“Gaziemir’deki radyoaktif atıklar nasıl temizlenecek?”

* Fotoğraf: İzmir Büyükşehir Belediyesi internet sitesi.

1940 yılında faaliyete başlayan Aslan Avcı Döküm Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ye ait olan Gaziemir Emrez Mahallesi'ndeki arazide, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) tarafından Kasım 2010'da yapılan incelemede yaklaşık 10 bin 125 metreküp atık içerikli bir kirlenme tespit edildi.

Söz konusu atıkta Europium 152 (Eu-152) radyoaktif elementle birlikte toprakta kurşun, arsenik, çinko ve mangan gibi toksik elementler bulunduğu tespit edildi.

Resmî açıklama yok

İzmir Valiliği, 10 Ocak'ta 16 yıldır temizlenmeyen radyoaktif atıkları bertaraf edeceğini duyurdu; ancak sürecin nasıl yürütüleceğine dair resmî bir açıklama yapılmadı.

Halkların Demokratik Partisi (HDP) İzmir Milletvekili ve Çevre Komisyonu Üyesi Murat Çepni, hem sürecin belirsizliğinin giderilmesi hem de yerleşim alanlarının ortasında bulunan radyoaktif atıkların temizleme işleminin şeffaf yürütülmesi gerektiğini söyleyerek soru önergesi verdi.

Firmanın bertaraf yetkisi var mı?

Çepni'nin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum'un yanıtlaması istemiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) sunduğu önergede şu sorular yer aldı:

1. Yasal olarak, ortaya çıkan radyoaktif atıkların yönetiminin Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) tarafından yapılması, radyoaktif kirliliğe maruz kalmış alanların çevresel iyileştirmesine ilişkin iş ve işlemlerin Çevre, Şehircilik ve iklim Değişikliği Bakanlığı ile iş birliği yapılarak yürütülmesi ve tüm masrafların kirleten tarafından karşılanması gerekmektedir. Kurumlar arası işbirliği mevcut mudur? Radyoaktif maddelerin bulunduğu arsanın sahibi Aslan Avcı Döküm San. ve Tic. A.Ş. bertaraf işleminin maliyetini karşılayacak mıdır? Maliyet ne kadar öngörülmektedir?
2. Bilim insanları ve demokratik kitle örgütleri, alanda 500 bin tondan fazla tehlikeli atığın olduğunu tahmin etmektedirler. Ölçümlerde radyasyon oranı yasal sınırın 7 bin 291 kat üzerinde çıkmıştır. Resmi kurumlar, güncel atık miktarını ve radyasyon oranını belirlemişler midir? Kamuoyu ile paylaşacaklar mıdır?
3. Radyoaktif atıkların bertarafı hangi firma tarafından, ne zaman, ne şekilde, ne kadar sürede yapılacaktır?
4. Alanın temizlenmesine ilişkin ÇED süreci işletilecek midir? Varsa ÇED dosyası kamuoyu ile paylaşılacak mıdır?
5. Alanı temizleyecek olan firmanın radyoaktif atıkları bertaraf etme yetkisi ve yeterliliği var mıdır?
6. Atıklar nerede depolanacaktır? Ne şekilde taşınacaktır? Taşınmada ortaya çıkacak kirlilik nasıl engellenecektir?
7. Alanda bulunan radyoaktif atıkların güncel miktarı ilgili kurumlarca tespit edilmiş midir? Kamuoyuna açıklanacak mıdır?
8. Atıkların ne zaman, ne şekilde bertaraf edileceği konusunda yöre halkına bilgi verilmiş midir?
9. İthalatı ve ticareti yasak olan bu nükleer yakıt çubuğu atığı hangi yollarla, kimin tarafından getirilmiştir? Yapılmış bir tespit ve uygulanan, yaptırım var mıdır?
10. Alanın temizlenmesi çalışmaları ne şekilde denetlenecektir?

(TY)