Tutuklu İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu için istenen 2 bin 352 yıllık ceza talebi, eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın hakkında istenen toplam 486 yıl ve iki de müebbet hapis cezasına verdiği "Allah uzun ömür verirse yatacağız, tamamlamak istiyoruz" yanıtını hatırlattı.
Aynı zamanda hukukçu da olan Demirtaş, demecinin devamında "İstenen ceza miktarı gösteriyorki bunun hukukla ya da yargıyla alakası yok, siyasi öç alma, intikam operasyonudur" yorumunu yapmıştı.
İBB iddianamesi tamamlandı: İmamoğlu için 2 bin 352 yıla kadar hapis isteniyor
Bugün İBB iddianamesinde İmamoğlu'na 142 ayrı eylemden, 828 ila 2 bin 352 yıla kadar hapis cezası isteniyor. Söz konusu siyasi isimler hakkında ortalama bir insan ömrünü aşan, infazı bilimsel olarak da mümkün olmayan bu cezaların hukuktaki karşılığı tartışma konusu.
İmamoğlu hakkında istenen 23 asrı aşkın cezanın hukuken ne anlama geldiğini ve kesinleşmesi halinde infazının nasıl uygulanacağını uzun yıllardır insan hakları konusunda ve siyasi davalarda ceza avukatlığı da yapan Gülizar Tuncer ile konuştuk.
"İktidarın suç ve ceza politikası"
"Mevcut düzenlemelerin de uygulamanın da hukukla bir alakası yok" diyen Tuncer, kararın siyasi olduğunu savunuyor:
"Son dönemde savcıların hazırladıkları iddianamelerde yüzlerce veya binlerce yıl süreli hapis cezası isteniyor olmasının nedeni korku ve gözdağı yaratmak amacıyla hareket ediliyor oluşudur. 2005 yılında yürürlüğe giren 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu ve 5275 Sayılı infaz yasası hazırlanırken de bu uzun süreli hapis cezalarının infaz edilebilme anlamında bir karşılığının olmadığı biliniyordu. Ancak mevcut siyasi iktidarın suç ve ceza politikasına uygun biçimde bu düzenlemeler yapıldı ve onlarca yıl sonrasında ne olacağı önemsenmeden, bugünün dönemsel yargılamalarında devreye sokuldu."
İnfazda ayrımcılık
Kobani davasını örnek gösteren Tuncer, mevcut mevzuatta binlerce yıllık söz konusu hapis cezalarının kesinleşmesi halinde infazın nasıl gerçekleştirdiği konusunda ise şunları söylüyor:
"Bu uygulamanın nasıl olacağını aslında kimse bilmiyor. Son dönemde en çok konuşulan davalardan Kobani davasında sanıklara onlarca kez ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası istenmişti, ancak onlarca yıl hapis cezası verildi. İddianamede istenilen cezalar verilmiş olsaydı bu haliyle uygulanma koşulu yoktu. Çünkü devlet ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının infazında dahi ayrımcılık yapıyor."
Ölünceye kadar hapis cezası
Tuncer, infaz eşitsizliklerine 'devletin güvenliğine karşı suçlar' ve 'anayasal düzene karşı suçlar' gibi siyasi davalarda karşılaştıklarına dikkat çekiyor.
Tuncer'e göre, söz konusu suç iddialarında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının infazında 'koşullu salıverme yasağı' var. Bu da mahpusun hiç bir şekilde cezaevinden çıkamaması, ölünceye kadar hapiste kalması anlamına geliyor. Ancak Tuncer, adli suçlarda verilen cezaların infazının uygulanışındaki farklılıkları şöyle anlatıyor:
"Adli suçlarda verilen ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarının infazında CİK 107. madde uyarınca, iyi hal olması halinde ağırlaştırılmış müebbet için 30, normal müebbet için 24 yıllık süreler var. Aynı ayrımcılık bu yüzlerce yıl veya binlerce yıllık hapis cezalarının infazında da söz konusu; suç siyasi sayılırsa infaz süreleri farklı adli suçlardan sayılırsa farklı süreler var."
"Uygulanması mümkün değil"
Tuncer, İBB dosyasında istenilen binlerce yıllık hapis cezasının bu haliyle uygulanmasının da mümkün olmayacağını söylüyor ve "Bağlantılı başkaca dosyalarla ilgili olarak ileride yapılacak içtimalardan sonra da infazda yine kimsenin ömrünün yetmeyeceği bir süre öngörülür ama o zamana kadar bu ülkede çok şey değişmiş olacaktır diye umuyoruz" temennisinde bulunuyor.
AİHS ne diyor?
Ömür boyu süren hapis ceza uygulamasını Türkiye'nin de bağlı olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) "işkence" olarak değerlendiriyor. AİHS madde 3'e göre mahpusun serbest kalma umudu olmadan ömür boyu cezaevinde tutulması işkence yasağının ihlali olarak kabul ediliyor. Tuncel, bu noktada Türkiye'nin uluslararası sözleşmelere uymadığını vurgularken; uluslararası mahkemeleri ise yaptırım uygulamamakla eleştiriyor:
"AİHM kararlarında 'ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası' ile ilgili olarak, bu cezanın infazında 'koşullu salıverme' olanağının bulunmayışı, yani cezanın infazının belirli aralıklarla hukuki denetimden geçirilerek, 'iyi hal' vb. durumlar aranması hak ihlali sayıldı. Bir kişinin ileride bir gün cezaevinden çıkabilme umudunun bütünüyle ortadan kaldırılarak ölünceye kadar tek başına tek kişilik hücrede yaşamaya mahkum edilmesini 'insanlık dışı bir cezalandırma' olarak gördü ve bunun bir süreye bağlanması gerektiğine hükmetti. Ancak Türkiye, ihlal kararı verilen bu AİHM kararlarının ardından yapması gereken yasal düzenlemeleri yapmadı. Mevzuatta değişiklik olmayınca infaz rejimi uygulaması olduğu gibi devam ediyor. Ancak AHİM kararlarının icrasından sorumlu Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi de Türkiye ile olan siyasi çıkar ilişkileri nedeniyle Türkiye aleyhine herhangi bir yaptırım kararı almıyor, öneri ve tavsiyelerde bulunmakla yetiniyor."
'Umut hakkı' tartışması
Uluslararası mahkemeler bu davalarda başvuruları 'umut hakkı' kapsamında inceliyor. Yakın zamanda Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin feshedilen PKK lideri Abdullah Öcalan'a dair AİHM kararlarının uygulanması yönündeki kararını hatırlatan Tuncer, son olarak şunları söylüyor:
"Yakın zamanda 'umut hakkı'nın yeniden gündeme gelmesinin nedeni, son çözüm sürecinde daha önce verilen AİHM kararının gereğinin yerine getirilmesi talebinin yükseltilmesi ile ilgili. Ancak yüksek mahkemenin ihlal kararı verdiği kişiler dışında da Türkiye’de binlerce ağırlaştırılmış müebbet hapse mahkum siyasi mahpus var. Ağırlaştırılmış, normal müebbet veya başkaca süreli hapis cezalarına mahkum tüm siyasi tutsaklara özgürlük talebinin yükseltilmesi, TMK başta olmak üzere tüm hukuka aykırı ayrımcı düzenlemelerin ortadan kaldırılması gerekiyor. İnfaz yakmalar ise ayrı bir hukuk dışı düzenlemenin keyfi biçimde uygulanması sonucu gerçekleşiyor. Sonuç olarak bütün bu haksız, hukuksuz, ayrımcı düzenlemeler ve bunlara bağlı keyfi uygulamaların sona erdirilmesi ancak demokratikleşme yönünde adımlar atılmasıyla mümkün. Ancak bugünün Türkiyesi'nde bu siyasi iktidarla bu yönde olumlu adımların atılabileceğine dair bir beklenti içinde olmak çok zor."
(AB)
