“İnterseksin doğal bir çeşitlilik olduğunu görüp kabul etmemiz diğer tüm bedenlere de aynı gözle bakmamızı sağlayabilecek önemli bir anahtar…”
Kimliğini açıklamak istemeyen interseks kimlikli XZ, CİSÜ Platformu aracılığıyla bianet'e sorunları ve çözüm önerilerini anlattı.
İnterseks nedir?
Kaos GL'nin derlediği terimler sözlüğüne göre, bu terim cinsiyet özelliği/karakteristiğine işaret eder. Kişilere doğduklarında atanan eril ya da dişil cinsiyet kabulünün dışında, bu kategorilere varsayıldığı şekilde uymayan ya da her iki kategorinin özelliklerini (kromozomlar, genital organlar ve /veya hormonal yapı) de taşıyan kişiler.
İnterseks insanlar genital organlar , kromozom yapısı, gonadlar vb. açısından tipik dişi ve erkek özelliklerini tam olarak göstermeyen cinsiyet karakteristiğiyle doğan insanlardır. Doktorlar çoğunlukla ebeveynlere interseks çocuklar üzerinde cerrahi ve başka tıbbi müdahaleler yapılmasını, böylece bedenlerinin görünürde “kadın” ya da “erkek” özelliklerine kavuşturulmasını önerir.
“İntersekslerin kurtuluşu endoseksleri de kurtaracak”
İntersekslere yapılan rıza dışı müdahaleler, ameliyatlar ne gibi hak ihlallerine yol açıyor?
İntersekslere yapılan rıza dışı tıbbi müdahaleler geri dönüşü olmayan değişikliklere ve derin psikolojik travmalara yol açıyor.
Çok büyük kısmı sağlık gerekçesi olmadan ve sadece ikili cinsiyet sistemine kozmetik bir uyum sağlama amaçlı olan bu müdahaleler öncelikle beden bütünlüğünün ihlali ve Birleşmiş Milletler’e göre de bir işkence niteliği taşıyor.
Ayrıca tıbbi süreçlerde yaşananlar pek çok açıdan tıbbileştirilmiş tecavüz ve çocuk istismarı sayılacak öğeler içeriyor.
Bedenleri ve cinsiyet kimlikleri şekillendirilmeye çalışılan interseksler kimliklerini inşa ederken pek çok zorlukla karşı karşıya kalıyor, kendi ihtiyaçlarının, kendi arzularının farkına varamayıp potansiyellerine ulaşamadan ve çeşitliği ruh sağlığı sorunlarıyla yaşlanmak durumunda kalabiliyorlar.
Bu çok temel bir insan hakkı meselesi. İnterseks konusu hala niş bir konu gibi, nadir rastlanan bir durum gibi algılanıyor ancak öyle değil.
Baktığınızda otorite toplumun tüm kesimlerinden insanların bedenleri üzerinde kontrol sağlamaya çalışıyor ve intersekslerin yaşadıkları beden bütünlüğü ihlali de bundan bağımsız değil.
Aslında intersekslerin kurtuluşu endoseksleri de kurtaracak desek yanlış olmaz. Kürtaj ya da üreme hakkını, erkek sünnetini ya da kadın sünnetini, kadınların giyim kuşam davranışlarına yapılan müdahaleleri, hatta çoğu zaman güzellik ve diyet endüstrisini ne kadar tartışmamız gerekiyorsa, interseks de toplumdaki şu anki yeri itibariyle bunlardan ayrı düşünülemeyecek bir mesele.
Elbette bunu interseksin doğası için söylemiyorum, toplumun interseksi koyacak yer bulamaması ve mutlaka bedeninin “düzeltilmesi gerektiği” inancından dolayı söylüyorum.
İnterseksin doğal bir çeşitlilik olduğunu görüp kabul etmemiz diğer tüm bedenlere de aynı gözle bakmamızı sağlayabilecek önemli bir anahtar.
“Kötücül bir merakla yaklaşıyorlar”
Cinsel sağlık hizmeti alırken ne gibi sorunlar yaşıyorsunuz?
Pek çok interseks zaten geçmişte yaşadığı tıbbi istismarlar nedeniyle bir sağlık sorunu olduğunda dahi herhangi bir tıbbi hizmete erişmekten sakınıyor.
Olur da cesaretini toplayıp giderse öncelikle bir “deney faresi” gibi görülme ihtimalini göze alması gerekiyor.
Pek çok tıp hizmeti sağlayıcısı interseks hakkında yeterli bilgi sahibi değil ve bir interseks danışanla karşılaştıklarında kötücül bir merak duygusuyla yaklaşabiliyorlar.
O an başvurduğunuz sağlık sorunuyla ilgisi olmayan sorular sorabiliyorlar, yine vücudunuzda sorununuzla ilgisi olmayan yerleri görmek isteyebiliyorlar, cinsel kimliğiniz, yöneliminiz gibi hakları olmayan şeyleri öğrenmek isteyebiliyorlar ve bunlarla ilgili yorum yapabiliyorlar.
Dolayısıyla bir interseks için cinsel sağlık hizmetine ulaşmak hiç kolay değil diyebiliriz.
Toplumsal tabular da eklenince, kendi ihtiyaçlarımızı kaygıların ve tabuların arkasına koyup sağlığımızı riske atabiliyoruz. Üstelik cinsel sağlık hiç yabana atılacak bir şey değil, hem fiziksel hem de ruhsal sağlığımız için çok önem taşıyan bir olgu.
“Sağlık sistemi ikili cinsiyete göre belirlenmiş”
Sağlık hizmet vericilerinin bu konuda yeterli donanımda olduğunu düşünüyor musunuz?
Teknik anlamda yeterliliği değerlendirmek bir doktor olmadığım için bana düşmez sanırım ancak interseks olmanın sosyal etkileri, intersekslerin neler yaşadıkları konusunda bilgisiz olduklarını kesinlikle söyleyebilirim.
Bunun yanı sıra hormon replasmanı ihtiyaçlarımız ya da interseks / nonbinary kişilere özel sağlık ihtiyaçlarımızla ilgili yeterli hizmet olmadığını da söyleyebilirim. Bu konulardaki hizmetler çoğunlukla cis kişilere ya da endoseks trans kişilere göre düzenlenmiş.
Dolayısıyla bir interseks olarak sizin ihtiyacınıza uygun hizmete ulaşmanız mümkün olmayabiliyor.
Belirlenen dozlar, verilen ilaçlar ya da hormonlar, sağlığınızla ilgili öngörüler hep atanmış cinsiyetinize göre yapılıyor. Şu anda “binary” yani ikili cinsiyet sistemine göre düzenlenmiş bir tıp sistemi yaşıyoruz hatta bunda da “varsayılan insan” aslında hep erkek bedeni üzerinden tanımlanıyor.
“Doktora gitmekten kaçınmak çok yaygın bir durum”
CSÜS hizmetine erişim konusunda yaşadığınız sorunları aşabilmek için neler yapıyorsunuz, hangi yöntemlere başvuruyorsunuz?
ABD gibi gelişmiş Batı ülkelerinde yapılan araştırmalar her 10 interseksten 9’unun ciddi fiziksel ve ruhsal sağlık problemleriyle yaşadığını gösteriyor.
Bu ülkeler için durum böyleyse verilere ulaşmanın çok daha zor olduğu ülkelerdeki durumu tahmin etmek bile istemiyorum.
Aslında sorunuzun cevabı “Bir şey yapamıyoruz” olabilir. Dediğim gibi doktora gitmekten kaçınmak intersekslerde çok yaygın bir durum, çünkü zaten geçmişten travması var ve gittiğinde onu ne gibi ayrımcılıkların beklediğini biliyor. Bu da pek çok sağlık sorununun ertelenerek büyümesine yol açıyor.
Doktora başvuran interseksler için de cinsel sağlık ve üreme sağlığı hizmetlerine ulaşırken ya ait olmadığı bir ikili cinsiyet sistemi içinde ya da “engelli ve düzeltilmesi gereken” birisi olarak görülmesi neredeyse kaçınılmaz. Bunları aşabilen kişi sayısı çok az.
Bugün bazı büyük şehirlerdeki bazı tıp kuruluşlarında iyi uygulamaların yaygınlaşmaya başladığını duyuyoruz ve bu sevindirici bir gelişme. Öte yandan burada da karşımıza sınıfsal sorunlar çıkıyor.
Büyük bir şehrin iyi bir semtinde yaşayan ve özel sağlık kuruluşlarına erişebilen, ekonomik durumu daha iyi bir interseksin ayrımcı olmayan bir sağlık hizmetine ulaşma olasılığı günümüzde bir miktar artmış olsa da, taşrada ve daha alt ekonomik sınıflarda hak ihlallerinin tüm hızıyla sürdüğünü biliyoruz.
Bir cinsel azınlığa ait olmanın ekonomik anlamda refahı yakalamanızda dezavantaj olarak karşınıza çıktığı da açık.
İnterseks olmanın eğitim ve istihdamda karşınıza bir engel olarak çıktığını, bunun da yetişkinlikteki gelir durumunuzu olumsuz etkilediğini, sağlık hizmetlerine erişim açısından bu anlamda da engel yarattığını söyleyebiliriz.
(EMK)
