Türkiye genelinde faaliyet gösteren 62 demokratik kitle örgütü, suça sürüklenen çocuklara yönelik cezaların artırılması ve çocukların yetişkin gibi yargılanması yönündeki taleplere karşı ortak bir açıklama yayımladı.
Açıklamada, bu yaklaşımların çocuk haklarına ve uluslararası sözleşmelere aykırı olduğu vurgulandı, çocuklar için onarıcı ve koruyucu bir adalet sisteminin acilen hayata geçirilmesi gerektiği vurgulandı.
Şu çağrı yapıldı: “Çocukların evlendirilmesine, çalıştırılmasına ve daha nice çocuklara yönelik suça kılıf hazırlayacak her türlü düzenlemenin karşısında, çocukların yanındayız.”
"Destekleyici sisteme ihtiyaç var"
Açıklamada, “Her çocuğun yaşam hakkını güvence altına almak için bütüncül ve etkin bir çocuk koruma sistemine ihtiyaç var” denilirken, çocuklar için adalet anlayışının cezalandırmaya değil, koruma ve önlemeye dayalı olması gerektiğinin altı çizildi. Son dönemdeki söylemlerin, çocuk hukukunun evrensel ilkelerine ters düştüğüne dikkat çekilerek, çocukların ceza sistemine değil, destekleyici sistemlere yönlendirilmesi gerektiği belirtildi.
15 yaşındaki Mattia Ahmet Minguzzi’nin akranları tarafından öldürülmesinin münferit bir olay olmadığı, Türkiye'deki çocuklara yönelik ihmallerin ve hak ihlallerinin zincirleme bir sonucu olduğu ifade edildi. 2024 yılında akran şiddeti sonucu yaşamını yitiren en az 13 çocuk ve 2025'in ilk beş ayında hayatını kaybeden en az 7 çocuk örnek verilerek, çocukların yaşam hakkının sistemli bir şekilde korunmadığı vurgulandı.
Çocukların suça sürüklenmeden önce fark edilebileceği ve gerekli önlemlerin alınması halinde bu durumun engellenebileceği belirtilen açıklamada, devletin tüm kurumlarıyla erken uyarı ve destek mekanizmalarını etkin hale getirmesi gerektiği vurgulandı.
“Çocuk suçluluğu yalnızca bireysel değil, yapısal ve toplumsal nedenlerin sonucudur” denilerek, çocuklara yönelik ağır cezaların etkisiz olduğu bilimsel verilerle desteklendi.
Açıklamada ayrıca çocukların suçla ilişkilenmesini önleyen başlıca faktörler olarak güçlü aile bağları, güvenli sosyal çevreler, nitelikli sosyal hizmetler ve çocuk dostu kurumlar sıralandı.
Sivil toplum örgütleri, karar alıcılara şu çağrıları yaptı:
- Çocuklara yönelik ihmal ve istismar vakaları erken tespit edilmeli, koruma sistemleri eksiksiz uygulanmalı.
- Hak temelli, onarıcı ve dönüştürücü bir çocuk adalet sistemi kurulmalı.
- 0-12 yaş grubundaki çocuklar için koruyucu tedbirler uygulanmalı; ceza sorumluluğu yaşı bilimsel verilere göre yeniden değerlendirilmeli.
- Tüm çocuklar için sosyal inceleme raporu zorunlu olmalı, sosyal hizmet uzmanları sürece dahil edilmeli.
- Yargılamalarda çocuk hakları konusunda uzman profesyoneller görev almalı.
- Tutuklama istisnai hale getirilmeli, toplum temelli tedbirler esas alınmalı.
- Çocuk hapishaneleri yaygınlaştırılmamalı, yerine destekleyici sistemler geliştirilmeli.
- Yasal düzenlemelerde çocukların, kadın hak örgütlerinin, baroların, akademisyenlerin ve STK’ların görüşleri dikkate alınmalı.
Dr. Eylem Ümit Atılgan yanıtladı: Çocukları yetişkinler gibi yargılamak çözüm mü?
Sosyolog Aktükün: Suça sürüklenen çocuklar, sistemin aynalarıdır
(EMK)
