Hükümetin kamuoyuna açıkladığı "Yargı Reformu Stratejisi" taslağının içinde önemli bir bölüm, hakim ve savcılarla ilgili temel kararları alan Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'yla (HSYK) ilgili değişiklikler. Metne göre HSYK'nin şimdiye kadar yargı denetimine kapalı olan kararları, artık dava edilebilecek. HSYK'nin kendi sekreteryası, bağımsız binası ve bütçesi olacak. Bunlar, hukukçuların yıllardır dile getirdiği, yargı bağımsızlığı için atılmış olması gerekenler.
Ancak hükümet, Adalet Bakanı ve müsteşarını "denetim" amacıyla kurulda tutmaya devam etmek istiyor.
İlkiz: Bakan ve müsteşar kurulda oldukça, bağımsız olunamaz
bianet'in görüştüğü hukukçu Fikret İlkiz'e göre bu HSYK'nin bağımsızlığıyla ilgili sorunların devam etmesi anlamına geliyor. Diğer değişikliklerinse, bir "reform stratejisi" değil, zaten demokratik haklar çerçevesinde "olması gerekenler" listesinde yer aldığını vurguluyor; "Bu bir strateji olarak sunulamaz" diyor.
Mevcut durumda, Adalet Bakanı veya müsteşarın katılmadığı veya gündem belirlemediği zaman toplantılar yapılamıyor veya karar alınamıyor.
"Strateji değil, yapılması gerekenler "
İlkiz, HSYK'nin bağımsız olabilmesi için zaten kendi sekreteryasının, bütçesinin, hakimlerin denetiminin HSYK bünyesinde olması gerektiğini belirtiyor.
"Hakimlerin denetimi zaten Adalet bakanlığı'nın elinden alınmalıydı. Savcıları bakanlığa bağlayabilirsiniz, ama hakimleri bağlayamazsınız. Hakimlerin sicil notunu, tayinlerini bakanlığa veremezsiniz. Bunlar bağımsızlığı engeller."
"Zaten yargı denetimine açık olmalıydı"
Belgeye göre, HSYK'nin hakimler ve savcılar için verdiği kararların artık yargı denetimine açık olması. Hakim ve savcılar, haklarında verilen kararlara itiraz ettiğinde, bu itirazı yine HSYK değerlendiriyordu. Bunun en bilinen örneği, HSYK'nin görevden avukatlık olanağını da engelleyerek uzaklaştırdığı Şemdinli Davası savcısı Ferhat Sarıkaya ve Kenan Evren'in yargılanması için dosya hazırlayan Adana savcısı Sacit Kayasu. Kayasu, bu karar üzerinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) başvurmuş ve kazanmıştı.
İlkiz'in dikkat çektiği bir kavram da, HSYK'nin "geniş tabanlı temsil" esasına göre yapılandırılacağı. Ancak bunun içinin doldurulmadığını ve hâlâ ne kast edildiğini bilmediğimizi söylüyor.
"Stratejinin stratejisi yok"
İlkiz, strateji belgesinin bütününün, strateji içermediğini söylüyor. "Karşılaşılan sorunlara, bugünün koşulları içinden çözüm bulmaya çalışan bir belge bu. İleriye dönük bir bakış, gelecek beş, 10 yıla dair bir öngörüyle yaklaşım yok. Çünkü yargının sorunlarını bilmiyorlar" diyor. Metin hazırlanırken üniversitelerin, baroların, Yargıtay'ın, Askeri Yargıtay'ın da dahil olduğu birçok kesimden görüş alındığını ve bunun olumlu olduğunu söyleyen İlkiz, "Ama bu görüşler metne yansımamış" diye konuşuyor.
HSYK nasıl değişecek?
İki yıl içinde HSYK'nin, tarafsızlık, objektiflik, şeffaflık ilkeleri temelinde geniş tabanlı temsil esasına göre yeniden yapılandırılması, kararlarına karşı etkili bir itiraz sisteminin getirilmesi ve yargı yolunun açılması hedefleniyor. Bu kapsamda yapılması planlanan düzenlemeler şöyle:
- HSYK iki veya üç daire şeklinde yapılandırılacak.
- Mevcut uygulamada sadece Yargıtay ve Danıştay'ın üye gönderdiği Kurul'a yüksek yargı dışında birinci sınıf hakim ve savcılar, Türkiye Adalet Akademisi (TAA) mensupları, hukukçu öğretim üyeleri ile avukatlar da girecek. Bu üyeler, kurumlarındaki seçim mekanizmalarıyla seçilecek.
- HSYK'nin kararlarına karşı, genel kurullar gibi yargı mekanizmalarının yanı sıra idari yargı yolu gibi etkili başvuru yolu getirilecek.
- Adalet Bakanı ve Bakanlık Müsteşarı HSYK'de kalacak. Hükümet, bakanın ve müsteşarın denetim amacıyla kurulda kalmasını önemli buluyor.
- Sekreterya hizmetleri Kurul bünyesinde olacak.
- Hakim ve savcıların denetimi, disiplin, inceleme ve soruşturma işlemleri, Kurul bünyesinde gerçekleştirilecek.
- HSYK'nin bağımsız bir binası, bütçesi olacak.
- Not sistemi dahil olmak üzere terfi sistemi yeniden değerlendirilecek, mevcut terfi sistemi performans esaslı olacak şekilde geliştirilecek. Terfi için gerekli başarı hesabında, kanun yolu incelemesinden geçmeyen kararlar da dikkate alınacak.
Kurulun görevleri
HSYK'nin şimdiki görevleri, özetle şunlar:
Yargıtay ve Danıştay üyelerini seçer. adli ve idari yargı hakim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma işlemlerini yapar. Adalet Bakanlığı'nın, bir mahkemenin veya bir hâkimin veya savcının kadrosunun kaldırılması veya bir mahkemenin yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlar. (TK)
