*Fotoğraf: AA (Arşiv).
Haziran 2018'de yapılan son erken genel seçimde yüzde 11.7'lik bir oy oranıyla meclisteki 67 sandalye ile halkı temsil hakkı kazanan Halkların Demokratik Partisi (HDP) hakkında 17 Mart'ta açılan kapatma davası tekrar gündemde.
Anayasa Mahkemesi tarafından usül eksikliği nedeniyle geri gönderilen dosyanın ardından Pazartesi günü Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı ikinci kapatma davası dosyasını Anayasa Mahkemesi'ne gönderdi.
- NOT: Yargıtay, 2 Mart'ta HDP hakkında inceleme başlatmış ardından Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin, 17 Mart 2021'de HDP'nin kapatılması istemiyle Anayasa Mahkemesi'nde dava açmıştı. Anayasa Mahkemesi 31 Mart'ta usul eksikliği sebebiyle 850 sayfalık iddianameyi Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına iade etmişti.
Partilerin hangi durumlarda kapatılacağı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 69'uncu maddesinde yer alıyor.
"Bir siyasi partinin tüzüğü ve programının 68'inci maddenin dördüncü fıkrası hükümlerine aykırı bulunması halinde temelli kapatma kararı veriliyor."
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının açacağı dava üzerine Anayasa Mahkemesi kapatma davasını kesin olarak karara bağlıyor.
Kapatma süreci ve BahçeliMHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 11 Ocak'ta yaptığı yazılı açıklamada, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın, Ankara 22. Ağır Ceza Mahkemesi'nin kabul ettiği 6-8 Ekim olaylarına ilişkin iddianameyi temel alarak HDP hakkında hızla kapatma davası açılmasını istemiş ve aksi takdirde "gereğini yapacağını" söylemişti. HDP'nin kapatılmasını daha sonra meclis grup toplantısında gündeme getiren Devlet Bahçeli, kürsü konuşmasında "HDP'nin kapatılması elzemdir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı inanıyorum ki gereğini yapacaktır. Ve tarih önünde yapmak durumundadır" demişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan bu konuda konuşmayı tercih etmezken, AKP Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş parti kapatmaların Türkiye'de olumlu sonuçları olmadığını söylemişti. |
68. madde ne diyor?
- "Bir siyasi parti, bu nitelikteki fiiller o partinin üyelerince yoğun bir şekilde işlendiği ve bu durum o partinin büyük kongre veya genel başkan veya merkez karar veya yönetim organları veya Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki grup genel kurulu veya grup yönetim kurulunca zımnen veya açıkça benimsendiği yahut bu fiiller doğrudan doğruya anılan parti organlarınca kararlılık içinde işlendiği takdirde, söz konusu fiillerin odağı haline gelmiş sayılır."
Ayrıca, "Anayasa Mahkemesi, bu düzenlemelere göre temelli kapatma yerine, dava konusu fiillerin ağırlığına göre ilgili siyasî partinin devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına karar verebilir."
Partilerin kapatılmasına veya dava konusu fiillerin ağırlığına göre devlet yardımından kısmen ya da tamamen yoksun bırakılmasına, toplantıya katılan üyelerin üçte iki oy çokluğuyla yani 15 üyenin 10'unun oyuyla karar verebiliyor.
Siyasi partilerin kapatılmasına ilişkin davalar, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun davanın mahiyetine uygun hükümleri uygulanmak suretiyle dosya üzerinden Genel Kurulca inceleniyor ve kesin karara bağlanıyor.
Raportör tayini ve usül incelemesi
Anayasa Mahkemesi'ne gönderilen iddianame üyeler tarafından değerlendirmeye alınmadan önce başkanın inisiyatifiyle görevlendirilen raportör tarafından usül bakımından incelemeye alınıyor.
Raportörün raporu tamamlamasıyla heyet, davaya ilişkin ilk incelemesini yapacak ve iddianamenin kabul edilip edilmediğine karar verecek.
Bu süre, Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) hükümlerine göre, iddianamenin gönderilmesinden itibaren 15 günü geçemez.
Anayasa Mahkemesi heyeti, Başsavcılığın, "partinin olası hazine yardımına ilişkin banka hesabına bloke konulması" yönündeki tedbir talebini ilk inceleme sırasında ele alabileceği gibi daha sonra da karara bağlayabilecek.
İddianamenin kabul edilmesi halinde?
- İddianame kabul edilirse ilk olarak ön savunma için HDP'ye gönderilecek.
- HDP'nin, Yüksek Mahkemenin tanıdığı süre içinde ön savunmasını vermesi gerekiyor. Ancak parti, bu sürenin uzatılması için başvuru yapabilecek. Ek süre talebini AYM karara bağlayacak.
- Parti tarafından ön savunmanın verilmesinin ardından Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin esas hakkındakini görüşünü sunacak. Bu görüş de HDP'ye gönderilecek.
- Bundan sonra belirlenecek tarihlerde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin sözlü açıklama, HDP yetkilileri de sözlü savunma yapacak.
- Bunların ardından davaya ilişkin bilgi, belgeleri toplayacak raportör, esas hakkındaki raporunu hazırlayacak. Bu işlemler sürerken, gerek Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı gerekse davalı HDP ek delil veya yazılı ek savunma verebilecek.
- Raporun AYM üyelerine dağıtılmasının ardından ise Başkan Zühtü Arslan toplantı için bir gün belirleyecek, üyeler belirlenen günde bir araya gelerek kapatma istemini esastan görüşmeye başlayacak.
Heyetin karar verme aşaması
- HDP hakkındaki kapatma davası 15 kişiden oluşan AYM heyeti tarafından karara bağlanacak.
- Anayasa'nın 69. maddesinde sayılan hallerden ötürü partinin kapatılmasına veya dava konusu fiillerin ağırlığına göre devlet yardımından kısmen ya da tamamen yoksun bırakılmasına, toplantıya katılan üyelerin 3'te 2 oy çokluğuyla yani 15 üyenin 10'unun oyuyla karar verilebilecek.
- Siyasi parti kapatma davası sonucunda verilen karar, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ile ilgili siyasi partiye tebliğ edilecek ve Resmi Gazete'de yayımlanacak.
- SON NOT: AYM'nin, siyasi yasak istenen partililerin beyan ve eylemleriyle partinin kapatılmasına neden olduğunu belirlemesi halinde, yasaklanan kişiler kesin kararın Resmi Gazete'de gerekçeli olarak yayımlanmasından başlayarak 5 yıl süreyle bir başka partinin kurucusu, üyesi, yöneticisi ve deneticisi olamayacak.
TIKLAYIN - Türkiye demokrasisinde parti kapatma
(PT)
