Haberin Kürtçesi / İngilizcesi için tıklayın
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün (Human Rights Watch/HRW) açıkladığı ankete göre, her beş kişiden üçü, insan müdahalesi olmadan kendi hedeflerini seçen ve bu hedeflere saldıran silah sistemlerinin (otonom / silahlı robot) geliştirilmesine karşı çıkıyor.
Anket, İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün koordine ettiği “Katil Robotları Durdurma Kampanyası” kapsamında Aralık 2018’de tamamlandı.
Ipsos Global Advisor platformundaki Ipsos Online Panel sistemi kullanılarak 26 ülkede, 18 bin 795 yetişkin ile 26 Kasım-7 Aralık 2018 tarihlerinde gerçekleştirilen anket, şu ülkelerde yapıldı:
ABD, Almanya, Arjantin, Avustralya Belçika, Birleşik Krallık, Brezilya, Çin, Fransa, Güney Afrika, Güney Kore, Hindistan, Hollanda, İspanya, İsrail, İsveç, İtalya, Japonya, Kanada, Kolombiya, Macaristan, Meksika, Peru, Polonya, Rusya ve Türkiye.
26 ülke, yüzde 61 oranında karşı çıktı
Bütünüyle bağımsız silahlar olarak bilinen ve “katil robot” olarak adlandırılan silahların geliştirilmesi konusundaki ankete yanıt veren katılımcıların yüzde 61’i olumsuz görüş beyan etti. Katılımcıların yüzde 22’si bu tür silahlara karşı olmadığını söylerken, yüzde 17’lik bir kısım kararsız olduklarını belirtti.
Aynı şirket tarafından 2017 Ocak ayında yapılan daha önceki ankette, katılımcıların yüzde 55’i silahlı robotlara karşı, yüzde 24’ü lehte ve yüzde 19’u da kararsız olduklarını belirten yanıtlar vermişti.
Kadınlar “silahlı robotlara” daha çok karşı
Silahlı robotlara kadınlar yüzde 62 oranında, erkekler yüzde 60 oranında karşı.
Bu silahlara en çok karşı çıkan yaş grubu yüzde 68 ile 50-64 yaşları arasına denk geliyor.
En çok karşı çıkan 10 ülke
2018 Ipsos anketi, her ülkede 500-1000 arasında görüşmeci ile yapıldı ve silahlı robotlara karşı en güçlü muhalefet, yüzde 78 ile Türkiye’den. Türkiye’yi, yüzde 74 ile Güney Kore ve Macaristan takip ediyor.
Tam otonom silahlara desteğin en güçlü olduğu ülkeler ise yüzde 50 ile Hindistan ve yüzde 41 ile İsrail oldu.
Gerekçe: “Etik sınırını aşabilir”
Ankette, silahlı robotlara karşı görüş beyan eden katılımcılara, bu konudaki en büyük endişelerinin ne olduğu da soruldu.
Verilen cevaplara göre, katılımcıların üçte ikisi (yüzde 66), bütünüyle bağımsız silah sistemlerinin “etik sınırı aşacağını” ve bu nedenle “bu silahların insanları öldürmesinin yasaklanması gerektiğini” belirtti.
Katılımcıların yarısından fazlası da (yüzde 54), “bu silahların denetlenemeyeceğini” ifade etti.
Yine karşı çıkanların yarıdan fazlası (yüzde 54) da silahların “sorumsuz” (hesap vermeyecek) olmasından dolayı böyle düşündüklerini açıklıyor.
Anketi yanıtlayanların yüzde 45’i de robot sisteminin “teknik arıza çıkarabileceğinden” endişeli olduklarını belirtti.
BM’den yasaklanması için çağrı
İnsan Hakları izleme Örgütü Katil Robotların Durdurulması Kampanyası’nın koordinatörü Mary Wareham, “Bütünüyle bağımsız silahlara karşı kamuoyu karşıtlığı güçleniyor. Bu silahların kullanılmadan önce yasaklanması için kararlı bir siyasal liderliğe ihtiyaç var” dedi.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Kasım 2018’deki bir konuşmasında, bağımsız silah sistemlerinin “siyasal olarak kabul edilemez ve ahlaki olarak da tiksinti verici olduğunu” belirtmiş ve devletlere acilen bu silahları yasaklaması için çağrı yapmıştı.
“Killer robots” hakkında
Yapay zekayla çalışan otonom silah sistemine sahip robotlar, geliştirilme aşamasında.
Bu silahlar, “insansız hava araçlarından” (İHA) farklı.
“Killer robots” (katil robotlar) diye adlandırılan silah sistemleri, bağımsız, yani insan müdahalesi olmadan hedef belirleme ve hedefe saldırı düzenleme yeteneğine sahip. İHA’larda ise hedef belirleme ve saldırı düzenleme işi insanlarca yapılıyor.
İnsan Hakları İzleme Örgütü, Haziran ayı içinde bir dizi etik ilke yayınladı, bu ilkeler arasında yapay zekanın silahlarda kullanılması konusu da yer alıyor.
Kasım 2018 tarihinde Cenevre’de gerçekleştirilen Konvansiyonel Silahlar Sözleşmesi Yıllık Toplantısı'nda, “katil robotlar” konusunda diplomatik görüşmelerin devam etmesi üzerinde karar kılındı ancak bu konuda bir uluslararası anlaşmanın oluşturulması konusunda açık bir hedef ve zaman çizelgesi oluşturulmadı.
Bu silahların bir anlaşma çerçevesinde yasaklanmasına ilişkin görüş ise devletlerin büyük çoğunluğu tarafından benimsenmedi. Rusya, ABD, İsrail ve Güney Kore, yeni bir anlaşma için yapılacak müzakereleri desteklemeyeceklerini açıkladı. (AS)
* HRW’nin “Katil Robotları Durdurma Kampanyası”na buradan ulaşabilirsiniz.
* “Katil Silahlar” konusunda İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün yaptığı raporlamaya buradan ulaşabilirsiniz.
