İsrail'in İran'a hava saldırıları ve İran'ın misillemeleriyle başlayan savaş, yıkıcılığı hergün artarak sürerken beşinci günde ABD ve İran'ın çatışmanın sona erdirilmesi için görüşme hazırlıkları içinde oldukları haberleri gelmeye başladı.
ABD-İran temasları
Yorumcular, Donald Trump'ın Kanada'daki G7 zirvesinden erken ayrılmasını Orta Doğu'da tırmanan krize odaklanma gereğiyle ilişkilendirseler de Trump, "İran'la 'Barış Görüşmeleri' için hiçbir biçim, yol veya surette temas kurmadığını" söyledi.
Trump Fransa Cumhurbaşkanı Emmanual Macron'un, kendisini ateşkes çabaları kapsamında zirveden ayrıldığına ilişkin yorumunu da doğrulamadı. Kendi sosyal medya uygulaması Truth Social'da Washington'a gitmek üzere yola çıkmasının "Ateşkesle ilgisi [olmadığını] Çok daha büyük bir şeyle ilgili" olduğunu açıkladı.
Trump, mesajında "İran, imzalamalarını söylediğim 'anlaşmayı' imzalamalıydı" diye yazdı. "Basitçe ifade etmek gerekirse, İRAN'IN NÜKLEER SİLAHI OLAMAZ. Bunu defalarca söyledim!" dedi.
Süren saldırılar İsrail'de en az 24 İran'da 224 insanın ölümüne yol açtı. İsrail'de yüzlerce, İran'da binin üzerinde yaralı var.
Axios'un haberine göre,Trump'ın Ortadoğu Özel temsilcisi Steve Witkoff ve İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi'nin, İsrail ve İran arasındaki çatışmaya diplomatik çözüm olasılıklarını görüşmek üzere bu hafta bir araya gelmeleri mümkün.
İran’ın bölgesel arabuluculuk kanalları
Reuters'ın haberine göre, İran, ABD'nin nükleer müzakerelerde esneklik karşılığında Katar, Umman ve diğer Körfez ülkeleri aracılığıyla İsrail’i ateşkese zorlamasını istedi. Umman, ABD ve İran arasında çatışmaların geçici olarak durması, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) denetimi ve nükleer hakların karşılıklı tanınmasından oluşan bir ateşkes planı üzerinde çalışıyor.
Çatışmanın durmasına yönelik inisiyatifler
Modern Diplomacy'nin haberine göre, Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, İsrailli mevkidaşıyla görüşerek İsrail'in İran'a yönelik saldırısının uluslararası hukuku ihlaline karşı çıktı. Çin, İran nükleer sorunuyla ilgili diplomatik yolların tüketilmediğini ve soruna barışçıl bir çözüm için hala umut olduğunu doğruladı.
Rusya da diyalog zemini oluşturmak üzere arabuluculuk önerisinde bulundu; ancak Rusya’nın Kremlin sözcüsü, İsrail’in müzakereye ilgi göstermediğini belirtti.
AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi ve Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Kaja Kallas da 27 AB ülkesi dışişleri bakanlarını "Tel Aviv ve Tahran'a diplomatik erişim konusunda koordinasyon ve olası sonraki adımlar için bir fırsat sağlama" amacıyla salı günü bir video konferansa davet etti.
Bölgesel enerji piyasaları üzerinden arayışlar
İran’ın barış görüşmelerine olumlu yaklaştığı ve “bir anlaşma peşinde” olduğu spekülasyonları petrol fiyatlarında düşüşe yol açarken enerji piyasaları, barışın bölgenin istikrar kazanmasına yardımcı olacağı görüşünü satın alıyor.
Halen küresel diplomasi çevrelerinde barış yönünde ilerleyebilecek bir fırsat penceresi oluştuğu görüşü şekilleniyor.
Çatışan ülkelerde barışın iç dinamikleri
İsrail ve İran’da savaşın durması ve barışın tesisi yönünde propaganda yapan, siyasi açıklamalarla öne çıkan aktörlerden İran sivil toplum aktivistleri hem İran’da hem İsrail’de altyapıya darbe indirilmesini kınayarak askeri operasyonların sonlandırılmasını, sivil halkın korunmasını ve nükleer gerginliğin durdurulmasını savunuyor.
Diasporadaki İranlı sığınmacı ve sürgündekiler arasında muhalif sesler, hem mevcut rejime hem İsrail saldırılarına karşı çıkıyor. ABD'de sürgünde yaşayan İranlı siyasi yorumcu ve insan hakları savunucusu Mehdi Eminzade gibi şahsiyetler, "Ülkenizi düşman tanklarının arkasına geçerek savunamazsınız. İsrail tank ve uçaklarından medet umduğumuzu söylemek olmaz" görüşü etrafında toplanıyor.
İranlı Nobel 2023 Barış Ödülü sahibi Nergis Mohammedi gibi insan hakları savunucuları da savaş politikalarını eleştiriyor, barışçıl çözümler ve diyalog için çağrıda bulunuyor. Halen İran'da hapiste olmasına karşın Mohammedi kadın hakları, ifade özgürlüğü, demokrasi ve barışı savunmaya devam ediyor.
İsrail'de Yahudi ve Arap İsraillilerin oluşturduğu savaş karşıtı Standing Together (Bir arada) hareketi ülke içindeki en önemli ve büyük hareketlerden biri.
1978’den bu yana iki devletli çözüm için kampanyalar düzenleyen Peace Now (Barış hemen şimdi) hareketi de Tel Aviv ve diğer büyük kentlerde barış mitingleri yapıyor.
Combatants for Peace (Barış Muharipleri) İsrailli ve Filistinli eski askerleri bir araya getirip, ortak etkinlikler ve şiddetsiz eylemlerle barış için çaba gösteriyor.
(AEK)
