Üç gün süren ve kararını pazartesi günü açıklayan mahkemede iddia heyeti üyelerinden Walden Bello, şirketlerin savaşta taraf olarak görülmesinin ve üst düzey yöneticilerinin cezalandırılmasının üzerinde dururken, Saul Landau 'da büyük şirketlerin yaygın medyayla olan ilişkilerini anlattı.
"Savaşın özelleştirilmesi" konusunda konuşan Niloufer Bhagwat ise savaştan çıkar sağlayan Halliburton, Lockheed Martin gibi şirketlerin aleyhinde kanıtlar sundu.
Bhagwat ayrıca, savaşta çok fazla sivilin hayatını kaybetmesinin nedeninin savaşın özelleştirilmesi olduğunu, bu yüzden de savaşa ortaklık eden şirketlerin cezasız kalmaması gerektiğini belirtti.
İddia heyetinin sunduğu kanıtlar doğrultusunda mahkeme kararında da savaştan çıkar sağlayan Amerikan ve İngiliz şirketlerine karşı eylem yapılmasıyla ilgili bir tavsiye maddesi vardı.
Yapılacak eylemlere karar vermeyi halklara bırakan karar maddesinde, çıkarcı şirketlerin isimleri ise açıkça belirtildi.
Savaş suçlusu şirketler hangileri?
Mahkeme kararına göre savaştan kar sağlayan başlıca şirketler:
Halliburton, Bechtel, Carlyle, CACI Inc., Titan Corporation, Kellog, Brown and Root (Halliburton'un taşeron firması), DynCorp, Boeing, ExxonMobil, Texaco ve British Petroleum.
Irak'a karşı işgal nedeniyle zarara uğradıklarını iddia ederek tazminat davası açan ve kazanan şirketler ise: Toys R Us, Kentucky Fried Chicken, Shell, Nestlé, Pepsi, Phillip Morris, Sheraton, ve Mobil.
Savaştan kar sağlayan şirketlerin listesine Lockeed Martin, Northrop Grumman, General Dynamics, Raytheon, United Technologies ve General Electric de eklenebilir.
Şirketlerin savaştan kazancı ne oldu?
Niloufer Bhagwat'ın mahkemeye sunduğu kanıtlara göre Lockeed Martin'in sadece 2003 senesinde ihalelerden ve savaşla ilgili projelerden elde ettiği kazanç 21.9 milyar dolar.
Lockeed Martin'in Başkan Yardımcısı Bruce Jackson 'ın yeni muhafazakarların oluşturduğu Yeni Amerikan Yüzyılı Projesi'nin (Project for the New American Century) en önemli üyelerinden olduğu ve 2000 senesinde Cumhuriyetçi Parti'nin dış politikasının belirlenmesinde etkili olduğu da biliniyor.
Dünyanın bir numaralı askeri ve lojistik destek sağlayan özel şirketi Lockeed Martin, aynı zamanda da en büyük silah ihracatçısı. Şirketin nükleer silah yapımıyla da ilgili olduğu biliniyor.
Savaşa desteği ve savaştan sağladığı kazanç uzun süredir konuşulan şirketlerden biri ise Başkan Yardımcısı Dick Cheney'nin eski şirketi Halliburton.
Dünyanın en büyük petrol şirketlerinden biri haline gelen Halliburton, 2004'te Irak'ın yeniden yapılandırılması ihalelerinden 8 milyar dolar kar elde etti.
Halliburton'un taşeron firması Kellogg ve Brown and Root da Irak'a güvenlik ve askeri yardım yapıyor. Taşeron firma 2004'ün Ocak ayında Irak'ın bakımsızlıktan harap olmuş petrol tesislerini tamir etme ihalesini almıştı.
Mahkemeye sunduğu iddiada ihalenin usule aykırı olarak, kapalı kapılar arkasında alınan kararlarla verildiğini söyleyen Bhagwat, firmanın 7 milyon kar ettiğini de belirtti.
Kararda Halliburton'dan hemen sonra adı geçen firma Bechtel de usule aykırı ihaleden pay çıkaran şirketlerden.
Bechtel'e usulsüz ihale ile verilen görevlerden bir kısmı savaş sırasında hasar gören havaalanları, kanalizasyon sistemleri, yerel su sistemleri ve elektrik santrallerini yeniden inşa etmek var.
Sivil hizmetlerinin yanı sıra Apaçi helikopterleri ve "akıllı" bombalar da üreten Boeing 2004 senesinde savaşla ilgili hizmet ve destekleri için 17.1 milyar dolar kazandı. Boeing Lockheed Martin'den sonra Pentagon'a lojistik ve askeri destek sağlayan ikinci en büyük şirket.
Dünyanın önde gelen "kiralık polis" şirketi olarak bilinen DynCorp Irak'ta "güvenliği sağlamanın" yanı sıra Afganistan ve Amerika-Meksika sınırında çalışmak üzere güvenlik personeli kiralıyor.
Amerikan hükümeti DynCorp'la 2004 senesinde 2.4 milyar dolarlık bir anlaşma imzalandı. Anlaşma karşısında DynCorp'tan beklenen Irak hükümetini kanunların yaptırımını sağlamak, etkili cezaevleri kurmak gibi konularda eğitmesi.
Petrol şirketlerinin dokunulmazlığı
Irak savaşına lojistik destek ve paralı asker sağlayan şirketlerin yanı sıra çıkarları için destek veren ExxonMobil, Texaco, British Petroleum gibi petrol şirketleri de mahkemenin "savaş suçluları" listesinde.
22 Mayıs 2003 tarihli bir başkanlık talimatı ile Irak'ta iş yapan petrol şirketlerine dokunulmazlık tanındı. Başkanlık talimatı ile bu şirketler hakkında yasal işlem yapılması yasaklandı ve yapılan işlemlerin de geçersiz sayılacağı belirtildi.(EK/EÜ)
* Savaştan kazanç sağlayan şirketlerle ilgili daha fazla Bilgi için:
