İnsan Hakları Derneği (İHD) Dokümantasyon Merkezi, 2024 Yılı İnsan Hakları İhlalleri Raporu'nu paylaştı. Rapora göre, 2024 yılında 24 ilde toplamda 458 gün her türlü eylem ve etkinlik yasaklandı. Toplantı ve gösterilere yönelik kolluk müdahalesinde en az 1811 kişi gözaltına alındı. En az 127 kişi sosyal medya paylaşımları gerekçesiyle tutuklandı. İki belediye başkanı tutuklandı, 8 belediyede seçilmişlerin yerine kayyım atandı.
İHD’nin basına yansıyan ve resmi açıklamalara dayanarak hazırladığı rapora göre, 2024 yılında en az 6094 kişi yaşam hakkı ihlalleri sonucu hayatını kaybetti. Yaşam hakkı ihlallerinde başı askeri operasyonlar ve silahlı çatışmalar çekti.
Derneğin aktardığına göre, geçtiğimiz yıl silahlı çatışmalar ile Türkiye'de ve Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) sınarlarında süren operasyonlarda 10’u sivil, 38’i asker, 1’i korucu, 1530’u silahlı örgüt militanı en az 3262 kişi yaşamını yitirdi.
Kolluk güçlerinin çeşitli gerekçelerle silah kullanma yetkisini ihlal etmesinden kaynaklanan 15 olayda toplam 9 kişi yaşamını yitirdi, 10 kişi yaralandı. Silah kullanma yetkisinin ihlal edildiği olayların 5’inde polislerin "dur ihtarına uyulmadığı" gerekçesiyle açtıkları ateş sonucu 3 kişinin hayatını kaybettiği, 5 kişinin yaralandığı tespit edildi.
Gözaltında 3, hapishanelerde 27 ölüm
2024 yılında 1’i Geri Gönderme Merkezi’nde işkence şüphesiyle ölen Suriye vatandaşı mülteci, 1’i polis aracından atladığı iddia edilen G.A. olmak üzere en az 3 kişi gözaltında yaşamını yitirdi. Ölenlerden Serhat Kahyaoğlu’nun gözaltına işkence ve kötü muamele ile alındığı, yapılan otopside de fiziksel şiddet izlerinin tespit edildiği kamuoyuna yansımıştı.
2024 yılında en az 27 kişi hapishanelerde ya da hastalıkları nedeniyle tahliye edilmelerinin hemen ardından yaşamını yitirdi.
İhmaller ölüm getirdi
Resmi hata ve İhmal nedeniyle en az 64 olayda 12’si çocuk, 128 kişi yaşamını yitirdi, 266 kişi yaralandı. En az 20 kişi sel, deprem gibi doğa olayları nedeniyle hayatını kaybetti. En az 22 kişi yangınlar, doğalgaz ve karbonmonoksit sızıntısı, ısınmaya çalışırken çıkan yangın vb. nedenler sonucu yaşamını yitirdi.
Kolluk kuvvetlerine veya resmi kullanıma mahsus araçların çarpması sonucu en az 7 kişi hayatını kaybetti. 9 kişi kolluk güçlerinin silah kullanma yetkisini ihlal etmesi nedeniyle yaşamını yitirirken, yaz aylarında serinlemek için girdikleri suda 7’si çocuk, en az 9 kişi hayatını kaybetti.
Diyarbakır, Şırnak ve Hakkari’de mayın ve sahipsiz patlayıcıların patlaması sonucu 5 olayda 1’i çocuk 3 kişi hayatını kaybederken, 1’i çocuk 4 kişi yaralandı.
Irkçı ve fobik saldırılar
Rapora göre, 2024 yılında basına yansıyan 106 ırkçı/ayrımcı/fobik ve nefret içerikli saldırıda en az 14 kişi hayatını kaybetti, en az 40 kişi yaralandı. Tespit edilen 65 ırkçı saldırıdan, mültecileri ve başka ülke vatandaşlarını hedef alan 35’inde 2’si çocuk 9 mülteci ve 2’si başka ülke vatandaşı olmak üzere toplamda en az 11 kişi hayatını kaybetti. Irkçı saldırılar nedeniyle 3000’e yakın mülteci Kayseri’yi terk etti.
LGBTİ+’ları hedef alan Homofobik/Transfobik Saldırılar 23 saldırıda en az 4 kişi yaşamını yitirdi, 7 kişi yaralandı.
2024 yılında 71’i iş cinayetlerinde olmak üzere, en az 103 çocuk yaşam hakkının ihlali sonucu hayatını kaybetti. 378 kadın erkek şiddeti nedeniyle yaşamını yitirirken, 315 kadının ölümü şüpheli olarak kaydedildi.
2024 yılında iş cinayetlerinde günde en az 5 işçi hayatını kaybetti.
İşkence sokakta
İHD Dokümantasyon Biriminin tespitlerine göre, kolluk güçlerinin müdahale ettiği en az 191 barışçıl toplantı ve gösteride, 27’si çocuk, 46’sı gazeteci en az 2651 kişi işkence ve kötü muameleye maruz bırakılarak gözaltına alındı.
14’ü çocuk, 15’i gazeteci, 101’i mülteci (60’ı Geri Gönderme Merkezleri’nde) en az 501 kişi resmi gözaltı işlemleri sırasında, gözaltı yerlerinde ve diğer resmi tutulma yerlerinde işkence ve kötü muameleye maruz kaldı.
Resmi olmayan gözaltı yerlerinde ve gözaltı dışındaki yerlerde 31’i çocuk, 1’i engelli en az 102 kişi işkence ve diğer kötü muameleye uğradığı tespit edildi.
Keyfi gözaltı ve tutuklamalar
İHD’nin raporuna göre, 2024 yılında en az 4911 kişi keyfi bir biçimde gözaltına altında, 611 bir kişi de keyfi biçimde tutuklandı. Görevden alınan belediye başkanları, Hakkari’nin DEM Partili Belediye Başkanı Mehmet Sıddık Akış ve Esenyurt’un CHP’li Belediye Başkanı Prof. Dr. Ahmet Özer’in tutuklanmaları da keyfi tutuklamalar arasında ele alındı.
Rapora göre, 2024 yılında düşünce, ifade, basın, örgütlenme ve barışçı gösteri özgürlüğünü kullanan yüzlerce kişi hakkında en az 260 soruşturma başlatıldı, en az 355 dava açıldı, daha önceden açılan 519 davaya devam edildi. En az 313 barışçıl toplantı ve gösteriye kolluk güçleri müdahale etti. Bu müdahaleler sırasında ve sonrasında çoğunluğu işkence ve kötü muameleye maruz bırakılarak, en az 1811 kişi gözaltına alındı, 40 kişi yaralandı.
Yasaklar ve cezalar
En az 24 konser, belgesel gösterimi, festival, sergi vb. kültürel etkinlik yasaklandı, en az 40 etkinlik çeşitli biçimlerde engellendi. En az 5 yayın ve 10 kitap toplatıldı/yasaklandı, 1 gazete binasına baskın düzenlendi. Açık Radyo da dahil 7 TV ve radyonun lisansı iptal edildi, muhalif TV kanallarına RTÜK ceza yağdırdı.
Düğünlerde, sokakta Kürtçe şarkılar eşliğinde halay çekenlere açılan soruşturmalar sonucunda aralarında müzisyenlerin de olduğu toplam 48 kişi ‘örgüt propagandası yapma’ gerekçesiyle gözaltına alındı, 30’u tutuklandı. En az 3 dernek hakkında kapatma davası görüldü. 1 derneğe kayyım atandı.
Rapora göre, Türkiye hapishanelerinde halen 335’i ağır hasta olmak üzere toplam 1412 hasta mahpus bulunuyor.
2024 yılında hapishanelerde en az 3261 Haberleşme Hakkı İhlali yaşanırken, 476 keyfi disiplin cezası uygulandı. 855 mahpus iaradeleri dışında ailelerine en uzak hapishanelere sevk edildi.
Siyasete kıskaç
Raporda; TİP Hatay Milletvekili Atalay’ın, milletvekilliğinin düşürülmesinin "yok hükmünde" olduğuna ilişkin Anayasa Mahkemesi kararına rağmen halen cezaevinde bulunuduğuna dikkat çekildi. Toplamda 1’i büyükşehir belediyesi, 4’i il belediyesi olmak üzere toplam 8 belediyeye kayyım atandı, 2 belediye başkanı tutuklandı.
Çok sayıda aralarında HDP’nin eski Eş Genel Başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ’ın da olduğu HDP’li çok sayıda siyasetçinin yargılandığı Kobane Davası’nda siyasetçiler 42 yıla varan hapis cezaları ile cezalandırıldı.
TIKLAYINIZ: İHD Dokümantasyon Merkezi 2024 Yılı İnsan Hakları İhlalleri Raporu
(AB)
