"Gazetecilik ısrarınızı kaybetmeyin"

Atölye BİA’nın 2020 Güz Dönemi Programı Temel Gazetecilik Atölyesi’nin üçüncü gün oturumunda bianet kadın-LGBTİ+ editörü Evrim Kepenek, gazeteci Murat Utku ve Uygar Gültekin bizlerleydi.

Atölyede bugün toplumsal cinsiyet odaklı habercilik ve barış gazeteciliği üzerine konuşuldu. Ayrıca “Haberi Kurmak&Görüş Almak” oturumu da yapıldı.

Birer gün arayla 28 Aralık’a kadar sürecek atölyeye, farklı şehir ve üniversitelerden 12 kişi katıldı.

Temel Gazetecilik Atölyesi’nin bugünkü ilk oturumunda bianet kadın-LGBTİ+ editörü Evrim Kepenek ile toplumsal cinsiyet odaklı habercilik konuşuldu.

“Dilinizi değiştirin”

Kepenek, ilk adımdan başlayarak yapılması gerekenleri şöyle anlattı:

• İlk adım: Haberi seçmek ve hangi taraftayız, buna karar vermek.
• İkinci adım: Haberi kim için ve neden yapıyorum, buna karar vermek.
• Uzman görüşlerinden yararlanmak. Uzman görüşlerinde de alanında uzman kadınları öncelik olarak alın.
• Haber içerisinde yer alan kadın-erkek-LGBTİ+ öznelerinin oranlarına dikkat edin. 
• Haberleriniz sarsıcı ve tık derdinde olmasın.
• Haberiniz bilgi verici şekilde olsun.
• Dilinizi değiştirin. Dilimizi değiştirirsek, şiddeti az da olsa durdurabiliriz.

Kepenek, toplumsal cinsiyet odaklı haber yazarken dikkat edilmesi gereken noktaları da şöyle sıraladı:

• 5N1K detayı vermeyin.
• Ayrımcılık yapmayın.
• Edilgen dil kullanmayın.
• Haberi pornografikleştirmeyin.
• Kelime oyunları yapmayın.
• Militarist dil kullanmayın.
• Sıfatlardan kaçın.
• Kategorize etmeyin.
• Sembolikleştirmeyin.
• Yol yöntem gösterme.
• İstatiksel veri toplayın.
• Cinsiyetçi klişeler kullanmayın.

"Mağdur profili çizmeyin"

Fotoğraf kullanımına dair Kepenek, dikkat edilmesi gerekenleri ise şöyle sıraladı:

* Kadın çocuk yüzü göstermeyin.

* Fotoğraf konu ile bağlantılı olsun.

* Kadın fotoğrafı üzerinden başka mesaj vermeyin.

* LGBTİ+ların yüzünü göstermeyin.

* Fotoğraflarla mağdur profili çizmeyin.

"Peki bunların yerine ne yapabiliriz?" diye soran Kepenek, sahadan ve eylemlerden fotoğraf kullanılması gerektiğini belirterek, Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği'nin Görsel Arşivi'nden yararlanılabileceğini söyledi.

"Gizlilik ilkesi ihlal ediliyor"

Basının en fazla yaptığı hatalar üzerine konuşuldu. Kepenek, yaygın hatalarını şöyle anlattı:

"Bütün olaylara münferit yaklaşılıyor, suç faille özdeşleştirilmiyor, olay gerçekliğinden koparılıyor, fail adına bahane üretiliyor, gizlilik ilkesi ihlal ediliyor, toplumsal kodlar kullanılıyor, şiddet normalleştiriliyor ve meşrulaştırılıyor."

Daha sonra medyada yapılan yaygın hatalar incelendi.

"Bütün tarafların sesini duyurmak"

Kepenek’in ardından gazeteci Murat Utku, "barış gazeteciliği nedir ve nasıl yapılır"ı anlattı.

“Barış gazeteciliği denince aklınıza ne geliyor?” diye sorarak başlayan Utku, katılımcılarla barış gazeteciliği kavramı üzerine konuştu.

Utku şöyle devam etti:

"Barış gazeteciliği, öncelikle yaşanan şey her ne ise, savaş, kriz vs. her ne ise, onu iyi anlamdırabilmelisiniz. Yaşanan olaylarla ilgili bilgi sahibi olmalısınız ve fikriniz olmalı. Bunun için de aktüeli takip etmelisiniz.

"Barış gazeteciliği çatışmayı körükleyen değil, uzlaştıran bir haberciliktir. Gazeteci olarak, barış gazeteciliği yöntemlerini kullanarak toplumu kutuplaşmalardan uzaklaştırmalıyız.

“Barış gazeteciliği, her tarafın kazançlı çıkacağı bir durumu gözetmelidir. Haberlerini de bu şekilde yapmalı.

“Barış gazetecisi, savaşları saydam hale getirmelidir. Gerekçelerini halka anlatmalı, bunu nasıl saydam kılacağını da hesap etmeli."

“İyi gazetecilik zordur”

"Barış gazeteciliğinin amacı bütün tarafların sesini duyurmaktır" diyen Utku şöyle devam etti:

"Dolayısıyla barış gazeteciliğinde “öteki”leştirmemeliyiz.

"Bütün tarafların insanlaştırılması gerekiyor. İnsana bakmamız, “iyi olma hali” içerisinde durumu tarif etmemiz gerekiyor. Aksi takdirde, silah gölgesinde bir habercilik söz konusu olur. Bu da devletin ve güvenlik kurumlarının istediği şeydir. Yani haberinizde insanı öne çıkarmanız gereklidir.

“Barış gazeteciliğinde herhangi bir savaşı, şiddetlendirmeden önlemek gerekiyor.

“Şiddetin etkilerine odaklanmak gerekiyor. Travma, travmanın ne olduğu, zafer kavramına yüklenen anlamlar, herhangi bir yapıya, topluma ve kültüre verilen zararın anlatılması gerekiyor.”

“İyi gazetecilik zor bir şeydir. Ama iyi gazeteci ve ve barış gazetecisi olmak ekstra zordur. Katlanılması gereken bedeller olur. Çünkü siz devletin kullandığı dilden farklı bir dil kullanıyorsunuz bir kere. Dolayısıyla yeni bir barış dili geliştiriyorsunuz.

"Barış gazeteciliğinde “Neden oldu?”yu bulup, bunu insanlara aktarmanız gerekiyor. Barış gazeteciliği hepimizin tutunacağı daldır."

Utku'nun ardından gazeteci Uygar Gültekin, "Haberi kurmak&görüş almak" başlıklı bir sunum yaptı.

"Nihai olarak habere ulaşmalıyız"

Sunumuna gazetecilerin soru sorması ve meraklı olması gerektiğini ifade ederek başlayan Gültekin, şöyle devam etti:

“Gazetecilik hem teknolojik hem de toplumsal gelişmeleri takip etmeyi gerektiriyor. Ancak herhalükarda nihai olarak ulaşmamız gereken şey haberdir. Herhangi bir haber yazarken öncelikle habere ulaşmak gerekir. Haber gerçekten çok basittir aslında.

“Habere ulaşmanın temeli de soru sormak üzerinedir. Ne kadar çok soru o kadar çok malzeme demek, habere o kadar çok yaklaşmak demektir. Sizi diğer insanlardan farklı kılan şey de soru sormaktır.

"Soru sormak sizin kendini var edebileğiniz noktadır."

“Hep beraber haber üretiyor gibi düşünelim, gazetecilik nerede devreye giriyor bunun üzerine konuşalım” diyerek devam eden Gültekin, şöyle devam etti:

"Sorularını her zaman çoğaltın"

“Bir haber üretelim. Pandemi ile ilgili bir haber yapacağız diyelim. Nereden başlarsınız, kimlerle konuşursunuz ,hangi soruları sorarsınız?

“Öyle bir pandemi haberi hazırlamalıyız ki herkes okuyabilmeli, herkesin de ilgisini çekebiliyor olmalı.

"Herhangi bir alanda değil, her konuda birçok soru üretmelisiniz. Pandemi üzerinden ilerlersek, pandemi nedir, daha önce olmuş mu gibi en temel sorulardan başlayabilirsiniz."

“Haberinizde veri ve rakamları mutlaka bulun ve kullanın" diyen Gültekin, şöyle devam etti:

“Haberinizde uzmanlarınıza başvurmanız gerekir.

“Bu sorulara ve uzmanlara ulaşmanın asıl amacı habere ulaşmaktır.

“Sorularınızı her zaman çoğaltın."

Neden görüş alınmalı?

Gültekin, neden görüş alınması gerektiğini de şöyle aktardı:

• Farklı yaklaşımlara ihtiyacımız var.
• Arka planı görmek ve göstermek ihtiyacımız var.
• Verilerin yoruma ihtiyacı var, veri yoksa gözleme ihtiyaç vardır.
• Detaylara ihtiyacımız var.

Uygar son olarak, "Gazetecilikte ısrar edin, ısrarınızı kaybetmeyin" dedi. 

Katılımcılarla birlikte farklı mecralarda yayınlanmış haberler incelendi.

(SO)

Evrim Kepenek hakkında

bianet kadın ve LGBTİ+ haberleri editörü. bianet stajyerlerinden. Cumhuriyet, Birgün, Taraf, DİHA, Jinha ve Jin News için çalıştı. Sivil Sayfalar, Yeşil Gazete, Journo ve sektör dergileri için yazılar yazdı. "Okulun Duzi" belgeselini yönetti. Hemşin kültür dergisi GOR’un yazarlarından. Yeşilden Maviye & Karadeniz'den Kadın Portreleri, Sırtında Sepeti, Medya ve Yalanlar isimli kitaplara katkı sundu. 2011 Musa Anter Gazetecilik ödülü sahibi. İstanbul Üniversitesi Avrupa Birliği bölümünden mezun oldu, eğitimine Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünde devam etti.

Murat Utku hakkında

Deniz Harp Okulu’ndan ayrıldı. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Bölümü’nden mezun. Radikal gazetesi, Nokta ve Aktüel dergilerinde muhabir, CNN Türk, Doğan Haber Ajansı ve Al Jazeera Türk’de TV habercisi olarak çalıştı. Ortadoğu olmak üzere dünyanın pek çok bölgesinde krizleri, depremleri, seçimleri, çatışmaları ve diplomatik gelişmeleri izledi. 2003’te ABD tarafından Irak’ın işgalini, 2006’da İsrail’in Lübnan’a saldırmasıyla başlayan “33 Gün Savaşı”nı, 2007’de Rusya ile Gürcistan arasında patlak veren Kuzey Osetya krizini, Pakistan tarafından 2009’da Taliban’a karşı Pakistan ordusunun düzenlediği  Swat Vadisi operasyonlarını yerinde haberleştirdi. Aljazeera Türk adına Musul’un IŞİD tarafından ele geçirilmesi ardından yaşananları ve son olarak 2011’den itibaren devam eden Suriye iç savaşını ve sonrasında ortaya çıkan mülteci sorununu Aljazeera Türk muhabiri ve Aljazeera İngilizce kanalı adına takip etti, haberleştirdi. Dünyadaki mülteci sorununu ele alan, yönetmenliğini Çinli sanatçı Ai Weiwei’in yaptığı Human Flow ve The Rest adlı belgesel filmlerde saha prodüktörü olarak çalıştı. Son olarak Medyascope’ta kıdemli muhabir ve Yayın Yönetmeni Yardımcısı görevlerini üstlenen Murat Utku’nun 2010 yılında Tekel işçilerinin, kurumun özelleştirilmesine karşı yürüttükleri direnişi konu alan ve Sinema Yazarları Derneği SİYAD tarafından en iyi belgesel ödülüne layık görülen “Direnişçi” adlı bir de belgesel filmi var. Utku, Kadir Has Üniversitesi’nde yarı zamanlı öğretim görevlisi olarak gazetecilik dersleri veriyor. 

Uygar Gültekin hakkında

Gazeteci. Güncel politika, insan hakları, azınlık mülkleri ve Kürt meselesi üzerine haberler yapıyor. Musa Anter Gazetecilik Ödülleri 2008 yılı "En İyi Haber Ödülü" sahibi. 1985 doğumlu.

* Atölye BİA haberleri için tıklayın.