"Gözlerinizi görme engelli birine ödünç verin"

Yapay zeka araçları hayatımızın her alanını kapsamaya başlasa da beraberinde olumlu/olumsuz ya da yararlı/tehlikeli görülebilen birçok tartışmayı da beraberinde getirdi.

Yapay zeka ile ilgili "karamsar" tabloyu bir kenara bırakırsak, yapay zeka araçları ile yapılabilecek birçok önemli çalışma da var.

"Be My Eyes" işte onlardan biri. 2015 yılında “gözlerinizi görme engelli birine ödünç verin” sloganıyla yola çıkan Be My Eyes, uygulamasını kullanan görme engellilerin telefonlarına bağlanıp betimlenmesini istedikleri görüntüyü betimliyorlar.

Bugün yedi milyonu aşan gönüllü ağına sahip olan Be My Eyes, artık yapay zeka ile betimleme de yapabiliyor. Uygulamanın yeni özelliğini Boğaziçi Üniversitesi Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Merkezi (GETEM) Direktörü Engin Yılmaz ile konuştuk.

Bize "Be My Eyes" uygulamasından bahsedebilir misiniz?

Aslında bu yeni bir uygulama değil. 2015 yılında çıktı. İlk aşamada insan bazlı yardım uygulaması olarak kullanılmaya başlandı.

Örneğin, evdesiniz ve halınıza bir şey döküldü. Ne döküldüğünü anlayamıyorsunuz. Şimdi ne yapacaksınız? Bir komşuya sormak yerine uygulamaya başvuracaksınız. Uygulamada yedi milyon gönüllü kişi var.

Bir çağrı başlatıyorsunuz ve müsait olan bir gönüllü telefonu açıyor, neyi öğrenmek istiyorsanız size söylüyor.

Bu gerçekten günlük yaşantımızda bizim için işleri çok kolaylaştırdı.

Uygulamanın yapay zeka ile birleşmesi

Son yıllarda çok fazla yapay zeka aracı çıktı. Bu araçları geliştiren gruplardan birisi Be My Eyes uygulamasına geliyor ve kendi görüntü işleme teknolojilerini denemek istediklerini söylüyor.

Körler, bu teknolojiyi test edebileceğiniz en iyi grup. Şu an aslında bugüne kadar yapılanın tam tersi bir durum var. Bugüne kadar bazı işleri yapabilmeniz için aracı olan bir insana da ihtiyaç vardı ama artık kendi başınıza fotoğraf çekiyorsunuz, gönderiyorsunuz ve yapay zeka size betimliyor.

Bu daha önce de yapılıyordu ama bu betimlemeler zayıf kalıyordu. Örneğin betimlemeler şu şekilde oluyordu:

“Üç insan, masa, sandalye.” Bize o bile mucize gibi geliyordu.

"Körlerin hayatındaki son on yıldaki en büyük gelişme"

Körlerin hayatında son 10 yılda en büyük gelişme ne oldu derseniz, Be My Eyes derim. Körlerin kolaylaştıran üç B’den bahsederiz: Braille, Beyaz baston, Bilişim. 

Braille alfabemiz, onun sayesinde eğitim aldık. Beyaz baston bizim bağımsız hareket edebilmemizi sağlıyor. Bilişim bu ikisini de birleştirdi.

Biz 2000’li yıllarla birlikte başka birine muhtaç olmadan kendi kitaplarımızı okuyabilir hale geldik. Bu “Bilişim 1.0”dı. Bugün 2023’e geldiğimiz de ise yapay zeka “Bilişim 2.0”ı sunuyor.

Eski sistemde kitapları tarıyorsak resimleri atıyorduk. Şimdi buna gerek yok.

Geçen gün uygulamaya istatistik grafiği verdim. Bana o grafikteki X ekseniyle Y ekseni arasında nerede değerin yükseldiğini, nerede indiğini gösterdi.

Başka denememde fantastik bir kitaptaki haritayı gösterdim. O haritada dağlar nerede, nehirler nerede, bana bunu anlattı. Bu daha önce hiçbir teknolojinin yapamadığı bir şey.

Bu tür detaylar gören bireyler için çok doğal olabilir ama kör biri için biri söylenmediği zaman bilmesinin kolay olmadığı detaylar.

Uygulama, bugüne kadar erişilemeyen bir dünyanın kapılarını açıyor.

Bir kişinin ameliyatta gözünüzü açsaydınız, bu kadar sevinmezdi.

“Yedi milyon gönüllü havuzuna katılabilirsiniz”

Kullanıcılar uygulamaya nasıl ulaşabilir?

Be My Eyes, şimdilik iPhone'da var ama Android'e de gelecek yakında. Uygulama marketlerinden indirebilirler. Herkese açık bir uygulama. Kör biri olmanıza gerek yok.

Kör olarak değil, gören biri olarak kaydoluyorsunuz.  Yedi milyon gönüllü havuzuna katılabilirsiniz. Biri destek almak için çağrı başlattığı zaman siz de bu çağrıyı görebiliyorsunuz.

Uygulamada gönüllülerin betimleme yaptığı taraf devam ediyor. Çünkü yapay zeka çok iyi betimleme yapıyor ama bazı durumlarda yeterli olmayabiliyor. Örneğin, iki kekten hangisinin sade, hangisinin üzümlü olduğunu söylemiyor. Böyle durumlarda hemen danışmanı arıyorum ve bana söylüyor.

"Engellilik bir farklılıktır.Yeter ki o farklılığı da kapsayacak çözümler bulalım."

Son olarak eklemek istedikleriniz...

Körlük aslında bir yeti farkıdır. Engel değildir. Onu engelleyen düzenlemelerdir.

Bir engeli ortadan kaldırmak için kişinin fiziksel ya da yetisini değiştirmeniz gerekmiyor.

Çevrenizi onu yorumlayacak şekilde değiştirmeniz yeter. İnsanlar 500 kilometrelik bir yolu yürüyerek gidemez. Arabayla gitmek zorunda. Araba bir yardımcı.

Burada da yapay zeka bize yardım ediyor.

Sonuç olarak engellilik bir farklılıktır. Yeter ki biz o farklılığa uygun, o farklılığı da kapsayacak çözümler bulalım.