Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Malatya milletvekili Veli Ağbaba 19-22 Aralık 2000 arasında cezaevlerine gerçekleştirilen 30 tutuklu ve hükümlü ile iki askerin hayatını kaybettiği "hayata dönüş" adı verilen operasyon ile ilgili Meclis araştırması açılmasını istedi.
Ağbaba, can güvenlikleri devlet tarafından sağlanması gereken tutuklu ve hükümlülerin öldürülmesi veya sakat bırakılmasıyla sonuçlanan olaylarda yargı sürecinin yavaş işlediği, olayın asıl sorumlularının yargılanmadığı, operasyonlarda kimyasal silah kullanıldığı belirtilerek operasyonla ilgili tüm gerçeklerin açığa çıkarılması istedi.
Ağbaba, meclis araştırması isteğinin gerekçesinde, tutuklu ve hükümlüler ile hükümet arasında anlaşmaya varmak için aydınlardan oluşan heyetin, anlaşma noktasına yaklaşılmışken 20 hapishaneye eşzamanlı operasyonlar düzenlendiğini belirtti.
Gerekçede özetle şöyle dendi:
* Dönemin hükümet yetkilileri ölümleri "mahkûmların birbirini öldürmesi" olarak kamuoyuna duyurdu. Ancak adli tıp raporları koğuşlardan ateş edildiğine dair bir emareye rastlanmadığını ve ölümlerin çoğunun öldürücü düzeyin üzerinde kullanılan gaz bombalarından, kimyasal bombalardan veya ateşli silahlardan çıkan kurşunlardan dolayı gerçekleştirildiğini belirtmekte.
* Devam eden süreçte, ölüm orucu eylemlerinde hayatını kaybedenlerin sayısıyla birlikte ölü sayısı 100'ün üzerine, sakat sayısı 600'ün üzerine çıktığı bilinmekte.
* Mahkumların yakınları tarafından olayların ardından çeşitli davalar açıldı. Bazı davalar beraatla ya da küçük cezalarla sonuçlanırken, Bayrampaşa ve Ümraniye Cezaevleri gibi bazı cezaevlerinde yaşanan süreç ise halen yargı aşamasında.
* Bayrampaşa Cezaevi'ne yönelik gerçekleştirilen operasyonlar için sahte tutanaklar hazırlandığı, uydurma sicil numaralarına yer verildiği mahkeme heyetinin yetkili askeri kurumlardan talep ettiği belgelerden anlaşıldı.
* Bayrampaşa Cezaevi'nde askerlerin öldürdüğü Murat Ördekçi'nin ailesinin İçişleri ve Adalet Bakanlığı aleyhine açtığı davada ise İstanbul 2. İdare Mahkemesi, yaşam hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle 109 milyar lira para cezasına hükmetti.
* Operasyonlar bizzat bakanlıklar, üst düzey bürokratlar tarafından yönetilmesine rağmen yargı karşısına sadece erler çıkartılabildi. Örneğin Bayrampaşa Cezaevine yönelik açılan davada sadece 40 er yargılanmakta. Kamuoyu baskısı ve mahkeme heyetinin talepleri sonucu iki de astsubayın adı mahkemeye gönderildi.
Demokratik Toplum Partisi (DTP) Van Milletvekili Fatma Kurtulan da 2008'de operasyonlarını planlayanlar, yönetenler ve katılanlar hakkında Meclis araştırılması başlatılmasını istemişti. (NV)
