"Hukuk yaratan bir belge nasıl olur da gizli olabilir? Ama oluyor ve kimse de bundan rahatsızlık duymuyor?"
Bianet'e konuşan Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Grup Başkanvekili Kemal Anadol ve Sosyaldemokrat Halk Partisi (SHP) milletvekili Ahmet Güryüz Ketenci de Resmi Gazete'de yayımlanmayacak kararnameyle ilgili soru önergesi vereceklerini belirtti ve hükümeti eleştirdi.
"NATO üssü olan İncirlik'i kullanmak isteyen NATO değil, ABD. Hükümet bu talebi ikili anlaşmalar kapsamında değerlendiremez. Bu Anayasal suç olur".
Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) İncirlik'i Irak ve Afganistan'daki operasyonları desteklemek üzere "lojistik üs" olarak kullanmasına yönelik Bakanlar Kurulu kararnamesi geçen cuma günü Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in imzalamasıyla yürürlüğe girdi.
2003'te yine gizli bir kararnameyle ABD'ye İncirlik'ten yararlanma izni verilmiş, 2004'te bu izin "rotasyon" adı altında bir yıl uzatılmıştı. Bakanlar Kurulu'nun geçen hafta içinde aldığı karar, bu kararnameye dayandırıldı.
"Hukuk yaratan bir belge gizli olamaz"
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Murat Sevinç, kararın Anayasa'nın 92. maddesindeki "istisnai hükümlere" dayandırıldığını söylüyor:
"92. madde, Türkiye'de yabancı güç bulundurulmasının Meclis iznine bağlı olduğunu belirtir. Bunun iki istisnası 'taraf olunan milletlerarası anlaşmalar ya da milletlerarası nezaket kurallarının gerektirdiği haller'dir".
Kararname'nin hukuk dünyasında "sonuç yaratan", üçüncü kişileri de ilgilendiren bir belge olduğunu, bu nedenle de gizli olamayacağını belirten Sevinç, "Diyelim ki söz konusu kararlarla haklarınızın ihlal edildiğini düşünüyorsunuz. Normal koşullarda dava açmanız gerekir. Konu gizliyse nerden bileceksiniz, nasıl dava açacaksınız?" diye konuşuyor.
Orduda "gizli emir", politikada "gizli ödenek" olabileceğini ama eğer "devlet sırrı" kapsamında değilse, Bakanlar Kurulu kararının ya da kararnamelerin gizli olamayacağını vurgulayan Sevinç şunları söylüyor:
"Anlaşılan Bakanlar Kurulu kendi arasında karar vermiş. Tamamıyla ucube, Türkiye'ye has bir durum. Hukuk yaratan bir belge nasıl olur da gizli olabilir? Ama oluyor ve kimse de bundan rahatsızlık duymuyor?"
"Hukuka uygun değil"
Maltepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ülkü Azrak da, Meclis'in yetki vermesi durumunda Bakanlar Kurulu'nun böyle bir uygulamaya gidebileceğini, ancak bunun kamuoyunda çok tartışma yaratacağı uyarısında bulunuyor:
"İkili anlaşmalara dayalı uygulamalar yoluyla Bakanlar Kurulu'na kararname çıkarma izni verilmiş olsa bile, bu hukuka uygun değil. Olması gereken, bu tür kararların Meclis'te tartışılması. Çünkü İncirlik'in normal kullanılma kapsamı dışında bir izin verilmesi sözkonusu. Karar ikili anlaşmaları aşıyor mu, aşmıyor mu; üsse hangi sınırlar içinde kullanım izni verilmiş gibi sorulara bile yanıt alamıyorsunuz."
Azrak, ilke olarak ticari anlaşmalar dışındaki tüm anlaşmaların Meclis'in onayına sunulması gerektiğini, Anayasa'nın ruhunun da bunu gerektirdiğini söylüyor:
"İncirlik'ten havalanan Amerikan uçakları, diyelim Suriye'yi vuracak olursa ne olacak? Lojistik destek diyorlar, ama kim nerden biliyor? Parlamento ve kamuoyunun denetlemediği böyle bir kararın oluşturabileceği riski kim göğüsleyecek?"
AKP'nin kanun ya da kanun hükmünde kararname çıkarmayarak Meclis denetimden kaçtığını kaydeden Azrak, konuyla ilgili olarak muhalefete çok rol düştüğü kanısında.
"Bilgi Edinme Kanunu sınırlı"
"Gizli kararname"lerde takdir yetkisinin idarede olduğunu hatırlatan Avukat Mehmet Uçum, "İdareyi Danıştay denetler. Hukuki yararı olan, yurttaş olan herkes Danıştay'a dava açarak konuyla ilgili bilgi isteyebilir" diyor.
Bilgi Edinme Kanunu'nda çok sayıda sınırlayıcı hüküm olduğunu söyleyen Uçum, gerçekten ülkenin güvenliği açısından açıklanmaması gereken bir bilgi olup olmadığının sadece Bakanlar Kurulu'na bırakılmasının doğru olmadığı kanısında:
"Bilgi edinme hakkı, temel bir haktır. Açık toplum ve demokrasi açısından olmazsa olmaz. O halde, Bilgi Edinme Kanunu'nun da bu temel hakka aykırı olmaması lazım. Bu çerçevede sınırlayıcı hükümler olduğunda, Anayasa'ya aykırılığı ileri sürülebilir".
CHP ve SHP soru önergesi verecek
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Grup Başkanvekili Kemal Anadol, kararın Anayasanın 92. maddesini ihlali anlamına geldiğini belirterek, bu konuda karar verme yetkisinin Meclise ait olduğunu söyledi.
Anadol, İncirlik'in bir NATO üssü olduğunu belirterek, Savunma ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması'nın (SEİA) bu kapsamda değerlendirilebileceğini belirtti.
Gelinen noktada NATO'nun genişlediğini ve görev alanının değiştiğini ifade eden Anadol, "İncirlik'i kullanmak isteyen NATO değil, ABD. Hükümet bu talebi SEİA Anlaşması kapsamında değerlendiremez. Bu Anayasal suç olur" dedi.
Sosyaldemokrat Halk Partisi (SHP) milletvekili Ahmet Güryüz Ketenci ise, "ABD başkanı 24 nisan Ermeni sorunuyla ilgili yaptığı konuşmada soykırım tabirini kullanmadığı için İncirlik ana üs olarak ABD'ye verildi" dedi.
Anadol ve Ketenci, AKP'nin kararıyla ilgili olarak soru önergesi vermeye hazırlandıklarını söyledi.
Ortadoğu ve Balkanlar açısından İncirlik eşi bulunmayan bir alan olduğunu ifade eden Ketenci, şöyle devam etti:
"ABD'nin Hıristiyan hesabına İncirlik üssünden kaldıracağı uçaklar Müslümanların canına okuyacaktır. Bütün bunlar BOP adına yapılacaktır".
İngiltere de istemişti
Türkiye'deki üs, liman, havaalanı ve tesisleri, ABD'nin dışında İngiltere, Kanada, İtalya, Macaristan ve Kore gibi müttefik ülkeler de verilen izin doğrultusunda zaman zaman kullanabiliyor.
İngiltere geçen aylarda, uçuş ekiplerinin konaklaması ile yakıt ikmali ve uçak bakımı imkanlarından yararlanmak amacıyla İncirlik'i kullanmayı talep etmişti. Bu isteğe halen yanıt verilmedi. Irak'ta askeri bulunan Kore'nin de askerlerin acil durum halinde Türkiye üzerinden tahliyesine izin verilmesini istediği bildiriliyor.
Kararın çıkmasından önce, ABD'nin Ankara Büyükelçiliği'nden yapılan açıklamada, "Mevcut hukuki dayanaklara bağlı kalınarak, ABD'nin transit kargo merkezi talebi, uçuş ve kargo onay işlemlerinin kolaylaştırılması için, İncirlik'e inen ve İncirlik'ten kalkan kargo uçaklarına blok izin alınmasını da içermektedir" denilmişti.
Ancak Dışışleri'nden yapılan açıklamaya göre, ABD'yle varılan mutabakat sonucu "blok izne" yer verilmedi, uçuşlar için blok bildirim yapılacak, yani ilgili tüm ülkeler bilgilendirilecek.
CNN Türk'te yer alan bir habere göre; ABD, İncirlik'te en fazla 6 tane C-17 kargo uçağı bulundurabilecek. ABD'nin ihtiyaç duyduğu lojistik ikmal maddeleri sivil ve askeri uçaklarla İncirlik üssüne getirilecek ve bu kargo uçaklarıyla Irak veya Afganistan'a taşınacak.
ABD, İncirlik üssünden ikmal maddelerinin dışında personel veya mühimmat nakli yapamayacak. Ayrıca bu kullanım, sadece Irak ve Afganistan ile sınırlı olacak.
Diplomatik kaynaklar, "her ülkenin ihtiyaçları çerçevesinde bazı kişisel talepleri olabildiğine" işaret ederek, "her talebe, modaliteleri incelenerek, gerekli değerlendirmeler yapıldıktan sonra yanıt verildiğini" bildirdi.(AK/KÖ/EÜ)
