Fotoğraf: Necla Manguş/AA
Libya'nın Trablus merkezli Ulusal Mutabakat Hükümeti Başbakanı Abdülhamid Dibeybe'nin, Dışişleri bakanı Necla Manguş'u, geçtiğimiz hafta İsrail Dışişleri Bakanı Eli Kohen ile yaptığı görüşmeye yönelik olarak ülkede kabaran öfkeyi yatıştırma amacıyla görevden alması, Libya'nın çeşitli kentlerinde protesto gösterilerine yol açtı.
The New Arab'ın çeşitli uluslararası haber kaynaklarına dayanarak verdiği habere göre Cohen ile görüşme haberlerinin kamuoyuna yansıması ardından önceki gün Manguş'a görevden el çektirilmiş, ancak Magnuş kesin olarak görevden uzaklaştırılması öncesinde Trablus'tan uçakla Türkiye'ye kaçmıştı.
Karışıklıklara yol açan görüşme
İsrail dışişleri bakanlığından Pazar günü yapılan açıklamada, Bakan Eli Kohen'in iki ülkenin diplomatik ilişkileri olmamasına karşın, geçen hafta İtalya'da Libya dışişleri bakanı ile bir görüşme yaptığı ileri sürülmüştü.
Açıklamada, iki bakan arasındaki görüşmenin İtalya Dışişleri Bakanı Antonio Tajani tarafından kolaylaştırıldığı belirtilmiş, Kohen açıklamasında, "Dışişleri BakanıMagnuş ile iki ülke için ilişkilerinin büyük potansiyelinin yanı sıra, ülkedeki sinagogların ve Yahudi mezarlıklarının yenilenmesini de içeren Libya Yahudilerinin mirasını korumanın önemi hakkında konuştu[ğunu]" söylemişti.
Libya Dışişleri BakanıMagnuş ise haberlerin duyulmasından sonra, İsrail Dışişleri Bakanı Eli Kohen ile Roma'da yaptığı görüşmenin plansız ve gayri resmi olduğunu söylemiş, ancak İsrailli bir yetkili Reuters'e görüşmenin iki saat sürdüğünü ve "Libya'da en üst düzeylerde" onaylandığını ifade etmişti.
Bakan Ankara'da mı?
Manguş'un yardımcısı Selmin Asaad ise, Pazartesi günü New York Times'a verdiği demeçte bakanın halkın öfkeyle sokaklara taşarak etrafı ateşe vermeye başladığı Libya'dan, "güvenlik kaygıları" nedeniyle uçakla Türkiye'ye kaçtığını söyledi. Associated Press (AP) haber ajansı adı saklı bir Libya Dışişleri Bakanlığı yetkilisinin de bakanın Türkiye'ye kaçtığını söylediğini bildirdi.
Libya: "Bakan ülkeden ayrılmadı"
Anadolu Ajansı'nın haberine göre, Libya İç Güvenlik Teşkilatı, açığa alınan ve hakkında soruşturma başlatılan Dışişleri Bakanı Necla el-Menguş'a seyahat yasağı getirildiğini belirterek, başkentteki Uluslararası Mitiga Havalimanı üzerinden ülkeden ayrılmasına izin verildiği iddialarını yalanladı.
Libya İç Güvenlik Teşkilatı, söz konusu iddialara ilişkin "X"ten yaptığı yazılı açıklamada, "İç Güvenlik Teşkilatı, açığa alınan Dışişleri Bakanı'nın seyahatine izin verildiği veya seyahatinin kolaylaştırıldığı yönünde sosyal medyada dolaşan haberleri reddediyor." dedi.
"Söz konusu kişi havalimanının Başkanlık Salonu, VIP ve normal salon olmak üzere resmi hiçbir kapısını kullanmamış olup, açığa alınması sonrası hakkında seyahat yasağı konulmuştur. Güvenlik kameraları bu durumu açıklayacaktır."
Karışıklıkların nedeni
Libya Dışişleri Bakanı'nın İsrail'li bakan Kohen ile görüşmesinin ülke çapında öfkeye yol açmasının nedeni Libya'nın Filistin topraklarını işgali nedeniyle İsrail'i resmen tanımaması buna karşılık halk arasında ve Libya siyasal çevrelerinde Filistin davasına yaygın bir desteğin bulunması.
Anadolu Ajansı'nın haberine göre, Kuzey Afrika ülkesi Libya, İsrail'i tanımıyor ve Tel Aviv ile diplomatik ilişkileri bulunmuyor. Libya pasaportunda "işgal altındaki Filistin toprakları (İsrail) dışında bütün ülkelere gidebilir" notu bulunuyor. Ayrıca İsrail ile ilişki kurmak kanunen yasak ve ceza yaptırımlarına tabi.
Libya mevzuatında 1957 tarihli 62 sayılı "İsrail'i Boykot Kanunu" adıyla bilinen yasanın ilk maddesinde, "Gerçek ya da tüzel kişilerin, İsrail'deki kişi veya kurumlarla, onlara bağlı çalışanlarla herhangi bir anlaşma yapması yasaktır." ifadeleri yer alıyor.
Kanunun 7. maddesinde de, buna aykırı davrananların "3 yıldan az, 10 yıldan çok olmamak kaydıyla hapis cezasına çarptırılacağı" kaydediliyor.
2020'nin sonlarında ve 2021'de Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn, Fas ve Sudan, ABD'nin arabuluculuğuyla gerçekleştirilen ve "Abraham Anlaşmaları" denilen diplomatik sözleşmelerle İsrail ile ilişkileri normalleştirmeyi kabul etmişlerdi. Ancak İsrail'le "normalleşme" Arap dünyasında bir anlaşmazlık konusu ve ve Filistinliler ile dostları, İsrail'in Batı Şeria işgali ve Gazze Şeridi kuşatması sürerken İsrail'le ilişkileri normalleştirmeyi ulusal davaya ihanet olarak görüyorlar.
Libya'da protestolar
Manguş-Kohen görüşmesi üzerine patlak veren gerilim, Libya'da süre giden iç siyasi krizini kızıştırarak geçici hükümetinin geleceğinin sorgulanmakta olduğu bir dönemde, Trablus merkezli Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Dibeybe karşıtlarının eline koz verdi.
Protestocular Pazar günü geç saatlerde Libya dışişleri bakanlığı önünde gösteri yaptılar ve Pazartesi günü erken saatlerde büyük bir güvenlik yığınağının bulunduğu bakanlık dışında bir miktar hasara neden oldular.
Trablus'un diğer bölgelerinde ve diğer kentlerde de protestolar vardı.
Libya'da siyasal durum
2011'de NATO desteğinde başlayan isyanların ardından Libya lideri Kaddafi'nin devrilmesi ve linç edilerel öldürülmesinin ardından 2014'te başlayan iç savaşta Türkiye BM'nin de desteklediği Trablus merkezli Ulusal Mutabakat Hükûmeti'ni (UMH) desteklerken Rusya, Fransa, Mısır ve BAE General Halife Hafter tarafından komuta edilen Bingazi merkezli "Libya Ulusal Ordusu" güçlerini destekliyor.
(AEK)
