Bu saptamalar, British Council'ın destek verdiği, Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi'nden Mine Gencel Bek'in yaptığı "Medya ve Toplumsal Katılım" Projesi'nin raporunda yer alıyor.
Cinsel yönelimi farklı olan az haber oluyor
Bek, Hürriyet, Sabah, Akşam ve Vatan gazetelerinde Ocak-Ekim 2005 tarihleri arasında yer alan 16.060 haberin analizinin yapıldığını söylüyor.
"10 ay süren proje sonucunda ilginç verilere ulaştık. Medyadaki haberlerde büyük oranda kadınlar var. Medyada en az haber olan sosyal gruplarsa, cinsel yönelimi farklı olanlar ve engelliler."
Çok kadın haberi, çok duyarlılık değil
Bek, medyadaki kadınlara yönelik haberlerin çokluğunun, kadınlara yönelik duyarlı bir yayıncılık yapıldığı anlamına gelmediğini söylüyor.
"Zira, kadınların kimler olduğu ve nasıl temsil edildiğine bakmak gerekir. Kimler olduğu sorusunun cevabı, en başta eğlence ve magazin dünyasından ünlüler olduğudur."
Bek, kadınlara yönelik en fazla haberin yüzde 44,3'le Hürriyet gazetesinde çıktığını söylüyor. Sabah ve Akşam gazetelerindeki kadın haberlerinin Hürriyet'e yaklaştığına dikkat çeken Bek, en az kadın haberinin yayınlandığı gazetenin Vatan olduğunu söylüyor.
"Bu sayının yüksekliği ya da düşüklüğü, toplumsal gruplara duyarlılıkla ilişkili olmayıp, kanımızca, gazetelerin büyüklüğü ile ilgilidir."
Kadınlar teşhir ediliyor
Dört gazetenin 10 aylık incelemesi sonucunda bin 620 haberde kadınların teşhiri söz konusu. Erkeklerdeyse 101 teşhir haberi var. Bek "Teşhir, çoğunlukla cinsel içeriklidir" saptamasında bulunuyor.
Bek, kamusal alanda yönetimde olan kadın oranının düşüklüğüne karşın, medyatik, ünlü olan kadınların erkeklerden daha fazla olduğu sonucuna varıyor.
"Medyadaki ünlü kadınların oranı yüzde 26,2 iken bu oran erkeklerde yüzde 16'da kalıyor. 'Sıradan' örneklerdeyse kadın ve erkek oranında farklılaşma yok. Eşit oranda haberlere konu oluyorlar."
"Ünlüler" ve "sıradan" insanlar
Haberlere açık arayla medyatik ünlüler ve 'sıradan' insanlar konu oluyor. Siyasiler ve sivil toplum kuruluşları (STK) ise sırayı takip ediyor.
Bek "Sıradan kişilerin haberinin çok yapılması halktan, kamudan yana bir habercilik yapıldığını göstermiyor. Tek tek kişilerin dramlarının ya da sorunlarının ele alındığı bir habercilik anlayışı, eğer konuyla ilgili örgütlenmelerin seslerine yeterince yer vermiyorsa sorunludur" diyor.
STK haberlerinin oranı yüzde 2
Bek'in verdiği araştırma verilerine göre, habere konu olan STK'lerin oranı yüzde 2'den az. STK'lerin haberleri en çok Hürriyet'te yer alıyor. Bek bunu da Hürriyet'in haberlerinin sayıca çokluğuyla ilişkilendiriyor.
"Araştırmada örneklediğimiz haberlerin yüzde 44'ü Hürriyet'te yayınlanan haberler. Bu nedenle yüzde 2'den az olan STK haberleri genelde Hürriyet gazetesindeki haberler. Diğer gazetelere oranlandığında yüzde 50 gibi yüksek bir rakam çıkıyor. STK'lerle ilgili en az haberiyse Vatan gazetesi veriyor. 10 ayda yalnızca 3 haber görülüyor."
4 gazetenin birinci sayfasında 987 kez ünlü vardı
Dört gazetenin birinci sayfalarına çıkanlar da yine ünlü isimler. 10 aylık sürede ünlü isimler yüzde 34,7 oranında birinci sayfaya çıkarken, haber sayısı 987'yi işaret ediyor.
Gazetelere göre 'sıradan insanlar'ın ve 'ünlülerin' haberlere konu olmasının oranları birbirine yakın.
Hürriyet: Yüzde 27,2 ve yüzde 14,4
Sabah: Yüzde 27,1 ve yüzde 13,7
Vatan: Yüzde 27,5 ve yüzde 25,9.
Akşam gazetesindeyse sıralama yüzde 27.7'yle önce 'ünlüler', sonra yüzde 18'le 'sıradan insanlar' olarak değişiyor.
Haberler yüzde 30 magazin ağırlıklı
Araştırma haberlerdeki ağırlıklı temanın yüzde 20 eğlence, yüzde 30 magazin ağırlıklı olduğunu gösteriyor. Eğlence-magazin haberlerinde kadın sayısı erkeğin neredeyse iki katı.
Birinci sayfada yer alan haberlerin tema olarak dağılımı da farksız. Eğlence ve magazin haberleri yüzde 21,5 oranıyla birinci sayfada da ilk haber teması durumunda.
Suç ve şiddettin oranıysa yüzde 20.
STK, derneklerle ve insan hakları ve ayrımcılıkla ilgili haberlerin sayısı düşük. En fazla yüzde 1 oranında.
Etnik ve dini grupların haberleri
Araştırma, kültürel grupların temsilinde haberlerin ezici çoğunluğunda etnik ve dini grupların ağırlıklı olduğunu gösteriyor.
"Türkiye siyasal konjonktürüne uygun bir biçimde Kürtler ve Ermeniler en çok temsil edilen gruplar. Mezhepsel azınlık açısından en büyük temsil Aleviler. Haberlerde göçmenlik, mültecilik pek görünür konular değil."
Genç kadın, yaşlı erkek haber oluyor
16.060 haberin yaş gruplarına göre analizi yapıldığında, haberlere en çok genç kadınların konu olduğu belirtiliyor. Bu da haberlerde erkeğe oranla kadınların yaşının daha çok yazılmasından anlaşılıyor. Erkeklerde ise daha çok orta yaşlılar habere konu oluyor. En az temsil edilen gruplar ise çocuk ve yaşlı nüfus.
Haberlerin geçtiği şehirlerse en fazla İstanbul ve Ankara. Bek, yerel medyanın da sınırlılığı göz önüne alındığında bu verinin çok önemli olduğu düşüncesinde. Araştırmada haberlerin yüzde 92,3'ü kente, yüzde 7,7 oranında da kırsal kesime ilişkin olduğun gözleniyor. İlk sırayı üst sosyo-ekonomik durumdakiler alıyor. En alt sosyo-ekonomik kesimlerin temsiliyse çok az. (AD/TK)
* Araştırmanın tam metni için tıklayın.
