Adalet Arayana Destek Grubu’ndan Eylem Can ve arkadaşlarıyla, 2015 İş Cinayetleri Almanağı hakkında konuşmak üzere Beyoğlu'nda buluşuyoruz. Charlie Chaplin’in Modern Zamanlar’ıyla başlıyor sohbet. Türkiye’de işçilerin maruz kaldığı zor çalışma şartlarının insanı insan olmaktan uzaklaştırdığını örneklendiriyor Eylem Can, Chaplin’in unutulmaz filminden sahnelerle.
İş yerlerindeki ihmallerden kaynaklı ölümlerin önlenebileceğine dair kanı çok güçlü. Can, “Bu ölümlerin kaza değil cinayet olduğunu anlatmaya çalışıyoruz. Bu anlatılanlar hepimizin hikâyesi” diyor.
2015 İş Cinayetleri Almanağı verilerine göre, 2015'te en az 1703 işçi, iş cinayetleri sonucu öldü. İş kollarına göre iş cinayeti dağılımına bakıldığında, 418 cinayet ile ilk sırada inşaat sektörü yer alıyor. İkinci sektör ise 378 kişinin yaşamını kaybettiği tarım sektörü.
İş cinayetlerinin en fazla gerçekleştiği kent 115 cinayet ile İstanbul olurken, listeyi sırasıyla İzmir, Adana, Bursa ve Konya takip ediyor. Bunun yanısıra 14 yaşın altında 14 çocuk işçi çalışırken öldü.
Merdiven altı değil, büyük firmalar
Can, iş cinayetleri denilince akla ilk olarak merdiven altı atöleyelerde yaşanan ölümler geldiğini, ancak araştırmalarının tam aksine işaret ettiğini büyük firmalarda da olumsuz çalışma koşullarının, iş cinayetlerinin ve meslek hastalıklarının yaşandığını belirtti.
Almanak'ta, geçen yıl Sarar’da çalışırken yaşamını kaybeden Fadime K.’nın mesai arkadaşlarının ifadelerine yer veriliyor:
“Çalışırken ustalar gelip başında süre tutuyor. Bir dakikada kaç ‘sayı’ yaptığına bakıp ona göre günde kaç ‘sayı’ yapacağın belirleniyor. Fakat bu süre içinde tuvalet yok. Eğer istedikleri sayı olmazsa yemek molasına çıkmadan çalışmamız isteniyor. İş saati içerisinde konuşmak ve telefon kullanmak yasak. Günde sadece bir kere tuvalete gitmenize izin veriyorlar.”
Yine Almanak'ta Şişecam’da ‘rapor aldıkları’ gerekçesiyle işten çıkarılan işçiler arasında engelli kadrosunda çalışan Fatih Ataş ise, işyerinde 18 bin volt elektrik çarpması sonucu sağ kolunu kullanamadığını belirterek şunları anlatıyor:
“1996 yılında Paşabahçe’ye girdim. Elektrik çarpması sonucu sağ kolum iş göremez hale geldi, emekli de olamıyorum. Çünkü %28 iş göremez raporu verdiler. Emekli olmam için %40 raporu verilmeliydi. Raporlarıma rağmen sanki keyfi gelmiyormuşum gibi beni de işten çıkardılar. Hiç değerimiz yokmuş.”
Almanak’ta Ece Seramik’ten 6 meslek hastası işçinin röportajına yer veriliyor. Bunlardan bir tanesi Ece Seramik’te Sırlama ve Dekor Tamir Ustası Faruk Işılak.
“Yaklaşık 15 yıl dekor tamir ve sırlamada çalıştım. Dekor yaptığımız kimyasal maddelerin kokusunu çok uzaktan bile alabilirsiniz. Kabinin havalandırması yetersizdir, tehlikeli bir yerdir. Yukarıda küçücük bir havalandırması vardır. Kabinde attığımız sır doğruca üstümüze dökülür, toz içinde kalırız. Fabrikada slikozis hastalığı çıktıktan sonra, bir akşam mesai bitimi patron geldi. ‘Sizin hastalığınız slikosiz, çaresi de yok!’ dedi yüzümüze karşı.”
Patron ve sendika işbirliğine karşı
“Aslında iş yerinde baskı hep vardı. Üretimde çalışan arkadaşların tuvalete gitmek için bile izin almaları gerekiyordu, su içmek için bile yerinden ayrılma şansı yoktu. Robot gibi 12 saniyede bir klima çıkardığın sürece gerisi kimsenin umrunda değildi.”
Bu sözler Arçelik LG işçileri İsmail Karabulut ve Mehmet Akif Küçükbay’a ait. Karabulut ve Küçükbay, Arçelik LG’den atılma süreçlerini ve sendikanın bu dönemdeki tutumunu almanakta şöyle değerlendiriyor:
“Onbinlerce işçinin başlattığı Türk Metal’den istifa sürecine katıldık. İşçiyi temsi etmeyen sendikal anlayışa son vermek için anayasal hakkımızı kullanarak istifa etmeye karar verdik. Ancak fabrika sendikadan yana oldu.”
Almanakta Koç Holding’e bağlı Divan Turizm İşletmeleri AŞ’nin Çekmeköy Fabrikası’nda DİSK Gıda-İş Sendikasına üye oldukları için 52 işçi işten atılan işçilere de yer veriliyor. Arçelik LG işçileri, “Koç Holding her tarafta aynı taktiği uyguluyor. Koç Grubu hiçbir kurumuna mücadeleci sendikaların girmesini istemiyor. Amacımız mevcut sendikanın koyduğu duvarları aşmaktı” diyor.
Almanakta, bunun gibi birçok işçinin anlatımının yanı sıra çocuk işçiler ve meslek hastalıkları dosyalarına da yer veriliyor. (FÖ/NV)
Almanağa kitabevlerinden ulaşabilirsiniz.
* İş Cinayetleri Almanağı, hazırlayan Adalet arayana Destek Grubu, 1Umut Yayınları, 488 sayfa, İstanbul.
