GoFor raporu: 19 Mart gençliğin kolektif hafızasında bir kırılma

Gençlik Örgütleri Forumu (GoFor) “Hangi Genç?” başlığıyla 19 Mart’ta İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınmasıyla başlayan ve gençlerin öncülüğünde gerçekleşen protestoları odağına alan bir rapor yayımladı.

Rapor, bu süreçte gençlerin maruz kaldığı hak ihlallerini medya temelli bir izleme yöntemiyle derliyor ve bu ihlallerin ardındaki yapısal sorunları tematik başlıklarla ele alıyor.

Yalnızca yeni sürece odaklanmakla kalmayan rapor; aynı zamanda son 10 yılda gençlerin karşı karşıya kaldığı hak ihlallerine, siyasal dışlanma biçimlerine ve bu baskıların yarattığı kolektif mücadele hafızasına ışık tutuyor.

Boğaziçi protestolarından, 'Barınamıyoruz' hareketine

Raporda, 19 Mart’ta başlayan protestoların, yalnızca tekil bir siyasal gelişmeye verilen tepki değil; daha geniş ve geçmişe dayanan bir toplumsal tepkinin, uzun süredir biriken eşitsizliklerin, hak kayıplarının ve dışlanmışlıkların bir sonucu olarak okunması gerektiği vurgulanıyor.

Protestoların Gezi Direnişi’nden Boğaziçi protestolarına, “Barınamıyoruz” hareketinden sendikal mücadelelere uzanan kolektif bir hafızanın devamı olduğunu aktarılıyor.

Buna göre özellikle İstanbul, Ankara, İzmir, Eskişehir ve Bursa’da gerçekleşen protestolara katılan gençlerin büyük bölümü, yalnızca bir siyasal figürü savunmakla kalmadı; ifade özgürlüğü, barınma hakkı, üniversite özerkliği ve temsiliyet gibi temel haklar için sokağa çıktı.

Gençlere yönelik hak ihlalleri belgeleniyor

“Hangi Genç?” raporu, 19 Mart – 18 Nisan 2025 tarihleri arasında medyada yer alan haberler üzerinden yürütülen izleme çalışmasıyla, gençlerin karşı karşıya kaldığı hak ihlallerini sistematik olarak derliyor. Tespit edilen başlıca ihlaller şunlar:

• 1.418 gözaltı, yüzlerce tutuklama: Büyük kısmı gençlerden oluşan yüzlerce kişi protestolar nedeniyle gözaltına alındı veya tutuklandı. Gözaltı sürecinde fiziksel şiddet, çıplak arama ve kötü muameleye dair ciddi iddialar raporda yer alıyor.
• KYK yurtlarından atılan öğrenciler: Protestolara katıldıkları gerekçesiyle birçok öğrenci barınma hakkından mahrum bırakıldı, bazılarına soruşturma açıldı.
• İfade ve basın özgürlüğüne yönelik müdahaleler: Sosyal medya hesaplarına erişim engelleri, protestoları takip eden gazetecilere yönelik gözaltılar ve sansür uygulamaları dikkat çekiyor.
• Cezaevinde eğitim ve sağlık hakkı ihlalleri: Öğrencilerin ders notlarına erişememesi, temel sağlık ihtiyaçlarının karşılanmaması ve ruh sağlığı hizmetlerine ulaşamaması gibi örnekler yer alıyor.
• Devlet söylemiyle görünmez kılınan hak talepleri: Gençlerin eylemleri “ahlak dışı”, “provokatif” ya da “kamu düzenine tehdit” gibi söylemlerle kriminalize ediliyor.

Gençliğin talepleri ve devlet söylemi karşı karşıya

Raporda, gençliğin hak taleplerinin nasıl sistemli biçimde bastırıldığı ve marjinalleştirildiği analiz ediliyor. Avrupa Gençlik Forumu’nun tematik başlıkları esas alınarak yapılan değerlendirmelerde; barınma, örgütlenme, ifade özgürlüğü, sağlık, eğitim ve çalışma gibi alanlarda yaşanan ihlaller örnekleriyle birlikte sunuluyor.

Devletin kullandığı güvenlikçi ve dışlayıcı dilin, gençlerin demokratik katılım taleplerini nasıl görünmez kıldığını gösteren örnekler dikkat çekiyor. LGBTİ+ yürüyüşlerinin “genel ahlaka aykırı”, barınma taleplerinin “provokatif”, üniversite eylemlerinin ise “kamu düzenini tehdit eden” girişimler olarak nitelendirilmesi, bu söylemsel baskının öne çıkan örnekleri arasında yer alıyor.

Uluslararası mekanizmalarda dile getirilen uyarılar gerçek oldu

GoFor’un Kasım 2024’te Birleşmiş Milletler’e sunduğu Evrensel Periyodik İnceleme (EPİ) Paydaş Raporunda yer alan tespit ve uyarılar, 19 Mart’tan sonra yaşanan gelişmelerle örtüşüyor. Bu bağlamda, üniversitelerde örgütlenme hakkı, kişisel verilerin korunması, gençlerin siyasal temsiliyeti gibi alanlardaki öneriler, 2025’te yaşanan baskıların ön işareti olarak değerlendirilmekte.

EPİ sürecinde sunulan öneriler Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği’nin resmi belgelerinde doğrudan yer bulmuş ve Türkiye’ye yönelik önerilere temel oluşturmuştu. “Hangi Genç?” raporu, bu uyarıların gerçekleştiğini ve gençlerin maruz kaldığı baskıların artık uluslararası düzeyde de görünür hale geldiğini gösteriyor.

“Hangi Genç?” sorusu, bugünün Türkiye’sine ayna tutuyor

Raporda yer alan bulgular, Türkiye’de gençliğe dair uygulanan baskıcı politikaların yalnızca geçici değil, süreklilik taşıyan ve sistematik bir niteliğe sahip olduğunu ortaya koyuyor.

“Hangi Genç?” başlığı bu yönüyle yalnızca bir soru değil; gençlerin sesinin bastırılmasına karşı bir hafıza, bir çağrı ve bir hak arayışını temsil ediyor. GoFor bu raporla, gençliğin yalnızca özneleştiği değil, haklarını hatırlattığı bir toplumsal zemin sunduğunu vurguluyor.

Raporun tamamına buradan ulaşabilirsiniz

(HA)