Hengaw İnsan Hakları Örgütü'nün haberine göre, 6 Haziran'da İran’ın kuzeybatısında, Tahran’a yaklaşık 150 km mesafedeki Kezvin Merkez Cezaevi'nde 32 yaşındaki Yaser Emini ve 30 yaşındaki Mehdi Moghadam asılarak idam edildi.
Yaser Emini cinayet suçlamasıyla kısas için Mehdi Moghadam ise uyuşturucuyla ilgili suçlamalardan ötürü ölüm cezasına çarptırılmıştı.
İdamların gerçekleştiği henüz İran yetkilileri ya da yerel medyasınca duyurulmadı.
İran'da "kasten insan öldürme" kategorisi altında hükün giyenler, yasada ayrım gözetilmediğinden kasıt derecesi veya öldürme koşulları ne olursa olsun kısas (aynen karşılık) cezasına çarptırılıyor. Sanığın mahkumiyeti sonrasında, öldürülenin ailesi intikam biçimi olarak ölüm, diyet (kan parası) veya bağışlanma arasında seçim yapmak zorunda.
Diyet için her yıl yargı bir tavan belirlese de öldürülenlerin ailelerinin ne kadar kan parası talep edilebileceklarini sınırlayan bir yasa olmadığından bir çok vakada mahkumlar kan parasını ödeyemedikleri için idam ediliyor. Mağdurun ailesi idamı seçtiği takdirde yalnızca infaza tanıklık etmekle kalmayıp bizzat infaza katılmaya da teşvik ediliyor.
İran İnsan Hakları'nın (IHRNGO) 2024 Ölüm Cezası Raporu'na göre, geçtiğimiz yıl İran'da aralarında reşit olmayan bir genç ve 19 kadının da olduğu en az 419 kişi cinayet suçlamasıyla idam edildi.
Bu, 2010'dan bu yana en yüksek kısas infazı sayısı.
Kaydedilen kısas infazlarının yalnızca yüzde 12'si resmi kaynaklarca açıklandı. İran İnsan Hakları, 2024'te ayrıca, 649 ailenin kısas infazları yerine diyet veya bağışlanmayı seçtiğini raporladı.
IHRNGO verilerine göre, 2025'in ilk beş ayında da İran'da en az 233 kişi cinayet suçlamasıyla idam edildi.
En son Türkiye'nin iade ettiği rapçi Emir Tatalu'nun ölüm cezası mayıs sonunda Yüksek Mahkeme tarafından onandı ve sanatçının "Hazreti Muhammed'e küfür" suçlamasıyla her an asılarak idamı söz konusu.
ANKARA GÖNDERDİ TAHRAN İNFAZ EDECEK
Türkiye'nin iade ettiği İranlı rapçi Tatalu'nun idam cezası kesinleşti
İran’da idam cezası
İran ceza hukuku, İslami Şeriat’a (özellikle Şii fıkhına) dayanıyor. İran Ceza Kanunu birçok suç için idam cezasını öngörüyor.
Mahkemeler genellikle üç tür ölüm cezası kararı veriyor: Hudud: Allah hakkı sayılan değişmez cezalar; Kısas: aynen karşılık verme; Ta’zir: Cezayı devletin belirlediği uyuşturucu suçları vb.
Sanıkların idam cezasına çarptırılabildikleri şiddet içeren suçların başında cinayet ve silahlı soygun ve adam kaçırma geliyor. Dinsel suçlar arasında İrtidad (islamdan dönme), geniş yorumuyla siyasi muhalefeti kapsayabilen fesad fi'l-arz (yeryüzünde bozgunculuk) ve Muharabe (Allah'a karşı savaş): Silahlı örgüt üyeliği, isyan var.
Ahlaki ve toplumsal suçlar da idamla cezalandırılabiliyor. Bunlar arasında zina, kimi durumlarda eşcinsel ilişkiler ve tecavüz aynı kategoride suç olarak kabul ediliyor.
2017’ye kadar 30 gramdan fazla eroin/kokain bulundurmak ölüm cezasına yol açabiliyordu. 2017’de yasa değişip eşikler yükseltilse de ölüm cezası yerinde duruyor.
İran, Çin'den sonra dünyada en çok idam cezası uygulayan ülke. 2023'te Iran İnsan Hakları ve Uluslararası Af Örgütüne göre en az 834 kişi idam edildi. Büyük bölümü uyuşturucu ve cinayet suçlarından olmakla birlikte tartışmalı siyasi davalardan da çok sayıda infaz gerçekleşiyor.
Uluslararası kuruluşlar ve insan hakları örgütleri İran’ı avukata erişim hakkının tanınmaması ve gizli yargılamalar başta olmak üzere adil yargılama hakkının ihlaliyle, özellikle siyasal davalarda işkence ve itirafa zorlama, 18 yaşından küçüklerin de idamı ve Kürt, Beluç, Bahai ve Sünni sanıkların etnik ve mezhepsel ayrımcılık güdülerek daha sık idama mahkûm edilmesi dolayısıyla eleştiriyor.
(AEK)
