İnsan Hakları Derneği (İHD) cezaevlerindeki insan hakları ihlallerini gündeme getirdiği 2009'la ilgili raporunda, çözüm önerilerini de sınadı.
Rapora göre, geçen yıl cezaevlerinde 11'i ağır hastalık nedeniyle 24 kişi öldü, halen 49 ağır hasta içeride. Derneğe gelen 2 bin 640 başvurunun 397'siyse işkenceyle ilgili.
Derneğin çözüm önerilerinden bazıları şöyle.
Tecrit
Tek kişilik izolasyon yada üç kişilik küçük grup tecridi rejimleri fiziksel- psikolojik-sosyal bütünlüklerini bozuyor. Derhal kaldırılmalı.
Adalet Bakanlığı'nın 45/1 sayılı genelgesinin özellikle F tipi cezaevlerinde hayata geçirilmesi sağlanmalı. Tecridin olumsuz etkilerinin azaltılabilmesi için mevzuattaki programların dışında da mahpusların bir araya gelmeleri sağlanmalı, faaliyetler konusunda farklı seçenekler sunulmalı.
İşkence
Uluslararası standartlarla yasaklanan zincir, demir vb. gibi kısıtlama araçlarının kullanılması önlenmeli, kısıtlama araçları cezalandırma amacıyla kullanılmamalı.
İşkence iddialarında, muayeneler İstanbul Protokolü uyarınca standart adli muayene formu kullanılarak yapılmalı.
Mahpusların muayeneleri yalnız ya da kimsenin duyamayacağı bir ortamda yapılmalı. Bu sağlanamazsa, muayene deki kişilerin kimlik bilgileri rapora yazılmalı.
Cezaevi hekimi ve tıbbi personelinin İstanbul Protokolü eğitimi almaları sağlanmalı.
İşkenceye Karşı Sözleşme Seçmeli Ek Protokolü'ne uygun şekilde, "bağımsız" ulusal denetim mekanizmalarının oluşturulması sağlanmalı.
Sağlık
Cezaevinde sağlanan tıbbi bakım hizmeti, cezaevi dışındaki olanaklarla eşit hale getirilmeli.
Sağlıklı yaşam koşullarına, tıbbi bakıma erişim sağlanmalı; sağlık hizmetleri ve hekimle görüşme talepleri gereksiz gecikme olmaksızın karşılanmalı.
Yemekler, yeterli besin değerine sahip ve makul çeşitlilikte olmalı. Sağlık sorunu olan mahpuslara hekim kontrolünde özel diyet yemeği verilmeli.
Kantinde satılan ürünler yeterli çeşitlilikte ve cezaevi dışındaki fiyatlarda, hatta daha düşük düzeyde olmalı.
Mahpusların, cezaevinden çıktıktan sonra toplumla uyumlu bir yaşam sürdürebilmesi için mesleki hüner ve yeteneklerini geliştirmesine yönelik uygun ortamlar oluşturulmalı.
Disiplin cezaları ve şikayetler
Disiplin suç ve cezalarında, insan haklarına aykırı yasal düzenlemeler kaldırılmalı, pratikten kaynaklanan hukuka aykırılıklar giderilmeli.
Başvuru ve şikayetlerin herhangi bir kısıtlama olmaksızın ve derhal gerekli mercilere ulaştırılması sağlanmalı.
Adli ve idari mekanizmalar, yapılan başvuru ve şikayetlerle ilgili etkin soruşturma yürütmeli.
Cezaevi rejimi, fiziki koşullar ve uygulanan muameleler hakkında etkili bir idari ve yargısal denetim sağlanmalı.
İletişim
Avukatlarla görüşmenin ve yazışmaların mahremiyeti sağlanmalı, resmi kurumlar ve avukatlarla yazışmaların denetimi engellenmeli.
Aile ve dış dünya ile temas hakkı engellenmemeli.
Anadilde görüşme ve yazışma hakları yasal güvence altına alınmalı, engellemeler kaldırılmalı.
Mekan ve üst aramaları insan onuruna aykırı olmamalı. (TK)
