Dışişleri Bakanı'nın Washington D. C. ziyareti öncesinde iktidar çevreleri ve hükümet kaynaklarından yayılan Hakan Fidan'ın ABD'li mevkidaşı Anthony Blinken ile bir "kritik görüşme" yürüteceğine ilişkin haberler, görüşmelerin ardından yayımlanan "ABD-Türkiye Stratejik Mekanizması Üzerine Ortak Açıklama" tarafından doğrulanmadı. Ortak açıklama, Ankara ve Washington arasında her zamanki görüşmelerden birinin gerçekleştirildiğini özetliyordu.
* * *
ABD-Türkiye Stratejik Mekanizması Üzerine Ortak Açıklama (*)
ABD Dışişişleri Bakanı Antony J. Blinken ve Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 7-8 Mart 2024 tarihlerinde Washington'da ABD-Türkiye Stratejik Mekanizmasının yedinci toplantısına başkanlık etti. Stratejik Mekanizma, 7 Mart'ta ABD Dışişleri Bakanlığı ve Türkiye Dışişleri Bakanlığı'ndan üst düzey yetkililer tarafından yürütülen açık, işbirliğine dayalı ve stratejik mahiyetteki tartışmaları, ve 8 Mart'ta da Dışişişleri Bakanı Blinken ve Bakan Fidan arasındaki toplantıyı kapsıyordu.
Blinken ve Fidan, ortak hedefleri ilerleten ve ortaya çıkan küresel zorlukları ele alan sonuç odaklı, ileriye dönük, olumlu bir ikili gündeme bağlı kaldıklarını yinelediler. Bölgesel öncelikler, terörle mücadele, savunma işbirliği, ekonomik büyüme, ticaret, enerji güvenliği ve iklim değişikliği ile halklar arasındaki ilişkiler dahil olmak üzere geniş bir yelpaze içinde ABD-Türkiye ilişkilerinin güçlendirilmesini görüştüler.
Blinken ve Fidan, ABD ve Türkiye'nin Ukrayna'nın egemenliği ve toprak bütünlüğüne karşı Rusya'nın açtığı kabul edilemez savaşa karşı destek verdiğini yinelediler. ABD, Türkiye'nin Karadeniz'deki çabalarını, yakın zamanda açıklanan mayın temizleme önlem grubu görevi ile tahıl ve diğer uluslararası ticaret yolları için önem taşıyan güvenli rotaların kolaylaştırılmasını memnuniyetle karşıladığını ifade etti.
Blinken ve Fidan, Gazze'deki süre giden kriz üzerindeki görüşmelerinde konuyla ilgili diplomatik girişimlerini değrelendirdiler Çatışmayı sona erdirmek ve insani krize acilen çözüm bulmanın önemini vurguladılar. Ayrıca iki devletli bir kalıcı çözüme bağlı kalmayı sürdürdüklerini teyit ettiler.
Blinken ve Fidan, her türlü terör ve görünümüyle mücadele gerekliliğini yinelediler. ABD ve Türkiye, Stratejik Mekanizma sırasında Türkiye-ABD Terörle Mücadele İstişarelerini yeniden başlattı, örgütlü suç ve uyuşturucu ticareti yürüten ve her iki ülkenin ulusal güvenliği için tehdit oluşturan şebekeleri de içerecek şekilde teröre karşı işbirliğini genişlettiler. Blinken, ABD'nin PKK terör örgütü, DHKP-C ve Türkiye'yi ve Türk çıkarlarını hedef alan IŞİD/DAEŞ'i kınadığını yineledi. ABD ve Türkiye, Suriye ve Irak'ta IŞİD/DAEŞ'i kalıcı yenilgiye uğratmaya yönelik ortak taahhütlerini yinelediler ve Afrika ve Orta Asya'daki IŞİD/DAEŞ ve El Kaide bağlantılı örgütlerle mücadelede işbirliği konusunu ele aldılar.
Blinken ve Fidan, Suriye krizini bütün yönleriyle ele aldılar. ABD ve Türkiye'nin BM Güvenlik Konsey'inin 2254 Sayılı kararına uygun olarak Suriye liderliğinde, Suriye tarafından sahiplenilen siyasi süreç konusundaki taahhütlerini yinelediler. Türkiye ve ABD, IŞİD bağlantılı tutukluların ve kuzeydoğu Suriye'den yerlerinden edilmiş kişilerin çıktıkları ülkelere geri gönderilmeleri, rehabilite edilmeleri ve içinden çıktıkları topluluklarla yeniden bütünleşmelerinin sağlanması ve gerektiği takdirde adalete teslim edilmelerinin önemini vurguladılar.
İki taraf ayrıca, ekonomi ve güvenlik konularında işbirliğini artırarak bölgesel istikrar ve bağlantı inşası ihtiyacı da dahil, Orta Doğu ve Afrika'daki daha geniş kapsamlı sorunları da ele aldı.
Blinken ve Fidan, Doğu Akdeniz'deki duruma ilşkin görüşmelerinde istikrarı ve iletişim kanallarını korumanın önemini vurguladılar. Blinken, Aralık 2023'te Atina'da düzenlenen 5. Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi ve Türkiye-Yunanistan Dostluk ve İyi Komşuluk Bildirgesi'nin imzalanması da dahil, Türkiye ve Yunanistan arasındaki süre giden temasları memnuniyetle karşıladığını ifade etti.
Blinken ve Fidan, bölgesel istikrarı, iş birliğini ve refahı artıracağı konusunda mutabık kaldıkları Azerbaycan ve Ermenistan arasında dengeli ve kalıcı bir barış anlaşmasına varılmasını teşvik için birlikte çalışma taahhüdünde bulundular.
Washington'da yapılacak 75. NATO Zirvesi öncesinde Blinken ve Fidan, mevcut tehditler ve zorluklar karşısında NATO koordinasyonunu ve dayanışmasını güçlendirmenin yolları konusunu görüştüler. İki müttefik olarak uzun süredir kolektif savunmaya ve NATO'nun Açık Kapı Politikasına bağlı olduklarını teyit ettiler. NATO'nun en büyük iki silahlı kuvveti olarak, her iki taraf da taahhütlerinin yanı sıra yetenekleri geliştirmek, birlikte çalışabilirliği sağlamak ve ortak güvenliğin gücünü artırmak üzere yenilenen iki taraflı savunma ve ticaret ilişkilerinin önemini yineledi. İki bakan, İsveç'in, ittifakı ve Avrupa-Atlantik güvenliğini güçlendirecek 32. üyesi olarak NATO’ya katılımını memnuniyetle karşıladıklarını ifade ettiler.
İleriye dönük olarak, Blinken ve Fidan, ABD-Türkiye güvenlik ve savunma ilişkisini, iki ülkenin de stratejik zorluklarla başa çıkabilmek ve fırsatları değerlendirmek için önemli yetenekler ve yenilikler geliştirecek şekilde dönüştürme fırsatlarını tartıştılar. Bu bağlamda, ABD-Türkiye Savunma Sanayisi İşbirliği Diyaloğunun 2024'te toplanacağını ve her iki ülkenin savunma sanayisi iş birliğini ilerletme fırsatları arayacağı duyuruldu.
Blinken ve Fidan, 30 milyar doları aşan ABD-Türkiye karşılıklı ticaretindeki sürekli büyümeden övgüyle söz ettiler. Ekonomik ve ticari iş birliğini 4 Mart'ta Türkiye'de gerçekleştirilen Dijital Diyalog benzeri mevcut ikili forumlar üzerine inşa ederek genişletme ve derinleştirmenin önemini teyit ettiler. İki taraf, gelişmekte olan ülkelerde altyapı açısından yüksek standartlar oluşturmak amacıyla Küresel Altyapı ve Yatırım için Ortaklık kapsamındaki finansman fırsatlarından yararlanmayı da müzakere etti. Her iki taraf da ABD Enerji Bakanlığı ve Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın eş başkanları olacakları ve ABD ve Türkiye Dışişleri Bakanlıkları’nın katılımıyla her iki ülkede enerji güvenliği, enerji dönüşümü ve iklim değişikliği konusundaki iş birliğini ilerletecek bir Enerji ve İklim Diyaloğu (ECD) başlatılmasını onayladılar. Her iki taraf da, özellikle net sıfır hedefleri ışığında, en yüksek güvenlik, emniyet ve yaygınlaşmanın önlenmesi standartlarına uygun olarak geliştirilen hem konvansiyonel hem Küçük Modüler Reaktörler ile sivil nükleer enerji [sağlamanın] giderek artan önemini kabul ettiklerini dile getirdiler ve Türkiye ve ABD kamu ve özel sektörlerini bu alanda iş birliği fırsatlarını keşfetmeleri ve somut öneriler geliştirme doğrultusunda teşvik etti.
Blinken ve Fidan ayrıca, iki ülke arasındaki halktan halka ilişkileri ikili ilişkinin temel direklerinden biri olarak kabul ettiklerini vurguladılar. Bu yıl, 75. yıldönümü idrak edilen ABD-Türkiye Fulbright programının bu ilişkinin canlı bir örneği olduğuna değindiler. İki taraf, yürürlüğe girmesiyle birlikte Türkiye’ye ait 72 kültürel ve tarihi eserinin iade edildiği 2021 Kültür Varlıkları Anlaşması'nı bu ortaklığın gücünün bir göstergesi olarak kabul ettiler.
Blinken ve Fidan, Stratejik Mekanizmayı kullanarak olumlu, ileriye dönük ve stratejik bir vizyon oluşturarak ortak hedefleri ilerletme fırsatını memnuniyetle karşıladılar. Her iki taraf da ABD-Türkiye stratejik ilişkisinin sürekli ilerlemesi ve ikili görüşmelerin artışını memnuniyetle karşıladığını açıkladılar.
________________________________________
(*)Yukarıdaki açıklama metni, ABD-Türkiye Stratejik Mekanizmasının yedinci toplantısı vesilesiyle Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye hükümetleri tarafından yayımlanmıştır.
(AEK)
