İda'nın sözcük anlamı üzerinde kesin bir uzlaşma yoktur. Yok olmuş bir Anadolu dilinden geldiğini söyleyenler olduğu gibi, Yunan dilindeki "ide-düşünce" sözcüğü ile özdeş sayan, ağaç ya da orman anlamına geldiğini savlayan, İda-İdaia adının Kybele'nin bir sıfatı olduğunu ileri süren görüşler vardır.
Edremit Körfezi'nin bir adınında İdaion olması, bu son tezi desteklemektedir. Özellikle Homeros'un İlyada adlı destanında İda adı çokça geçer ve daima "hayvanların anası" ya da "kaynağı bol İda" olarak tanımlanır.
Hayvanların anası İda
Özellikle Homeros'un İlyada adlı destanında İda adı çokça geçer ve daima "hayvanların anası" ya da "kaynağı bol İda" olarak tanımlanır. Antik çağdan bize ulaşan eserlerden anladığımız kadarıyla İda, çoktanrılı dinler döneminde kutsal bir dağdır. Bu çağlardaki inanışa göre baştanrı Zeus, Girit'te bulunan bir İda dağında anatanrıça Kybele ile kainatın efendisi Kronos'un birleşmesinden doğar. Adı İda olan bir kral kızı Zeus'a sütannelik eder. Bundan sonra Zeus'u İda/Kazdağı'nda görürüz.
Burada kızkardeşi Here ile evlenir ve söylencelere konu olan ünlü Troia Savaşı'nı İda'nın doruklarından yönlendiririr. Bilindiği gibi, Hristiyanlık ilk ortaya çıktığında daha çok Anadolu'da taraftar bulmuştur. İsa'nın öldürülmesi ile Meryem Ana ve ona inananlar bugünkü Selçuk ilçesinde bulunan Efes'e yerleşmişler ve tektanrılı dinlerini yaymaya çalışmışlardır. Zamanla bu din tüm Anadolu'yu elinde bulunduran Roma İmparatorlu'ğunun resmi dini haline gelmiştir. Ortalama bin yıl sürecek olan bu zaman dilimi içinde İda dağı yine kutsal olma niteliğini korumuş ve Hristiyanlığın Avrupa'ya yayılmasında köprü işlevini görmüştür.
Altınoluk Hıristiyanlığın merkezi
Ünlü St. Paul, İda dağından geçerek bu günkü Odunluk İskelesi'ne ve buradan Bozcaada'ya geçerek Avrupa'ya ulaşmıştır. Kuzey Ege'de yer alan Edremit, Altınoluk, Hristiyanlığın merkezi durumuna gelmiş ve İda dağı çok sayıda papaz okulu ile manastırı eteklerinde barındırmıştır. Dönemin isimleri bugün bile yaşamakta ve yörede pek çok mekan papazlık kilise alanı ve manastır gibi adlarla anılmaktır. Müslüman olan Türkler'in bölgeye hakim olmalarına karşın İda dağı'nın kutsal niteliği değişmemiştir. Aksine Türkler'in bölgeye hakim olmalarına karşın İda dağı'nın kutsal niteliği değişmemiştir. Aksine Türkler, İda adını KAZDAĞI'na dönüştürmekle onun tanrısal anlamını devam ettirmek istemişlerdir.
Türk boylarından bazılarının Şaman inanışlarında KAZ Göktanrı'yı sırtında taşıyan kutsal bir hayvandır. İda dağı da tanrılar tanrısı Zeus'u doruklarında taşıdığına göre, zaman içinde Göktanrı'yı sırtında taşıyan kaz motifi ile baştanrıyı doruklarında taşıyan dağ motifi özdeşleşir ve İDA adı yerini KAZDAĞI'na bırakır. Kaz motifi de bölgeye yabancı değildir. Romalı şair Vergilius ( M.Ö. 70-19), Aeneas isimli destanında, Küçükmenderes (Skamandros) nehri ovalarında yayılan yaban kazlarından söz eder. Assos antik yerleşim alanından çıkan bazı kapların üzerinde yaban kazı motifleri vardır. Yani kaz, eski çağlardan beri bölgede çokça var olan bir hayvandır. Yüzyıllar boyu süren zaman dilimi içinde Türkler'in inançları, antik yöre inançlarının yerini alır. Bu uyumlu geçişin sonucunda İda adı Kazdağı'na dönüşürken, dağın en yüksek zirvesi olan ve İlyada destanında Zeus'un oturduğu doruk olan GARGAROS adı, yine kutsal göktaşı anlamına gelen KARATAŞ'a yerini terkeder. Zeus'un simgesi olan KARTAL, Kartalçeşme ve Kartalçimen gibi adlarla yine ününü sürdürür. Ancak kutsal alanın adı artık KAZAVLUSU olmuştur.
Dağın yeni sahibi Kaz
Dağın yeni sahibi Kaz'dır artık. Yöre insanı da her yılın 15 Ağustos haftasında, Kazavlusu sınırları içindeki Kartalçimen yaylasında çadırlarını kurarak Kazdağı'nın antik dönemden beri süregelen kutsallığını günümüze taşır. Vardılar canavarlar anası çok pınarlı İda'ya, Lektos burnundan fırladılar denizden." (Homeros-İlyada/A.Erhat-A.Kadir) Tarihin ünlü coğrafyacısı Amasya'lı Strabon (M.Ö. 64-M.S.21), Geographika adlı eserinde İda dağının Zelea (Gönen-Sarıköy) yakınlarındaki bir burunla, Lekton (babburnu) arasında sınırlandığını söyler. Bu bölgenin antik adı TROAS'tır. Troas İlionlular'ın topakları ya da Troia toprakları anlamına gelir. Biz ise bu bölgeye BİGA YARIMADASI diyoruz. Kazdağı bu yarımadanın tamamı üzerine yayılır ve yarımadanın coğrafi doğal sınırlarını belirler. Kazdağı, Edremit Körfezi'nin kuzey kıyısını takiben ve doğu-batı yönünde 60-70 km. boyunca bir duvar gibi uzanır. Batıda Ege denizi boyunca ve kuzeyde Marmara Denizi'ne doğru, araya nehirleri ve vadileri de alarak devam eder. Bu görüntüsünden dolayı Homeros, Kazdağı'nı bir ahtapota, Strabon ise kırkayağa benzetir. Kazdağı'nın en batı ucu olan Bababurnu (Lekton-Lektos), aynı zamanda Anadolu anakarasının da en batı ucudur. İdari açıdan ise Kazdağı, Çanakkale ve Balıkesir illeri arasında paylaşılmıştır.
"Here dosdoğru yürüdü Gargaros doruğuna, İda'nın en yüksek tepesiydi bu." (Homeros-İlyada/A.Erhat-A.Kadir) Kazdağı'nın anakütlesi Çamlıbel köyünün kuzey doğrultusunda yer alır. Yörenin tamamen ağaçsız olan bu tek kütlesinin üzerinde üç zirve sıralanır. Eski çağlarda İda ya da günümüzde Kazdağı dendiğinde asıl olarak bu kütle anlatılmak istenir. Bu kütlenin adı resmi kayıtlarda BABADAĞ'dır. Yöre insanı için ise kütleni bir adı da CILBAK'tır. Burada adı geçen "Cılbak Baba", Sarıkız söylencesindeki Sarıkız'ın babasıdır. Kaplumbağa sırtı görünümünde olan bu anakütlenin denizden yüksekliği ortalama 1700 metredir. Üzerindeki en yüksek nokta ise 1774 m. İle KARATAŞ (Gargaros-Gargaron) zirvesidir. Bu tepe Edremit Körfezi'ne hakimdir ve Midilli'ye kadar geniş bir görüş alanı vardır. Bunun kuzeybatısında 1750 m. ile BABATEPE (Kotilos) yer alır. Sarıkız'ın babasının mezarı buradadır. İki zirve arasında yürüyüş ile 45 dakikalık bir uzaklık vardır. Buradan Troia ve Çanakkale'ye doğru olan kıyılar ile Marmara Denizi'nin kıyıları seyredilir. Karataş tepenin güneydoğusunda ve 30 dakikalık bir yürüyüşle ulaşılan uzaklıkta SARIKIZ zirvesi (1720 m.) yer alır. Bu tepe Edremit Ovası ile Balıkesir yönüne hakimdir. Sarıkız'ın mezarı da bu tepenin üzerindedir. Bu anakütle Edremit Körfezi'nin kuzey kıyısı boyunca ve yükseklik kaybederek Assos'a doğru bir duvar gibi uzanır ve Bababurnu'nda denizle buluşur. Sıradağ'ın körfeze bakan güney yüzü, sayısız derin vadi ile yarılmıştır. Bu kanyonlardan akan sular çok çabuk denize ulaştıklarından yüksek çavlanlar oluştururlar. Bu nedenle yürüyüş sporu yapanlar dağın güney yamaçlarını tercih ederler ve bu doğal güzellikleri yaşamak ve görüntülemek şansına sahip olurlar. Dağın bu yüzünde dağ ile deniz arasında ovalar yoktur. Dağın kuzey yüzü ise Ege ve Marmara Denizi'ne doğru bağımsız tepeler halinde uzanır. Bu tepelerin arasında hayli uzun nehirler ve geniş ovalar vardır.
Önde zeytin ağaçları...
Edremit Körfezinin kıyıları, Kazdağı ile Madra Dağı'nın yamaçları dünyanın en nefis zeytinyağlarının çıkartılığı zeytin ağaçları ile kaplıdır. Zeytin ağacı aradığı en uygun coğrafi ve iklimsel koşulları burada bulmuş ve insanlara altın sarısı, şifalı mucizesini sunmuştur: "ZEYTİNYAĞI". Zeytinyağının yöredeki geçmişi çok eskilere dayanır. Öyleki mitolojide geçen şu hikaye zeytinin insanlık tarihi üzerindeki etkisini pek de güzel özetler: "Atina şehrinin kurucusı ve koruyucusu Pallas Athena, bu şehrin tanrıçası olma hakkını Poseidon ile giriştiği yarışı kazanarak elde etmiştir. Bu yarışta, Olimpos Tanrıları yargıç olmuşlar ve ikisinden de insanlık için yararlı birer hediye istemişler. Poseidon toprakta güçlü ve kuvvetli bir at çıkarmış. Athena ise bir zeytin ağacı. Tanrılar zeytin ağacını insanlık için daha yararlı bulmuşlar ve şehrin tanrıçası Athena olmuş." İnsanlara, lezzet, sağlık ve hatta tanrıçalık sunan bu mucizevi ağaç Kazdağı'nın florası içindeki en önemli yerini hala korumaktadır. Gerek tarihi, gerek doğal güzellikleri, gerekse coğrafi konumu nedeni ile
Kazdağı, binyıllardır insanoğlunun üzerindeki büyüsünü sürdürmeye devam ediyor. Yaz sıcağında, zeytin ağaçlarının gölgesinde körfezden esen meltem yüzünüzü usulca yalayıp geçtiğinde Aristo'nun, Gargaros tepesinden Troia ovasına baktığınızda Aeneas'ın, bin pınarlı İda'nın buz gibi derelerinde yüzdüğünüzde Aphrodite'nin hissettiklerinin aynını ta içinizde duyumsayacak ve zamanın binlerce yıldır eskitemediği bu yeryüzü cennetinden yüreğinizi rehin (NK)
