Türkiye'de muhtemelen ilk kez 18 muhabir Dart Gazetecilik ve Travma Merkezi'nin öncülüğü ve IPS İletişim Vakfı'nın organizasyonuyla bir araya gelip bu sorulara yanıt aradı ve deneyimlerini paylaştılar.
Perşembe günü The Marmara Otelindeki atölye çalışması, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Dalı İstanbul Psikososyal Travma Programı, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Dalı Ruhsal Travma Merkezi ve Avrupa Travmatik Stres Çalışmaları Derneği'nin ortak çalışmasıyla düzenlenen III. Travma Toplantıları çerçevesinde gerçekleşti.
Peşinde koşulan haberin türü ne olursa olsun, "Gazetecilik başlı başına travmatik bir olay" tüm muhabirlerin ortaklaştığı cümle oldu.
Bir başka ortaklaşılan nokta da travmatik alanlarda çalışan, travmatik olmayan alan var mı bir yana, muhabirlerin konuşma ihtiyacı oldu. Paylaşmak, merkezi Seattle'da bulunan Dart Gazetecilik ve Travma Merkezi'nin Avrupa direktörü Mark Brayne'nin dediği gibi, "travmayla başa çıkmanın en pratik ve ucuz yolu"ydu.
Dart Gazetecilik ve Travma Merkezi
Dart Gazetecilik ve Travma Merkezi, medyanın travma, çatışma ve trajik olayları ele alma biçimini geliştirmesi gerektiğine inanan gazeteciler, iletişim akademisyenleri ve sağlık uzmanları arasında oluşmuş global bir ağ.
Merkez, travmatik olayların gazetecilik alanında çalışanlar üzerindeki etkilerini de ele alıyor. Merkez, bu amaçla:
·* Travmanın, medya tarafından etik ve kapsamlı olarak ele alınması; gazetecilerin, travmaya maruz kalmış kişilere hassas ve profesyonelce yaklaşması; medya gruplarının, travmanın, travma haberlerini yapan gazeteciler ve bu haberleri izleyenler üzerindeki etkilerini hesaba katmaları gerektiği konusunda çalışmalar yapıyor.
·* Gazetecileri, organizasyonun websitesi ve düzenlediği seminerler, akademik araştırmalar ve diğer eğitimler yoluyla, travmanın psikolojisi konusunda eğitiyor.
·* Yazılı basın, radyo-televizyonlar ve İnternet'te çalışan gazeteciler arasında fikir alışverişi, konuların analizi ve şiddet ve katastrofik stres içeren haberlerin ele alınmasına yönelik strateji geliştirme konularının tartışıldığı bir ortam yaratıyor. Merkez ayrıca, gazeteciler ve psikoterapistler gibi travmayla ilgilenen diğer meslek grupları arasında da ilişki kuruyor.
Travman ne?
Beş saat süren atölye çalışması, gazetecilerin ikişer ikişer kendi aralarında yaşadıkları travmaları paylaşmaları, sonra da paylaştıkları travmaları grubun bütününe aktarmalarıyla başladı.
Herhangi bir olayda mağduru kurtarmaya çalışmak mı, haberi yapmak mı? Muhabir işini unutup herkes gibi davranmalı mı; yoksa zaten yaşananı aktarma çabası mağdurun da beklediği bir sonuç mu?
Peki travma nedir? Atölyede Avrupa Travmatik Stres Çalışmaları Deneği'nden Oscar Daly, Jonathan Bisson ve Dart'tan Mark Brayne paylaşılan hikayeler üzerinden aralara girip açıklamalarda bulunup tartışmaları zenginleştirdi.
İşte, onlara göre, özetle travma da kişide kontrol duygusunun yok olmasına yol açıyor, bu da travmatize olmak anlamına geliyor.
Kurumsal travma mücadelesi
Sadece çatışma izlemek, ateş altında kalmak mı travma kaynağıdır? Muhabirlerden biri soruyu soruyla yanıtlıyor: "Bizi en çok şekillendiren otokontrol, otosansür de bir travma kaynağı değil mi?"
Kişisel stresi kısa sürede atlatmanın formülü olmamakla birlikte, mesela İngiltere'de BBC ve Reuters haber ajansları, çalışanlarının stresleriyle başa çıkabilmesi için Dart Travma ve Gazetecilik Merkezi'yle ortaklaşa programlar düzenliyor.
Arada kalmışlık
Gözyaşını yakalayan kamera, yazı işlerinde mutluluk yaratır; kamerayı kullanan gazetecinin duyguları nasıldır o sırada? "Başarmak" muhabiri başka bir boyuta taşır ve giderek ağlayana, ölüme yabancılaştırır mı?
Ölmek üzere olan ya da az önce yakınını kaybetmiş birine "kendini nasıl hissediyorsun" denir mi?
Brayne, "bu soruyu sormayı" da "şimdi neler hissettiğini biliyorum" demeyi de kabul etmiyor. Bunlar, asla gazetecinin soruları ve cümleleri olamaz. Burada, gazeteci bizatihi travma kaynağına dönüşebilir.
Ayrıca, gazeteci iyi bir dinleyici olmayı da bilmelidir. Bu, travma yaşayan meslektaşa yardımda da çok işe yarayacak bir özelliktir.
Dart Türkiye olabilir mi?
Brayne, atölyede merkezin çalışmaları, mağdurla nasıl konuşulur, travma nedir, travma kaynakları nelerdir, üzerine bir sunuş yaptı.
Travma üzerine ilk kez bir araya gelen haberciler, bu çalışmaların tekrarlanması ve yaygınlaşması üzerinde birleşti.
Başlamalı! Önce konuşmak; haberciler travmayı tartışmalı, deneyimlerini paylaşmalı, daha az stres altında çalışmanın yollarını bulmalı. Devamla; mağdurla konuşmanın kuralları oluşmalı ve medya kendisi haber yaparken travma kaynağı olmamalı.
Atölyenin özeti bu; haberi ise bu atölye ilk olmayacak, devamı gelecek. Peki yaygın medya acaba travmayla başa çıkmak için kurslar düzenler mi?(BA)
