Türkmenistan hükümetinin, yurtdışında yaşayan vatandaşlarının pasaportlarını yenilemeyi reddetmesi, Türkiye’deki binlerce Türkmen vatandaşını ciddi sorunlarla karşı karşıya bırakıyor.
İnsan Hakları İzleme Örgütü ve Türkmenistan Helsinki Vakfı (THV) tarafından yayımlanan yeni bir rapor, Türkmen yetkililerin bu uygulamasının vatandaşların hareket özgürlüğünü ve temel insan haklarını ihlal ettiğini vurguluyor.
Türkmenler kaçak durumuna düşüyor
Rapora göre, Türkmenistan makamları yurtdışında yaşayan vatandaşlarının pasaportlarını diplomatik temsilciliklerde yenilemeyi reddediyor.
Bu durum, Türkiye başta olmak üzere birçok ülkede yaşayan Türkmen vatandaşların, resmi statü kazanamama, iş bulamama, eğitim ve sağlık gibi temel hizmetlerden yararlanamama gibi zorluklarla yüzleşmesine neden oluyor. Geçerli pasaportu olmayan Türkmenler kaçak durumuna düşerek çeşitli haklardan mahrum kalıyor.
İnsan Hakları İzleme Örgütü Avrupa ve Orta Asya Direktör Yardımcısı Rachel Denber, “Türkmen yetkililer, yurtdışında yaşayan vatandaşlarına ekonomik ve sosyal zorluklar yaşatarak Türkmenistan'a dönmeleri için baskı uyguluyor” dedi. Denber, Türkmenistan hükümetinin insanların seyahat özgürlüğüne saygı göstermesi gerektiğini vurguladı.
“Sanki Kafeste Yaşıyorum”
"Sanki Kafeste Yaşıyorum" başlıklı 70 sayfalık raporda, Türkiye'de yaşayan Türkmenlerin pasaportlarını yenileyememesi nedeniyle yaşadıkları güçlükler belgeleniyor. Raporda, Türkmenistan’ın yurtdışında pasaport yenilememe politikasının, vatandaşlarını kontrol altında tutmak için kullanılan bir baskı aracı olduğuna dikkat çekiliyor. Özellikle Türkiye’de yaşayan Türkmen vatandaşlar, çalışma, barınma, eğitim gibi temel haklara erişimde ciddi engellerle karşılaşıyor. Üstelik, Türkmenistan’ı eleştiren veya hükümet karşıtı faaliyetlerde bulunanların ülkeye geri dönmeleri durumunda tutuklanma, işkence gibi insan hakları ihlalleriyle karşılaşma riskleri de oldukça yüksek.
"Zorla geri gönderme yapılmasın"
İnsan Hakları İzleme Örgütü ve THV, Türkiye ve diğer ülkelerden, zulüm veya işkence riski taşıyan hiçbir Türkmen vatandaşını zorla Türkmenistan’a geri göndermemelerini talep ediyor. Ayrıca, pasaportlarını yenileyemediği için resmi statüye sahip olamayan Türkmenlerin, ekonomik ve sosyal haklardan mahrum kalmaması gerektiğini vurguluyorlar. Raporda, bu kişilere sığınma hakkı tanınması gerektiği de belirtiliyor.
Türkmenistan’a Uluslararası Sözleşmelere uy çağrısı
Türkmenistan, Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi gibi insan haklarını güvence altına alan uluslararası anlaşmalara taraf. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi’ne göre, seyahat özgürlüğü hakkı, gerekli seyahat belgelerini edinme hakkını da içeriyor. Ancak, Türkmenistan yetkilileri bu yükümlülüğü yerine getirmediği gibi, yurtdışındaki Türkmen vatandaşları üzerinde baskı kurarak ülkeye geri dönmeleri için baskı yapıyor.
“Herkes pasaport alma hakkına sahip”
Türkmenistan Helsinki Vakfı Başkanı Tacigül Begmedova, tüm Türkmen vatandaşlarının yurtdışında pasaportlarını yenileme ve ev sahibi ülkelerde sosyal haklardan yararlanma hakkına sahip olması gerektiğini belirtti. Begmedova, “Türkmen hükümeti bu haklara saygı göstermeli ve vatandaşlarının pasaport taleplerini konsolosluklar aracılığıyla karşılamaya başlamalıdır,” dedi.
Raporun tamamına erişim
Yayımlanan rapor, yurtdışındaki Türkmen vatandaşların yaşadığı insan hakları ihlallerine ışık tutuyor ve uluslararası toplumun bu duruma dikkat çekmesi gerektiğini vurguluyor. Raporun tam metnine ve İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün Türkmenistan ile ilgili diğer raporlarına aşağıdaki bağlantılardan ulaşılabilir:
- Rapor: https://www.hrw.org/node/389641
- Türkmenistan ile ilgili diğer raporlar: https://www.hrw.org/europe/central-asia/turkmenistan
(EMK)
