğumuz var" diyor. Seçimler, İspanya’daki hareketin Avrupa’ya etkisi ve olası koalisyonlar üzerine tartışılacak çok konu var. Avrupa’da "radikal sol" olarak adlandırılan hareketler birçok zorluk ile karşılaşıyor. Fakat başlangıçta çıkarılacak ilk sonuç İspanya’da kemer sıkma politikalarının Yunanistan’da Syriza’nın hükümete gelmesi ile de gösterdiği gibi siyasi olarak yenildiği. Fakat Syriza’nın referandumdan sonra kemer sıkma politikalarını yürürlüğe koyması, partinin başlangıç noktasından sapması ve onu iktidara getiren kitlenin taleplerinin göz ardı edilmesi olarak algılanmıştı. Ve Tsipras’ın Avrupalı hükümetlerle pazarlığının, gidişatları birbiriyle paralel olan bu ülkelerde Podemos’un oylarına olumsuz olarak yansıdığı iddia edilmişti.

Yunanistan "boyun eğse" de Podemos için yeni bir dönem başlıyor. Umut kaybedilmedi ve bu seçimler kitlelerin yeni partilere şans verdiğini gösterdi. Şimdi ana sorulardan biri işsizlik oranının yüzde 21 olduğu ülkede umudu temsil eden Podemos’un ne kadar Syriza’laşacağı". Yeni partilerin hareket alanı, kurulacak koalisyon, ekonomik gidişat yakın dönemi belirleyecek gibi gözüküyor. (BZ/HK)

[1] İspanya 2015 Seçimleri Sayfası