Türkiye'de anadilde eğitim ve yayın gündemdeyken "katı laik" devlet yapısı ve anadil ve kollektif kültürel haklar konusunda muhafazakar olmakla anılan Fransa, "bölgesel dilleri Fransa'nın değerleri" olarak gören Anayasa reformunu gerçekleştirdi.
Fransa Kongresi'nde 21 Temmuz'da, Anayasa'nın 75. maddesinde yapılan değişiklikle oylanan düzenlemenin, sonuç ve maliyetlerinin yeterince tartışılamadan oylandığı da konuşuluyor.
Sosyalistler için reform "tanıma ve barışma"
Fransa Sosyalist Partisi'nin (PS) Bröton dili konuşulan Bretagne Bölgesi yöneticisi Jean-Yves Le Drian, bu değişikliğin beraberinde bir tanıma getirmesi açısından önemserken, partinin Finistere milletvekili Marylise Lebranchu, bunda "3. Cumhuriyet döneminde bölgesel dillere yönelik yoğunlaştırılan baskıları onarma amacı" görüyor.
UMD'den Zeller: Dilimiz öğrenimde ağırlık kazanabilir
Le Monde gazetesine göre, iktidardaki Halk Hareket Birliği'nin (UMP) Almanca'ya yakın Alsacien dilinin konuşulduğu Alsace Bölgesi yöneticilerinden Adrien Zeller, "Bu değişikliğin hukuki sonuçları az olur. Bu bize, Alzasyen dilinden verilen öğretimin düzenlenmesinde esneklik sağlayacak. Bu değişiklik, ikinci dilimizin bölgesel yayın yapan kamu televizyonlarda daha sıkça izleyebilmek için bize umut da veriyor" dedi.
"Fransa Avrupa Şartı'nı parça parça da uygulayabilir"
Ancak Zeller, söz konusu reformun Fransa'yı Avrupa Konseyi'nin 1992 yılında benimsediği Bölgesel Dilleri Avrupa Şartı'nı meclisinden geçirmesine yol açabileceğini sanmıyor.
Bu Şart, azınlıkların adalet ve idareyle ilişkilerini kendi dilleri üzerinden yürütebilmelerini de öngörüyor. Ancak Anayasa Hukukçusu Guy Carcassonne, bunun şimdi bile mümkün olduğunu düşünüyor.
"Bu teknik olarak mümkün. Üstelik Avrupa Şartı, hakların parça parça, taahhütlerin yalnızca bir kısmının seçilerek yürürlüğe sokulmasına da imkan veriyor."
Le Fur: Otoyol levhaları Brötonca da yazılabilir
Xavier Ternisien'in haberine göre, Anayasa değişikliğini sadece bir başlangıç olarak görenler de var. UMP'nin yine Brötonca konuşulan Côtes-d'Armor Bölgesinin milletvekili Marc Le Fur, Anayasa Mahkemesi'nin yasağına takılmasını engelleyecek şekilde "bölgesel dillere dair bir büyük yasa" yapılmasını öneriyor.
Le Fur, kamuda bölgesel dil öğretimin genişletilmesi, otoyollarda levhaların Fransızca'nın yanı sıra Bröton dilinden de yazılması, televizyon yayınlarında bölgesel dillerin payının artırılması, İnternet alan adı uzantılarının sadece .fr ile değil .bzh ile de düzenlenmesi gibi bir çok çalışma başlatmak istediklerini açıkladı.
"Meclisimizde Kreol'ca konuşuruz, tutanağı sonra çeviriyoruz"
Fransa'nın "kreol" dilinin kullanan deniz aşırı topraklarından Guadepoule'un PS milletvekili Victorin Lurel ise, Başbakanlığa bağlı bir Bölgesel Diller Ulusal Konseyi'nin kurulmasını talep ediyor.
Bu dillerin Bölge meclislerinde de kullanılmasından yarar gören Lurel, "Guadeloupe'da zaten böyle yapılıyor, vekiller kendi dillerinden konuşuyorlar. Ardından sorun oluşturmayacak şekilde tutanaklar Fransızca'ya çevriliyor" diye belirtti.
Polinezyalı bağımsızlıkçılar: Kolonyalist tutum
Polinezya'da bağımsızlık yanlıları da, reformu kınayarak, "Polinezya dilinin Fransa'nın bir malı" haline getirilmesine tepki gösterdiler; bunuda "kolonyalist tutumlardan biri" olarak nitelendirdiler. (EÖ/EZÖ)
(.) Le Monde gazetesinin 1 Ağustos 2008 tarihli nüshasında yayımlanan haberi Erol Önderoğlu Türkçeleştirdi.
