İngiltere'den yoksul ülkelere 290 milyon sterlin sözü

* Fotoğraf: COP26 Coalition / Twitter

İkinci haftasına giren Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 26. Taraflar Konferansı'nda (COP26) bugün, küresel ısınmanın özellikle yoksul ülkeler üzerindeki etkileri ele alınıyor. 

Bu konuda yeni bir taahhüt açıklayan İngiltere, yoksul ülkelere 290 milyon sterlin finansman desteği sözü verdi. 290 milyon sterlinlik fonun büyük bölümü, Asya-Pasifik ülkelerine aktarılacak.

Konferansta yaşanan bir diğer gelişme ise verilen taahhütlerin incelenmesi üzerine... COP Başkanlığı iklim değişikliğiyle mücadelede verilen taahhütlerin uygulanmasını izlemek üzere Uluslararası Enerji Ajansı'nı (IEA) 2023'e kadar görevlendirdi. IEA 2023'ten itibaren ülkeleri uyarma yetkisine sahip olacak.

Fon nasıl kullanılacak?

BBC Türkçe’de yer alan habere göre, İngiltere'nin taahhüt ettiği fonun dağılımı şu şekilde olacak:

• 274 milyon sterlin: Asya-Pasifik ülkelerinde iklim eylem planlaması ve yatırımını desteklemek, doğayı koruma projeleri geliştirmesini kolaylaştırmak ve düşük karbonlu kalkınmayı teşvik etmek için kullanılacak.
• 15 milyon sterlin: Gelişmekte olan ülkelerin iklim krizine yanıt verecek çözümler geliştirmeleri için kullanılacak.
• 1 milyon sterlin: İklimle bağlantılı felaketler dahil acil durumlarda, küresel insani yardımın daha hızlı ve etkili bir biçimde sağlanması için kullanılacak.

Ülke dış yardım bütçesini düşürmüştü

290 milyon sterlinlik fon İngiltere'nin dış yardım bütçesinden sağlanacak. Ancak İngiltere hükümeti geçtiğimiz ay, dış yardım bütçesini, ulusal gelirin yüzde 0,5'ine düşüreceğini açıklamıştı. Bu karar en erken 2024-2025'e kadar geçerli olacak.

Hükümetin kıdemli iklim değişikliği danışmanları, kesintiyle birlikte İngiltere'nin yoksul ülkelere “uzun vadeli iklim yardımı yapamayacağına ya da bu yardımlar konusunda ciddi olmadığına” işaret ettiğini söylemişlerdi.

İklim finansmanına neden ihtiyaç var?

Gelişmekte olan ülkeler, yıllık sera gazı salımlarını azaltarak 2050'den önce "net sıfır" karbon emisyonu hedefine ulaşırken, iklim değişikliğine uyum sağlayacak yatırımları yapabilmek için yıllık 100 milyar dolarlık iklim finansmanına ihtiyaç duyuyor.

• NET SIFIR EMİSYON: İnsan faaliyeti nedeniyle atmosfere salınan karbondioksit, metan, azot gibi gazların miktarının yeryüzü tarafından doğal olarak emilen sera gazı miktarıyla dengelenmesi ve karbon nötr olması anlamına geliyor. Küresel sıcaklık artışını 1,5 dereceyle sınırlandırmak için verilen taahhütler kapsamında net sıfır emisyona ulaşmayı hedefleyen ülke sayısı 100’ü aştı.

Gelişmekte olan ülkeler, küresel ısınmaya sebep olan sera gazı salımlarının çok küçük bir bölümünden sorumlu. Bugün dünya nüfusunun en zengin yüzde 1'inin salımları, en yoksul nüfusun yüzde 50'sinin salımlarını ikiye katlıyor. Buna karşın iklim krizinin yıkıcı etkilerinden en çok bu ülkeler etkileniyor.

TIKLAYIN - Yoksul ülkeler ve COP26: Taahhütler yerine getirilmiyor

Daha zengin ülkeler, 2009'da gelişmekte olan ülkelere 2020 yılına kadar yıllık 100 milyar dolarlık iklim finansmanı sağlanacağını taahhüt etmişti fakat bu plan gerçekleşmedi.

100 milyar dolar için bugünkü hedefse 2023 olarak belirlendi. İngiltere'nin Uluslararası Ticaret Bakanı Anne-Marie Trevelyan, bu kararla ilgili olarak hayal kırıklığını paylaşmış ve daha fazla insanın yoksulluğa itilmeden dünyanın “hemen şimdi harekete geçmesi” gerektiğini belirtmişti.

Trilyon sterlinlik bilanço

Zengin uluslar, tarih boyunca salımları için yasal bir yükümlülük altına girmediler. Çünkü böyle bir faturanın bilançosu trilyonları bulabilir.

Bugüne kadar yalnızca İskoçya, ekonomileri iklim krizinden zarar gören ülkelere 1 milyon sterlinlik bir telafi fonu taahhüt etti.

Konuyla ilgili yorumunda Bangladeş'teki Uluslararası İklim Değişikliği ve Kalkınma Merkezi Direktörü Saleemul Huq, gelişmiş bir ulusun küresel ısınmaya katkısının sorumluluğunu ilk kez aldığını belirtti. Huq, İskoçya'nın ilk olduğunu ama son olmayacağına inandığını da söyledi.

Fosil yakıt delegeleri en kalabalık grup

İkinci haftasında devam eden COP26 ile ilgili önemli bir bilgi de BBC ile paylaşılan bir analizde ortaya çıktı. Buna göre, İskoçya’nın Glasgow kentindeki zirveye fosil yakıt endüstrisiyle bağlantılı olarak katılan delegelerin sayısı, her ülkenin temsilci sayısını aşıyor.

Global Witness adlı kuruluşun öncülüğündeki çevrecilerin yaptığı analize göre, COP26’da fosil yakıt endüstrisinin çıkarlarıyla bağlantıları bulunan 503 delege yer alıyor.

Bu delegelerin, petrol ve doğalgaz endüstrisi için lobi faaliyetinde bulundukları belirtiliyor ve çevreciler bu kişilerin katılımlarının yasaklanmasını istiyor.

• NOT: COP26'ya 40 binden fazla kişi katılıyor. BM'nin verilerine göre 473 kişilik heyetle Brezilya en büyük sayıdaki resmi müzakereci sayısına sahip. Glasgow'daki zirveye ev sahipliği yapan İngiltere'nin ise 230 kayıtlı delegesi var.

Fosil yakıt lobicisi tanımlamasına kimler uyuyor?

Globel Witness, Corporote Accountability ve analizi yapan diğer kuruluşlar, fosil yakıt lobicilerini, petrol ve doğal gaz şirketlerinin çıkarlarını temsil eden bir ticaret birliğinin veya bir grubun heyetinde bulunan ya da bunların üyesi olanlar diye tanımlıyor.

Analiz sonuçları şöyle:

• Fosil yakıt lobicileri, iki ülke heyetlerinin, Kanada ve Rusya delegasyonlarının üyesi.
• Zirvedeki fosil yakıt lobicilerinin sayısı, son 20 yılda iklim değişikliğinden en olumsuz etkilenen 8 ülkenin heyetlerinin toplamından fazla.
• COP'ta 100'den fazla fosil yakıt şirketi temsil ediliyor, ayrıca 30 ticaret birliği ve çeşitli üyelik örgütleri bulunuyor.

Tespit edilen grupların en büyüklerinden biri Uluslararası Emisyon Ticareti Birliği (IETA). Bu kuruluştan petrol ve doğal gaz şirketi BP'den üç kişi dahil olmak üzere 103 delege katılıyor. Global Witness'a göre IETA, karbon dengeleme ve ticaretini doğal gaz ve petrol çıkartmaya devam etmenin bir yöntemi olarak teşvik eden önde gelen petrol şirketleri tarafından destekleniyor.

2023 uyarısı

Konferansta yaşanan bir diğer gelişme ise taahhütlerin incelenmesi üzerine oldu. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol, AA’ya yaptığı açıklamada COP Başkanlığının iklim değişikliğiyle mücadelede verilen taahhütlerin uygulanmasını izlemek üzere IEA'yı 2023'e kadar görevlendirdiğini söyledi.

Ülkelerin taahhütlerine uyup uymadıklarını her yıl açıklayacaklarını dile getiren Birol, şöyle konuştu:

"Bu açıklamalar, ülkelerin taahhütlerine ne kadar uyduğunu veya ne kadar geride kaldığını gösterecek ama bir yaptırımı olmayacak. Şimdiye kadarki verilen taahhütlerin hiçbirinin kanuni yaptırımı yok. Bazı ülkeler kendi içinde kanun haline getiriyorlar. Uluslararası anlamda bunun bir yaptırımı yok ama 2023'te olabilecek. Yaptırımı, ülkeleri uyarma konusunda olacak. Ülkelerin taahhütlerinin eyleme yansımasına yönelik bir envanter çıkarılacak. Muhtemelen Birleşik Arap Emirlikleri'nde yapılacak 2023'teki COP toplantısında bu envanter değerlendirilecek."

(TP)