Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi'nden Doç. Dr. Gülgün Tosun anketi "Çanak sorularla yanlı ve bilimsel olmayan, sonuçları gerçeği yansıtmayan bir anket" olarak yorumluyor.
Ankette gazeteci Dink'in cenaze töreninde "Hepimiz Ermeniyiz" sloganı atılması doğru mu yanlış mı? ve "Dink için Fatiha okunur mu okunmaz mı?" soruları soruluyor.
Tosun anketin toplumsal gerginliği pekiştirdiğini ve meslektaşları Dink'in anısına saygısızlık olduğunu düşünüyor.
İnternet yayıncılığı profesyonelleriyse istatistiksel bağlayıcılığı olmayan bu anketler üzerinden bir olguya gerçeklik atfetmenin doğru olmadığını savunuyor.
"'Dijital demokrasi' değil toplumsal gerginliği tırmandırma"
Hürriyet'in 28 saat boyunca İnternet üzerinden düzenlediği ankete toplam 463 bin kişi katıldı. Oylama bitti. Sonuçlar şöyle:
"Hrant Dink'in cenaze töreninde 'Hepimiz Ermeniyiz' sloganı atılması doğru mu yanlış mı?" sorusuna cevap verenlerin yüzde 47'si "evet, doğru" derken yüzde 52.2'si "hayır, doğru" değil diyor. Yüzde 0,8'lik bir kesim ise "ilgilenmiyorum" olan üçüncü şıkkı tercih ediyor.
Anketin diğer sorusu olan "Hrant Dink için Fatiha okunur mu okunmaz mı?" sorusuna "evet, okunur" diyenlerin oranı yüzde 40,9 iken "hayır, okunmaz" diyenlerin oranı yüzde 51,5. İlgilenmeyenlerin oranıysa yüzde 7,7.
Sonuç itibariyle anketi oylayanların az farkla da olsa "'Hepimiz Ermeniyiz' sloganı doğru değil" ve "Dink için Fatiha okunmaz" görüşünde.
Tosun: Yan anlamı görmezden gelmek yayın politikasının sonucu
bianet'in anketle ilgili görüşlerine başvurduğu akademisyen Tosun ilk olarak "'Hepimiz Ermeniyiz' sloganı atılması doğru mu yanlış mı?" sorusunu değerlendirdi:
"Bu anket sorusu yanlış. Çünkü bu sloganın doğruluğu ve yanlışlığı izafi. Şöyle ki etnik kimlik açısından tabii ki doğru değil. Fakat cenazede bu sloganla kast edilen kişilerin birebir Ermeni oldukları ya da Türklüğü reddettikleri değil, Ermeni birinin Ermeni olduğu için öldürülmesi karşısında duyulan üzüntü ile haksızlığa karşı 'yekvücut' olduklarını, dayanıştıklarını gösterdikleridir."
Tosun, sloganla kastedilen yan anlamın görmezden gelinmesini "Tamamen milliyetçi unsurlara dayalı cevaplara çanak tutacak bir soru. Nasıl cevap almak istiyorsanız ona yönelik bir soru. Gazetenin yayın anlayışını da ortaya koyan milliyetçi unsurlara dayalı bir soru" olarak yorumladı.
Hürriyet'in anketi düzenlediği sayfanın altında yer alan "okur yorumları" köşesine 853 kişi görüş yazmış. Okur yorumlarında belirtilen görüşlerin çoğu slogan ve Arapça dua hakkında olumsuzluk taşıyor.
Bir iletişim uzmanı olarak Tosun gazetelerin okur yorumları köşesini kullananların genellikle toplumun "uç kesimleri" olduğunu gözlemlediğini söyledi, "Zaten Hürriyet'in soruları da bu uç kesimleri çekmeye yönelik çanak uçlu sorular" dedi.
"Okur yorumları 'uç' ve yönlendirici"
Tosun mizanpaj açısından aynı sayfada hem anket oylamasının hem de yoğunlukla milliyetçi okur yorumlarının bulunmasınınsa anketi de yönlendirdiği görüşünde.
"Dink için Fatiha okunur mu, okunmaz mı?" sorusu için Tosun "Bu soru da bilimsel değil. Herkes kendi bildiği dilden dua eder" dedi.
"Toplumun yüzde 99.9'nun Müslüman ve Türk olduğu kanısının yaygınlıkla kullanıldığı bir toplumda zaten sorular kendi başlarına ironik."
"Yine de Hürriyet amacına ulaşamadı "
Tosun "Gazetenin bu yanlı soruları sorarak kendi milliyetçi bakış açısını da yansıttığını göz önünde bulundurursak Hürriyet amacına ulaşamamış görünüyor. Sloganı doğru bulmayan ve 'Fatiha okunmaz' diyenlerinin oranının soruların tetikleyiciliği karşısında daha fazla olması beklenirdi" dedi.
Tosun'un bu bağlamda Hürriyet'in sandığından daha az bir milliyetçi hava olduğundan söz etmek mümkün.
Tosun anketin sonuçlarının gün içinde Hürriyet'in sitesi üzerinden sıkça manşet haber verilmesini de eleştirdi:
Etik değil
* Haber değeri taşımaz: Anket sonuçları bir genellemeyi yansıtmıyor. Bugün gidip ülkü ocakları gibi taraflı bir gruba da aynı soruları sorabilir ve 'anket düzenledik. İşte sonuçları' diyebilirsiniz.
* Haber etiki açısından doğru değil: Dink cinayetinde azmettirici olduğu iddiasıyla tutuklanan Yasin Hayal'in yazar Orhan Pamuk'a tehditler savurduğu bir ortamda medya toplumsal gerginliliği yükseltmemek adına sorumlu davranmak zorunda.
* Dink de bir gazeteci:Her şeyden önce böyle bir anketi düzenlemek bile gazeteci Dink'in anısına saygısızlıktır.
Hürriyet'ten Çekirge'ye göre dijital demokrasi
Hürriyet Gazetesi yazarlarından Fatih Çekirge ise sonuçlar üzerine yazdığı "Dijital Demokrasi" başlıklı yazısında "hürriyet.com izleyicileri bu anketle bu gerçeği bir tuğra gibi demokrasinin 'djital ufukları'na yerleştirdiler... Burada İnternet gazeteciliğinin o muazzam derinliklerinde, en geniş açılımlarında önümüzdeki çağın gazetecilik damarlarını zorlayacağız... Artık haber dijitaldir..." diyor.
"İnternet'ten yapılan anket gazetecilikle karıştırılmasın"
bianet'in danıştığı İnternet uzmanlarına göre İnternet üzerindeki anketlerin teknik olarak kamuya açık istatistiksel sınaması ya da güvenirliği yok. Dolayısıyla anketin sonuçlarını "kamuoyu genellemesi" gibi vererek kullanamazlar.
İnternet üzerinden anket yapan araştırma şirketlerininse sağlıklı sonuçlara ulaşmak için kapalı sitemleri var.
İnternet yayıncılığı profesyonelleri anket yönteminin habercilik yaparken kullanıldığını ancak amaçlarının kullanıcılarıyla etkileşim, oyun, eğlence sağlamak olduğunu söylüyorlar. Yayın bağlamında yapılan anketlerde "Bu anket sonuçlarının istatistiksel bir bağlayıcılığı yoktur" ya da "Sadece kullanıcıların görüşünü yansıtır" uyarıları kullanılıyor.
İstatistiksel bağlayıcılığı olmayan bu anketler üzerinden bir olguya gerçeklik atfetmenin doğru olmadığını düşünen profesyoneller haberciliğin dijitalliğinin önemli olduğunu ve haberciliğe çok şey kattığını savunuyor ancak Çekirge'nin bahsettiği katkının kesinlikle bu olmadığını söylüyorlar.
Profesyonellerin özellikle dikkat çektiği nokta "İnternet'ten yapılan anketin gazetecilikle karıştırılmaması".(EZÖ/KÖ)
