İçki, hava kirliliğinden daha mı büyük bir sorun?

Türkiye'de ölüm nedenleri muhtelif. Hayat, olağan akışında sürse belki ölmeyecek çok sayıda yurttaş çeşitli nedenlerle yaşamlarını "birden" yitirebiliyor.

Alkollü içki fiyatlarının bir süreç içinde fazlasıyla zamlanması da yepyeni ve "yasal olmayan" bir piyasayı var etti. Bu merdiven altı oluşum, sadece ekim ayında en az 80 kişinin ölümüne neden oldu.

İçişleri Bakanlığı, 24 Ekim'de yaptığı açıklamada bu yıl 2 bin 430 "alkollü içki kaçakçılığı ve sahteciliği operasyonu" düzenlendiğini belirtti. Bu operasyonlarda toplam 1 milyon 20 bin 819 litre kaçak içki bulundu.

Yurttaşlar neden kaçak veya sahte içkiye yöneldi? Bu ölümler nasıl engellenebilir? Metil ve etil alkol arasındaki fark ne? Metil alkol nasıl zehirliyor?

Gıda mühendisi Bülent Şık, bu sorularımızı yanıtladı.

"Kontrollerden Tarım ve Orman Bakanlığı sorumlu"

Metil alkol nedir, ne değildir?

Metil alkol ya da metanol, endüstriyel olarak çeşitli ürünlerin üretiminde kullanılan kimyasal bir madde. Yüksek derecede zehirli olduğu için yiyecek ve içeceklerin üretiminde kullanılmıyor.

Metil alkol normalde içki alkol olan etil alkole kıyasla çok daha ucuz olduğu için sahte içkilerin üretiminde kullanılıyor.

Alkollü içkilerde halk sağlığını korumak için yapılan çalışmalardan biri ürünlerdeki metil alkol miktarının ve diğer kimyasal maddelerin kontrol edilmesi. Bu, kontrollerden ise Tarım ve Orman Bakanlığı sorumlu.

"Devlet hava kirliliğini problem olarak görmüyor"

Türkiye'de yurttaşlar neden kaçak veya sahte içkiye yöneldi?

Ev koşullarında içki yapmaya çabalamanın en önemli nedeninin içki fiyatlarının çok yüksek olması diye düşünüyorum. Alkollü içkilerden alınan vergi oranları kanımca aşırı yüksek, kabaca satış fiyatının yüzde yetmişini vergi oluşturuyor.

Vergilerin yüksekliği nedeniyle satış fiyatı yüksek olan ürünler kaçak üretim yapan kişiler için çok kazanç getirici gayrimeşru bir iş kolu yaratıyor.

Meselenin diğer tarafında ise satıcılar var. İçki satışı yapan otel, restoran, meyhane gibi işletmeler de kendisi açısından en kârlı şey ne ise ona yönelebiliyor.

Sağlık açısından zararları olan bir şeydir içki içmek, ama sağlık dışında başka faktörleri de dikkate almamız gerekir. Sosyalleşmek, muhabbet etmek, kafa dağıtmak, keyif almak veya birlikte keyif almak gibi dikkate almamız gereken çok sayıda faktör var ve halk sağlığı ya da gıda güvenliği odağındaki bakış açımıza bu faktörleri de dâhil etmemiz gerekir.

Şu an olduğu gibi "İçki içmek sağlığa zararlı, içmeyin!" denilebilir ve içki tüketimini azaltmak için alkollü içkilere yüksek vergiler konularak fiyatları arttırılabilir. Ama sadece içki tüketimini azaltmak değil, içenin sağlığını korumak da bu konudan sorumlu kurumların asli görevlerinden biri.

Mesele sadece bireysel tüketimi azaltıcı önlemler alarak insanların sağlığını korumakla ilgili de değil. Devletin bu tip meselelere olan yaklaşımındaki ikiyüzlü politikaları da görebilmeliyiz.

Bir başka açıdan bakarsak hava kirliliği de ağır sağlık sorunlarına yol açıyor. Ortada bu kirliliğe yol açan failler yani çeşitli işletmeler ve tesisler var. Devlet olarak hava kirliliğini bir problem olarak görmüyor ama içkiyi, sigarayı daha büyük bir problem olarak görüyorsak burada işlemeyen, yolunda gitmeyen bir şeyler var demektir.

Hâlbuki hava kirliği bebekler ve çocuklar başta herkesi etkiliyor ama içkiden, sigaradan sadece içen etkileniyor. Bu durum herkesin malumu olmasına rağmen havayı kirleten tesislere alkollü içkilere uygulanan yükseklikte bir vergi oranı uygulandığını ya da başka mali yaptırımlar getirildiğini hiçbir zaman görmedim.

Bunları söyleyerek insanları içki içmeye özendirmek istemiyorum elbette. Devletin halk sağlığı ya da gıda güvenliği politikalarındaki daha derin sorunlara dikkat çekmek istiyorum.

"Vergiler makul bir seviyeye çekilmeli"

Sahte içki ölümleri nasıl önlenebilir?

Öncelikle kamuoyunun farkındalığını artırmak gerekli. Alkol tüketimini azaltmaya-önlemeye yönelik çalışmaların metil alkol zehirlenmesi hakkında bilgi vermesi önemli. Erken tanı tedavi sürecinde çok kritik önem taşıdığı için sağlık personelinin de mesele hakkında yeterli bilgiye sahip olması çok önemli.

Alkollü içkilerin vergilerinin makul bir seviyeye çekilmesi gerekiyor.

Kaçak-sahte içki üretimiyle ciddi bir şekilde mücadele edilmesi, içki satışı yapan otel, restoran, lokanta, meyhane gibi yerlerin sıklıkla ve periyodik olarak kontrol edilmesi gerekli. Kontrol ve denetim sanıldığı gibi zor bir iş değil. Cezaların da caydırıcı olması lazım.

Daha geniş bir çerçeveden baktığımız da ise yurttaşlar olarak bilgiye erişim sağlayabilmemiz çok önemli. Alkollü ürünlerde metil alkol dışında da kontrol edilmesi gereken çeşitli toksik kimyasal maddeler var.

Oysa marketlerden alınan ya da bir yerde içilen alkollü içkilerin içerisindeki insan sağlığını etkileyen etil alkol dışındaki toksik maddelerin ne düzeyde olduğuna dair hiçbir bilgimiz yok. Bunların etiketlerde belirtilmesi, insanların daha fazla bilgi sahibi olmasını sağlayacaktır. Bu bilgilendirme sağlanmalıdır.

Mesela Tarım Bakanlığı, alkollü içkiler ile ilgili piyasa kontrolünü ne sıklıkta yapıyor? Elde edilen sonuçlar neler? Olumsuz bir durum tespiti yaptığında ne gibi yaptırımlar uyguluyor? Bunların da biraz sorgulanması lazım.

Gıda güvenliğiyle ilgili taleplerimiz sadece sağlıklı ürünler için söz konusu olamaz. Alkol insan sağlığına zarar veren bir kimyasaldır, doğru. Ama alkolün tüketimi yasal çerçeveye bağlanmıştır ve dolayısıyla sağlığa zararlı olduğu düşünülen bu ürünler için de gıda güvenliği talebi bir haktır.

(DŞ/EMK)