İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ni Azerbaycan’ın diğer bölgelerine bağlayacak Zengezur Koridoru projesiyle ilgili açıklama yaptı.
Arakçi, İran'ın komşu ülkelerinin sınırlarında herhangi bir değişikliğin ülkesi için kırmızı çizgi anlamına geldiğini ve "tümüyle kabul edilemez" olduğunu söyledi.
Arakçi'nin tepkisi, Rusya'nın Azerbaycan ve Ermenistan arasında bir barış anlaşması üzerinde mutabakatın sağlanması ve karadan bir koridor açılmasına yönelik çalışmalar konusunda "iletişimin açık tutulmasından" yana olduğunu açıklamasından sonra geldi.
Arakçi, X hesabından İngilizce yaptığı açıklamada, "Bölgesel barış, güvenlik ve istikrar sadece bir tercih değil, milli güvenliğimizin temel direğidir. Kuzeyden, Güneyden, Doğudan, Batıdan komşularımızın toprak bütünlüğüne veya sınırların yeniden çizilmesine yönelik herhangi bir tehdit kesinlikle kabul edilemez ve İran için kırmızı çizgidir" dedi.
İran, "jeopolitik değişiklikler" istemiyor
İran son dönemde Rus yetkililerinin açıklamalarını Moskova'nın Zengezur Koridoru için Azerbaycan'a destek verdiği yönünde yorumluyor.
Tahran başından beri Kafkaslar'da "jeopolitik değişiklikler" istemediğini belirterek projeye karşı çıkıyor.
İran, koridorun Ermenistan'a doğrudan kara erişimini kesebileceğinden endişe ediyor.
İran, Rusya ve Türkiye'yi de içeriyor
BBC İzleme Servisine göre; İran Dışişleri Bakanlığı, 2 Eylül'de bakanlıktan üst düzey bir yetkilinin Rusya'nın Tahran Büyükelçisi Aleksey Dedov ile görüştüğünü ve İran'ın Kafkasya'daki "jeopolitik değişikliklere" karşı tutumunu yinelediğini açıklamıştı.
Açıklamada, İran'ın bölgedeki tüm ülkelerin "bölge ülkeleri arasında işbirliği geliştirmeye yardımcı olmaya" çalıştığı ve "çıkarlara ve meşru endişelere dikkat etmeyi" vurguladığı belirtildi.
İki yetkilinin ayrıca İran, Rusya ve Azerbaycan dışişleri bakanlarının yakın zamanda yapacakları toplantının yanı sıra "3+3 danışma mekanizmasının" gelecek toplantısını da ele aldığı belirtildi.
"3+3 platformu" Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan'ın yanı sıra komşuları İran, Rusya ve Türkiye'yi de içeriyor.
Ancak üç yıl önce teklif edildiğinden bu yana bu formatta yalnızca iki toplantı yapıldı ve Gürcistan, başlangıcından bu yana toplantılara katılmayı reddetti.
Erdoğan projeyi destekliyor
Türkiye Zengezur Koridoru projesini destekliyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan son olarak 13 Temmuz'da yaptığı açıklamada, "Zengezur Koridoru özellikle Azerbaycan, Ermenistan ve İran herkesin çıkarına olacak stratejik koridordur ve bu koridor devreye girdiği anda İran da rahatlayacak, Azerbaycan da rahatlayacak.
"Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev için o koridor çok önemli. İnşallah oradaki raylı sistem devreye girdiği anda burada Azerbaycan çok çok rahatlayacak" demişti.
Ermenistan 'Barış Koridoru' öneriyor
Ermenistan ise kontrolüne daha fazla imkan veren 'Barış Koridoru' adlı alternatif bir proje öneriyor.
Girişim, Hazar Denizi'ni Akdeniz'e ve Basra Körfezi'ne bağlayarak Ermenistan, Türkiye, Azerbaycan, İran ve Gürcistan arasında ticaret, enerji ve insan akışını kolaylaştırmak için önemli ulaşım ve iletişim altyapısı yatırımları öngörüyor.
Ermenistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Vahan Kostanyan, haziran ayında yaptığı açıklamada, İran'ın 'Barış Koridoru' projesini desteklediğini açıklamıştı.
Zengezur Koridoru projesi nedir?
Ermenistan’ın en güneyinde yer alan eyalet, Syunik adını taşıyor.
Azerbaycan’da ise bu bölge için Zengezur ismi kullanılıyor.
Bu bölgenin doğusunda Azerbaycan, güneyinde İran, batısında ise Azerbaycan’a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti yer alıyor.
Zengezur Koridoru projesi ise bu bölgeden açılacak kara ve demir yolu ulaşımıyla Azerbaycan’ı doğrudan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ne bağlamayı hedefleyen projenin adı.
Daha geniş anlamda ise proje Azerbaycan’ı doğrudan Türkiye’ye bağlamayı amaçlıyor.
Azerbaycan ve Ermenistan, projeye farklı yaklaşıyor.
2020 yılındaki 2. Dağlık Karabağ Savaşı, Rusya’nın arabuluculuğunda imzalanan bir ateşkes anlaşmasıyla sona ermişti.
Anlaşmanın 9. maddesinde Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile Azerbaycan arasında ulaşım yollarının açılması öngörüldü.
Bu maddede, “Bölgedeki tüm ekonomi ve ulaşım bağlantıları açılacaktır. Ermenistan Cumhuriyeti; insanların, araçların ve malların her iki yönde engelsiz hareketini organize etmek için Azerbaycan Cumhuriyeti'nin batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasındaki ulaşım bağlantılarının güvenliğini garanti eder” ifadelerine yer verildi.
Metinde ayrıca, “Tarafların mutabakatı ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ni Azerbaycan'ın Batı bölgelerine bağlayan yeni ulaşım bağlantılarının inşası gerçekleştirilecektir” cümlesi yer aldı.
Azerbaycan bu madde ile iki ülkenin Zengezur Koridoru konusunda anlaşmış olduğunu öne sürüyor.
Ermenistan ise ulaşım yollarının açılmasını desteklediğini ancak bu maddede Zengezur adının kullanılmadığı gibi Bakü’nün talep ettiği şekliyle bir koridor projesinden de bahsedilmediğini belirtiyor.
Azerbaycan son askeri operasyonuyla, 20 Eylül'de Dağlık Karabağ'da kontrolü sağlamıştı. Dağlık Karabağ'daki Ermeni ayrılıkçılar, silah bırakmayı ve Bakü yönetimiyle "bölgenin Azerbaycan'la yeniden entegre olması" için görüşmeler yapmayı kabul etmişti.
Dağlık Karabağ’daki Ermeni ayrılıkçıların lideri Samvel Şahramanyan, bağımsızlık mücadelesine resmen son verdi. Şahramanyan, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin 1 Ocak 2024'te feshedilmesini öngören kararnameyi imzaladı. Azerbaycan'ın askeri operasyonu sonrası, bölgede yaşayan Ermenilerin çoğu Ermenistan'a geçti.
Sovyetler Birliği kurulurken, Azerbaycan'ın ana karası ile Nahçıvan arasındaki toprak parçası olan Zengezur bölgesi Ermenistan'a bırakılmıştı. Böylece Nahçıvan'ın Azerbaycan'ın diğer bölgeleriyle kara bağlantısı kesilmişti.
Nahçıvan, Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla özerk yapıya sahip oldu ve başka bir devlete terk edilmemesi şartıyla Azerbaycan'a bırakıldı.
Türkiye 13 Ekim 1921'de Sovyetler Birliği, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan ile imzaladığı Antlaşması'yla, Nahçıvan'ın Azerbaycan'a bağlı özerk cumhuriyet olarak kalmasının garantörü olmuştu.
(RT)
