Halkların Demokratik Partisi (HDP) Engelliler Komisyonu, "Engellilere Yönelik Ayrımcı Tabirler Raporunu" açıkladı.
"Engellilerin dünyada ve Türkiye'de ayrımcılığın en fazla uygulandığı kesimler arasında yer aldığı" vurgulanan raporda "Kadın engellilerin hem engellilik hem de toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri nedeniyle çoklu bir ayrımcılığa maruz kaldığı" belirtildi.
Araştırmalar ve anketler sonucu hazırlanan raporda günlük yaşam içinde kullanılan ayrımcı ifadelere ve "negatif yüklemelerine" yer verildi.
Raporda yer alan ayrımcı ifadelerin bir kısmı şu şekilde:
✗Bu işte bir sakatlık var! Sakat iş!
Negatif Yüklem: Beklenmedik şekilde ortaya çıkan ya da ters giden işlerin bedensel farklılıklarla ifade edilmesidir.
✗Engelleri sevgiyle aşıyoruz!
✗Engelliler fark edilmeyi bekler!
✗Engelli insanlar da bizim insanımızdır!
✗Engelliler sevgi ve şefkat ister!
✗Sevginizi ve şefkatinizi onlardan esirgemeyin!
✗Tohum toprağa engelli topluma emanettir!
✗Engellilere saygı onlara yaşama sevinci verir!
✗Engellilerde bizim bir parçamızdır onlara sahip çıkalım!
✗Bir gün değil her gün ilgi görmek istiyoruz!
✗Engelli kardeşlerimiz!
✗Onlar bizim meleklerimiz!"
Negatif Yüklem: Mevcut engellilik kültüründe engelli bireyler " Aciz’’, " Muhtaç’’ ve " Yük " olarak damgalanmaktadır. Bu acımacı anlayış engelli birey ile toplumun kendini ondan üstün kabul ettiği makbul normali arasında dikey bir ilişki biçimi oluşturmaktadır. Normal olan güçlü, değerli ve yetkin olan olduğu için veren taraftır. Onun altındaki güçsüz, aciz, yetersiz ve muhtaç olan engelli birey ise alan taraftır. Bu dikey olarak sürdürüle gelen verme alma ilişkisinde toplumun makbul normali ile engelli birey hiçbir zaman eşit olamaz.
✗ Engelliler ile alay etmeyin bir gün siz de onlar gibi olabilirsiniz!
✗ Bana acıyarak bakma, bana küçümseyerek bakma bir bakarsın acınacak halde sen olursun!
✗ Engellilere saygı göstermez ve onları küçük görürsen yarın sen de aynı duruma düşünce sevgi ve saygı bekleyemezsin!
✗ Onlar da bizlerden biri, yarının ne getireceğini bilebilir misin?
✗ Ne oldum değil ne olacağım demeli!
✗ Bugün sağlıklısınız, peki yarın?
✗ Hepimiz bir engelli adayıyız!"
Negatif Yüklem: Atanmış Engellilik haftası veya günlerde en sık kullanılan kalıp söylemlerdir. Her biri konuya duyarlı olun, gereğini yapın talebi taşısa da gerçekçi bir analiz bu ifadenin sağlamcı bir bakış açısı olduğunu gösterir. Engelliler ile alay edilmemesi ya da bu konuda farkındalık taşınması gerekliliği mesajı, bir gün sen de bu duruma düşebilirsin.
✗ Engelli demek, bedenen değil ruhen olur asıl!
✗ Engel bedende değil beyindedir!
✗ Engel bedenlerde, aramızda engel yok!
✗ Bizim ayaklarımız engelli, kafamız değil!
Negatif Yüklem: Yine en çok atanmış günlerde kullandığımız söz kalıplarıdır. Genellikle bedensel engelli bireyler bu söylemlerle, bedendeki farklıkların bir engel teşkil etmediğini anlatmak ister.
Oysaki engeli oluşturan unsurun, bedenimizin diğer işlevlerine atfedilmesi, hiç farkında olmadığımız farklı ayrımcılıklar yapmamıza neden olur. Bu ifadelerle mücadele ettiğimizi düşünürken aslında nöro çeşitli bireylere yönelik sosyal dışlanmaya ve toplumsal eşitsizliğe zemin hazırladığımızın farkında değilizdir.
✗ Devlet kör sağır dilsiz!
✗ Kör ve sağır iktidar!
✗ Politik körlük!
✗ İdeolojik körlük!
✗ Cüce adalet!
✗ Kötürüm toplum!
✗ Adaletin kör sağır olduğu ülke!"
Negatif Yüklem: Genellikle aydın, gazeteci ve politikacıların metinlerinde görmeye alışık olduğumuz söylem kalıplarıdır. Toplumun duyarsızlığına, iktidara, adalete, politikaya ilişkin haklı eleştiriler ve şikayetler vardır. İçinde bulunulan durumun geldiği nokta o denli kötüdür ki bu anlamı pekiştirecek argümanlara ihtiyaç duyulur.
Anlatımı pekiştirmek amacıyla konu edilen olumsuzluk, kör, sağır, dilsiz, cüce gibi bedensel farklılıklara ait tanımlarla eşleştirilir. Bu yöntem, metin içeriğindeki tüm olumsuz hisleri ve düşünceleri ve negatif etkisini aynı zamanda kör, sağır, cüce, dilsiz, kötürüm kimliklerine de yükler. İşin aslı bu kullanım, gerçeği yansıtmaz. Zira hiçbir iktidar kör, sağır ya da dilsiz değildir. Tam tersine herkesten daha çok duyar, görür ve işitir.
✗ Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur!
✗ Her engelli imkan verilirse topluma sağlamlar kadar faydalı olabilir.
Negatif Yüklem: Sağlam bedeni üstün gören yaklaşım, sağlamcılığın özüdür. Beden ve zihin arasında kurulan doğrusal ilişki, bedensel farklılıkları olan bireyleri değersiz ve işe yaramaz olarak damgalarken, ayrımcılığı da inşa eder. Bu bakış açısına göre sağlam olan birey, topluma faydalı ve üretken olandır. Engelli olan ise hasarlı, hasta, bozuk ve aciz durumuyla, beklentileri karşılayamayandır. Tabii bu yaklaşımın başta Stephen Hawkıng’in ve milyonlarca insanın potansiyelini nasıl gördüğü ve açıkladığı ise hepimiz açısından cevabı merak edilen bir sorudur.
✗ Otistik misin? Spastik misin?
✗ Kör müsün?
✗ Manyak mısın?
✗ Deli misin?
✗ Şaşı mısın?
✗ Kafadan noksan?
✗ Kafadan kontak?
✗ Kafadan kırık?
✗ Aklı kıt!
✗ Akıl hastası!
✗ Ruh hastası!
✗ Aklı gidik!
✗ Beyin özürlü!
✗ Geri zekalı!
✗ Şizofren!
✗ Şaşı beş!
✗ Aptal!
✗ Salak!
✗ Mankafa!
✗ Moron!
✗ İdiot!
✗ Embesil!
✗ Mongol!
Negatif Yüklem: Nöroçeşitli bireylerin ve bedensel farklılıkların kimliklerini tanımlayan bu kelimeler, çoğu zaman hakaret ve küfür olarak kullanılmaktadır. Dolayısıyla yaratılan olumsuz dil, bir yandan engelli olmaya ilişkin negatif önyargıları beslerken, diğer yandan engelli bireyleri değersizleştirir ve itibarsızlaştırır.
✗ Yağ tulumu! Yerden bitme!
✗ Yerden bacak!
✗ Yarım adam!
✗ Çarpuk çurpuk!
✗ Yamru yumru!
✗ Yandan çarklı!
✗ Çalık!
✗ Çolak!
✗ Çürük!"
Negatif Yüklem: Bedene ilişkin görülen tüm bu farklılıklar hakaret amaçlı kullanılır. Sözcüklerin negatif hisler taşıyan bu kullanımları, engelli bireylere yönlenen alaycı, aşağılayıcı, küçümseyen davranış ve tutumların alt yapısını oluşturur.
✗ Allah yardımcınız olsun halime şükrettim bunları görünce!
✗ Vah vah pek de güzelmiş/ yakışıklıymış!
✗ Yazık ya geçmiş olsun!
✗ Ah canım geç sen böyle!
✗ Ay yazık!
✗ Yazık!
Negatif Yüklem: Acıyan, muhtaç, düşkün gören engellilik kültürünün dile gelmiş halidir. Kolektif zihindeki hisler ve düşünceler bir karşılaşma anında bu şekilde ortaya çıkarken, aynı zamanda bu negatif kültüre can suyu vererek devamlılığını da sağlar.
✗ Bu da senin sınavın!
✗ Allah sabır versin!
✗ Allah kurtarsın!
✗ Rabbim şifasını versin!"
Negatif Yüklem: Tarihsel süreç içinde engellilik, ilahi güçler tarafından kişiye veya ailesine verilmiş bir ceza olarak kabul edilmiştir. Epigenetik aktarımlarla günümüze kadar gelen bu inanç sistemi halihazırda güncelliğini korur. Bu bakış açısının devamı olan bu tarz ifadeler ise engelliliğin bir cezalandırma biçimi olduğu görüşünü muhafaza eden kültürün taşıyıcısıdır.
✗ "Kendinle barışıksın! Ben seni engelli olarak görmüyorum ki?"
Negatif Yüklem: Trajik ve değersiz bir yaşam olarak kabul edilen engelli bireyin yaşamı toplumun normali olan bireylerin zihninde bu tanıma uyan bir engelli profili çizer. (RT)
