Freedom House, Dünyada Özgürlük 2015 (Freedom in the World 2015) Raporu’nu yayınladı. Raporda Türkiye yeniden “kısmen özgür” ülkeler arasında yer aldı.
Geçtiğimiz yıl “Özgür Olmayan” ülkelere dahil edilen Türkiye bu sene yeniden “Kısmen Özgür” seviyesine yükseldi. Ancak raporda, bu yükselmeye rağmen özgürlükler açısından Türkiye’nin gerilediği vurgulandı.
Türkiye için sert eleştirilerin yer aldığı raporda şunlar ifade edildi:
“Türkiye’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan gücünü sağlamlaştırdığı bu yılda demokratik çoğulculuğa karşı agresif bir kampanya sürdürdü. Açıkça medya sahiplerinin, eleştirel gazetecileri sansürlemesini savundu. Anayasa Mahkemesi’ne kararlarına saygı duymadığını söyledi, gazetecileri tehdit etti (kadın gazetecileri azarladı) ve okul müfredatında acayip değişiklikler yaptı.
“Ağustos’ta başbakanlıktan cumhurbaşkanlığına yükselmesinin ardından ülkeyi cumhurbaşkanlığı sarayından yönetmesini mümkün kılacak ‘gölge kabine’ oluşturdu, anayasal kanunların ve hükümetinin çevresini sardı.”
Raporda ne var?
Raporda şu tespitler yer aldı:
* 195 ülkeden 89’u (yüzde 46’sı) Özgür, 55’i (yüzde 28’i) Kısmen Özgür ve 51’i (yüzde 26’sı) Özgür Olmayan ülke olarak sıralandı. Bir bölge dışında tüm bölgelerde gerilemeler ilerlemelerden fazla oldu. Asya-Pasifik bölgesindeyse eşit bir dağılım vardı.
* Bu endişe verici gelişmenin sebebi internet iletişimi üzerindeki sınırlandırmalar ve devlet gözetimi ile kişisel bağımsızlığın zapt edilmesi oldu.
* Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinde ölçümler en kötüler oldu. Bu bölgeyi Avrasya izledi. Suriye’de diktatörlüğü iç savaş çamuruna batması, etnik ayrışmalar ve kontrol edilemez terörizmle karşı karşıya kalma Dünyada Özgürlük raporunda son on yılda herhangi bir ülkenin aldığından daha düşük bir orana sahip olmasına sebep oldu.
* Kötünün de Kötüsü olan ülkeler Orta Afrika Cumhuriyeti, Ekvator Ginesi, Eritre, Kuzey Afrika, Suudi Arabistan, Somali, Sudan, Suriye, Türkmenistan ve Özbekistan oldu.
* Terör şiddetindeki patlamalar, otokratların uyguladığı acımasız taktikler ve Rusya’nın komşu ülkesinin bölgesini istila ve ilhakıyla 2014’te özgürlükler neredeyse dünyanın her noktasında geriledi.
* Bölgelerinde etki sahibi, güçlü ekonomilere sahip olan Türkiye, Rusya, Venezuela, Mısır, Taylan, Nijerya, Kenya ve Azerbaycan geriledi. Avrupa Birliği ülkesi olmasına rağmen Macaristan’da 2010’daki süreçle getirilen demokratik standartlarda keskin kaymalar yaşandı.
Bölgelere göre özgürlükler
* 36 ülkenin yer aldığı ve 966 milyon insanın yaşadığı Amerika bölgesinde yüzde 71’i özgür olarak yer aldı. Amerika’daki basın özgürlüğü oranı yüzde 38’di.
* 44 ülkenin yer aldığı ve 616 milyon kişinin yaşadığı Avrupa’da özgürlük oranı yüzde 86, basın özgürlüğü ise yüzde 66.
* 17 ülkenin yer aldığı ve 285 milyon insanın yaşadığı Avrasya’da özgürlük ve basın özgürlüğü yüzde sıfır oranında kaldı.
* 21 ülkenin ve 410 milyon insanın yer aldığı Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinde özgürlük oranı yüzde 5 ve basın özgürlüğü oranı yüzde 2.
* 57 ülke ve 917 milyon insanın yer aldığı Sahaaltı Afrikası bölgesinde özgürlük oranı yüzde 12 basın özgürlüğü oranı yüzde 3 olarak saptandı.
* 45 ülke ve 4 milyar insanın yer aldığı Asya-Pasifik bölgesindeyse özgürlük oranı yüzde 38, basın özgürlüğü oranı yüzde 5 oldu.
Türkiye değerlendirmeleri
Rapordaki Türkiye ile ilgili bulgular ise şöyle:
* AKP, Bakanlar ile Erdoğan ve ailesinin de karıştığı yolsuzluk skandalına rağmen kazandı ve Türkiye siyaseti üzerine gölge getirdi. Erdoğan yolsuzluğa ilişkin kanıtları “paralel devlet” diye tabir ettiği Fetullah Gülen takipçileri tarafından üretildiği gerekçesiyle geçersiz kıldı.
* 45 bin polis memuru, 2 bin 5 yüz hakim ve savcı yer değiştirildi.
* Erdoğan ve AKP’li yetkililer “hain” dedikleri aralarında eleştirel gazetecilerin, iş insanlarının ve Alevi liderlerinin de olduğu karşısında açıklama yaptı.
* Aralık’ta Gülen ile ilişkili olan aralarında gazeteci ve senaristlerin de olduğu 30’dan fazla kişi gözaltına alındı.
* Ekim’de IŞİD’le savaşmak için sınırdan Suriye’ye geçişleri engellemek için Türkiye’nin sınırı kapatmasının ardından çıkan çatışmalarda en az 33 kişi öldü.
Akademide ve basın özgürlüğünde otosansür
* İfade özgürlüğü Anayasal koruma altında olmasına rağmen otosansür ve gazeteciler üzerindeki hükümet baskısı arttı. Yolsuzluk soruşturmasıyla ilgili çalışan gazeteciler hakkında soruşturmalar açıldı, bazıları işlerinden atıldı.
* Hapis gazetecilerin sayısı azalsa da hala 150 gazeteci hakim karşısına çıkacak.
* Akademik özgürlükler otosansüre uğradı. Kürt meselesi ya da Ermeni Soykırımı ile ilgili 1. Dünya Savaşı çalışmaları gibi hassas konular siyasi baskı altına alındı.
Raporun tamamını şuradan, Türkiye ile ilgili değerlendirmeleri de buradan okuyabilirsiniz. (EA)
