Kamu Harcamalarını İzleme Platformu (KAHİP) 2014 yılı Kamu Harcamaları İzleme Raporu’nu yayınladı. Rapor, kamu kaynaklarından sosyal korumaya, güvenliğe, adalete, çocuğa, gençliğe, engellilere ne kadar pay ayrıldığını gösteriyor.
Verilere göre Türkiye'nin toplam güvenlik harcamaları yükselirken, çocuklara ve gençlere yönelik harcamaların düşük kaldığını gösteriyor.
Platform beş yıldır hazırladıkları raporu bu yıl infografik olarak da yayınladı.
Milletvekillerine de yönlendirdiği raporun önerileri arasında yoksullara yönelik sosyal harcamalarının artırılması; sağlık harcamalarında azalma olmaması; askeri harcamaların azaltılması;adalet harcamalarının artırılması da yer alıyor.
Rapoardan ayrıntılar şöyle:
İç güvenlik harcamaları
Türkiye'nin toplam güvenlik harcamaları (askeri ve iç güvenlik) düzenli bir artış gösteriyor.
* Türkiye'de 2006 yılındaki içi güvenlik harcamasının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'ya (GSYH) oranı 0,88 iken 2013 yılında bu oran 1,36. En hızlı artış İçişleri Bakanlığı personel harcamalarında görülmektedir. Gizli hizmet giderleri çok hızlı artış gösteren diğer harcama kalemidir. Emniyet Genel Müdürlüğü ve MİT'in harcamaları içinde personel harcamaları hızla artmaktadır.
Askeri harcamalar
* Stockholm Uluslararası Barış Araştırma Enstitüsü (SIPRI) verilerine göre 2013 yılı için Türkiye’nin askeri harcamalarının GSYH’ya oranı yüzde 2,33. Türkiye 2011 yılında dünyada en yüksek askeri harcama yapan 14. ülke iken 2012 yılında 9. ülke oldu.
* Harcamaların yüzde 75’ini askeri kurumların personel harcamaları ve bu personelin ihtiyaçlarına yönelik mal ve hizmet alımlarını, yüzde 25’i de modernizasyona yönelik mal ve hizmet alımı ile sermaye harcamalarını kapsıyor.
* Türkiye’nin dünyada askeri harcaması en yüksek 9. ülke olması gerekmediğini, askeri harcamalarını azaltılarak, NATO-Avrupa askeri harcamaların GSYH’ya oranının ortalaması olan 1,8 düzeyine indirilmesini öneriyoruz.
12,5 milyon sigortasız vatandaşın genel sağlık sigortası priminin devlet tarafından ödenmesi ve 1 milyon göreli yoksul haneye ayda 295,5 TL düzenli gelir verilmesi durumunda ortaya çıkan ek kaynak ihtiyacı 1,3 milyar TL civarında. Askeri harcamaların yüzde 5 azaltılmasıyla bu kaynak sağlanabilecektir.
Sosyal koruma harcamaları
* Türkiye’de sosyal yardım, sosyal hizmetler, sosyal güvenlik ve sağlık alanını kapsayan sosyal koruma harcamaları 2006-2008 döneminde yüzde 11,5 civarında, 2009-2012 döneminde yüzde 13’ün üzerindeydi. 2013 yılında ise bu oran yüzde 14,06.
* En son yayınlanmış Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) verilerine göre, OECD ülkelerinin sosyal koruma harcamalarının 2012 yılında GSYH’ya oranı ortalama yüzde 28.1. 2012 yılında Türkiye’nin sosyal koruma harcamasının GSYH’ya oranı yüzde ise 13,41 ile kısıtlı. Kişi başına milli gelirinin benzeştiği ülkelerle kıyaslanınca Türkiye’nin bu oranının yüzde 18’e yükseltilmesi önerimiz arasındadır.
* Sosyal koruma harcamalarını içinde yoksullar için yapılan harcamaların GSYH’ya oranı ise 2013 yılı için yüzde 1,11 ile sınırlı. Yoksullara yönelik sağlık harcamaları da eklendiğinde oran yüzde 1.67’ye yükseliyor. Yoksul hanelere yönelik düzenli gelir desteği verilmesinin siyasi partilerin seçim beyannamelerinde yer aldığını hatırlatmak ve yoksullara yönelik sosyal harcamalarının mutlaka artırılması gerektiğini vurgulamak isteriz.
Sağlık harcamaları
* Kamu sağlık harcamalarının GSYH’ya oranı bir tek 2009 yılında yüzde 5’in üzerine çıktı. 2013 yılında GSYH’ya oranı yüzde 4.68 olarak gerçekleşen sağlık harcamalarının GSYH’ya oranının düşürülmesi planlanıyor. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre Türkiye kişi başına sağlık harcaması artış göstermesine rağmen hala en sondaki 7. ülke konumundadır. Bu nedenle sağlık harcamalarında bir azalma olmasını doğru bulmuyoruz.
* 2013 yılında sağlık harcamalarının içinden sadece yüzde 14,58’i koruyucu (ve idari) hizmetlere gitmekte, yüzde 85,24’ü ise ilaç ve tedavi hizmetlerine gitmektedir. Koruyucu hizmetlerden başlayarak sağlık harcamalarının payı artırılmalıdır.
* Genel sağlık sigortası kapsamında tahakkuk eden prim 7 milyon 300 milyon civarında iken bunun ancak 350 milyon TL’si tahsil edilebilmiş olması vahim bir sonuç. Sağlık sistemi dışında kalan vatandaş olması sağlık hakkının kullanılamadığı anlamına geliyor. Ücreti asgari gelirin altındaki tüm vatandaşların primlerinin devlet tarafından karşılanması gerektiğini düşünüyoruz.
Çocuğa yönelik harcamalar
* Nüfusun yüzde 31’i çocuk olduğu halde sağlık, sosyal hizmetler, sosyal yardım ve adalet hizmetleri çerçevesinde, 2010 yılında çocuklar için eğitim dışı harcamaların GSYH oranı yüzde 1,33 iken 2011’de bu oranın yüzde 1,11 ile sınırlı kaldı. Eğitim harcamaları eklendiğinde 2010’da GSYH oranı yüzde 3,59, 2011’de ise azalarak yüzde 3,43 oldu.
* 2011 yılından sonra üç önemli kurum olan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, SGK ve Sağlık Bakanlığı (ve bağlı kurumlarının) verileri ayrı olarak yayınlanmıyor. Birleşmiş Millletler Çocuk Hakları Komitesi’nin 2012 tarihli Sonuç Gözlemleri’nde yer alan bu eksikliğin giderilmesini talep ediyoruz.
Gençlerin güçlendirilmesine yönelik harcamalar
* Gençlerin güçlendirilmesine yönelik harcamaların GSYH’ya oranı 2010 yılında yüzde 0,30; 2013 yılında yüzde 0,49.
* Dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olan Türkiye ekonomisi gelişirken, gençlerin güçlendirilmesine yönelik yapılan kamu harcamaları artışının bunun gerisinde kaldığını, bir başka deyişle gençlerin bu büyümeden yeterince pay alamadıklarını göstermektedir. Bütçede gençlik yoktur, eğitimde olmayan gençlik hiç yoktur.
Engellilere yönelik kamu harcamaları
* Engelli bireylere yapılan harcamaların yüzde 74’ü nakit transflerinden oluşuyor. Bunların yanı sıra engelliliği önleme, araştırma, istihdam ve rahabilitasyon hizmetlerine de kaynak ayrılmalı.
* Engellilere yönelik harcamalar gerek Türk Lirası gerekse GSHY’ye oranlar olarak artış gösteriyor. Bu artış esas olarak nakit transferinden kaynaklanıyor. Engellilere yönelik eğitim harcamaları ikinci sırada.
* Engellilere yönelik kamu harcamaları tüm engelli bireylere BM Engelli Hakları Sözleşmesi kapsamında tanımlanan tüm hakların sağlanması yönünde arttırılmalı.
* İnfografiklere ulaşmak için tıklayın.
