*Görsel: Pixabay.
The Guardian'a yazan Amanda McCracken'ın makalesini aktarıyoruz:
Özlem bağımlısı olduğumu fark ettiğimde 35 yaşında bir bakireydim. Yapamayacağımı bildiğim seks beklentisinin zirvesine ulaştım ve ardından kaçınılmaz olarak hüsrana uğrayınca mazoşistçe yuvarlandım.
Benim aşklarım lisedeki popüler erkekler, uçak yolculuğundaki koltuk arkadaşları ve denizaşırı ülkelere gönderilen askerlerdi.
When Harry Met Sally'yi aşırı derecede izledim ve eski bir alevi tekrar canlandırmak ya da romantik bir ilginin dikkatini çekmek umuduyla, Facebook'ta saatlerce takip ettiğim uzak yerlere hafta sonu gezileri planladım.
41 yaşında bir bakireyken, kendimi eşsiz bir araf formu yaşarken buldum.
Uygun olmayan erkeklerle bir ilişki özlemi, kendimi bekar olmanın yalnızlığından ve uzun süreli bir ilişki içinde olmanın dağınıklığı ve monotonluğundan korumanın bir yolu haline gelmişti.
Cinsel perhiz, beklenti faktörünü güçlendirdi. Anoreksiyalı arkadaşım, yemeklerin hayalini kurduğunu ama asla yemediğini söyledi.
Anladım. Özlem bağımlılığım asla seksle ilgili değildi, kontrolle ilgiliydi.
Yaşamımın beşinci on yılına bir bakire girmem beni azınlıkta yapıyor, ancak geçmişi idealize etmek ve rahatsızlıktan kaçınmak için beklenti heyecanını aramak son derece yaygın - özellikle pandemiden beri.
Kilitleme sırasında eski bir sevgiliye ulaştıysanız, yalnız değilsiniz.
Google'daki "Neden eski sevgilimi rüyamda görüyorum?" aramaları Nisan 2020'de bir önceki yıla göre %2,450 arttı.
Çevrimiçi flört uygulamaları, pandemi sırasında arttı.
Dünyanın önde gelen evli flört sitesi Ashley Madison, pandeminin başlangıcında günlük 15 bin 500 üyeden günlük 17 bin'in üzerine çıktığını gördü.
Sloganı "Hayat kısa. Bir ilişkiniz olsun" diyor, ilişki yaşamanın evliliklerin sürmesine yardımcı olacağını öne sürüyor.
Bunun hakkında soru sorulduğunda, ankete katılanlar bir ilişki yaşamanın ya büyük bir dikkat dağıtıcı ya da dört gözle beklenecek bir şey olduğunu söylüyor.
Bu yüzden Google'ın eski sevgililerine yardım edemeyiz ve ilişki kurmaya çalışıyoruz. Aslına bakarsanız, son araştırmalar özleme bağlı olduğumuzu gösteriyor - şu anki ve geçmişteki müsait olmayan sevgililerle bağlantı kurmaya çalışmak, bunu yapmamızın sadece bir yolu.
Diğerleri için beklenti, sanal bir yabancı şeklinde değil, verandamızda bir kutu şeklinde gelir.
Pandemi çoğumuzu mağazadan alışveriş, yemek yeme ve diğer deneyimlerden mahrum bırakırken, ABD e-ticaret satışları 2020'de %44 arttı.
Aslında bu savurganlığı açıklayabilecek şaşırtıcı bir psikolojik kavram var: hayatımızın tehdit altında olduğunu hissettiğimizde, başa çıkmak için yeni yollar geliştiriyoruz.
Böylece rutinler bozuluyor ve dünya belirsizleşirken, çevrimiçi alışveriş bir miktar kontrol duygusu hissetmenin bir yolunu sunuyor.
Bir açık hava meraklısı olan Mike Miller, pandeminin ilk üç ayında internette yaklaşık 4 bin 500 dolar harcadığını ve her zamanki eğlencelerinin (seyahat ve deneyimlerin) kendisine engel olduğunu anlayınca tatmin olmak için anlık satın almaya yöneldiğini itiraf ediyor. "Yakında giymeyeceğimi bildiğim kamp aletlerine ve spor ekipmanlarına baktım. Bana hayatın bir tür normale döndüğünü hayal etme şansı verecekti" diye açıklıyor.
Mutlu hissetmek için, çoğumuz garantili bir getiri olmadan beklentiye döndük. İnsanlar, seyahat sitelerinde sörf yaparak, hatta ne zaman değerlendirebileceklerini bilmeden gezi rezervasyonu yaparak zaman ve para harcadılar.
İş satın almaya gelince, psikologlar, maddi satın alımlardan (sahip olmak için harcanan para) ziyade deneyimsel satın alımlardan (yapmak için harcanan para) daha kalıcı bir mutluluk elde ettiğimizi keşfettiler.
Texas Üniversitesi'nde profesör olan Amit Kumar "Geziler, bizler içindeyken sadece bizi mutlu etmez; başkalarıyla ne yapacağımız hakkında konuşurken bizi mutlu ediyor" diyor.
Ama özlem nedir - bizim için kötü mü ve eğer öyleyse, bu alışkanlığı azaltmanın bir yolu var mı?
Neden özlem duyuyoruz?
Nörobilim, beynimizin sahip olmadığımız şeyleri istemek için kablolanmış olduğunu öne sürüyor. Dopamin (mutluluk hormonu olarak bilinir) istediğimizi aldığımızda değil, onu almayı beklediğimizde salınıyor.
Beynimiz tatil planlarken gitmekten daha fazla dopamin salgılıyor. Arzu ettiğiniz dokunuşu düşünmek bile ödül sisteminde dopamin salınımını tetikleyebilir.
İstediğimizi elde ettiğimizde dopamin azalır ve bu yüzden daha fazlasını isteriz. Beklentinin mutlulukta kilit bir aşama olması ve geçen yıl ABD'de depresyon oranlarının üçe katlanmasıyla, bu kadar çok insanın bunu hissetmesi şaşırtıcı değil.
Michigan Üniversitesi'nde psikoloji ve sinirbilim profesörü olan Dr Kent Berridge, dünya çapında ölümcül bir virüs nedeniyle aylarca içeride kilitli kaldıktan sonra ortaya çıkabilecekler gibi güçlü duygusal deneyimler ve stresin alevlendiğini söylüyor.
Bu kadar kötü ne olabilir ki? Pekala, "istek" beyin devrelerimiz bu yıl antrenman yapıyor ve tekrarlama alışkanlık yaratıyor.
Brown Üniversitesi'nden Dr Jud Brewer, "Herhangi bir alışkanlık üç unsurdan oluşur: bir tetikleyici, bir davranış ve bir ödül" diyor.
Tetikleyici kaygıysa, özlem/beklenti dikkatimizi dağıtır. Heyecan ödüldür. "Bir dahaki sefere endişeli olduğumuzda beynimiz, 'Bu iyi hissetmiyor. Özlemeye yeniden başlayın' der ve davranış pekiştirilir," diye açıklıyor Brewer.
Hoş olmayan duygulardan kaçmanın nesi yanlış?
Antik felsefe, mutluluğun şimdiki anda bulunduğunu uzun zamandır tartışmaktadır. Bilim bunu destekliyor.
Geçmiş ve gelecek hakkında sürekli hayal kurmak, depresyon, anksiyete ve stres gibi psikolojik semptomlarla ilişkilidir - şimdiyi düşünmek bu semptomları azaltır.
Her gece saatlerce The Crown'da aşırıya kaçmak veya Zillow listelerinde gezinmek bize geçici bir kaçış sağlayabilir, ancak bu alışkanlıklar, daha fazla özlem uyandıran ve depresyona ve artan kaygıya yol açan uyuşturucu benzeri dopamin yükseklikleri üretir.
Zirve o kadar güçlü ki, bu yıl ankete katılan Zillow kullanıcılarının neredeyse yarısı, seks yapmaktansa hayallerindeki evi aramayı tercih ettiklerini söyledi. Ve aynı nöronal yollar, hem eroin hem de aşırı izleme bağımlılığından sorumlu.
Brewer'a göre mesele, neşe ve memnuniyet ile heyecan ve beklentiyi birbirine karıştırma eğiliminde olmamızda.
"Heyecanın nasıl bir his olduğuna gerçekten bakarsanız, huzursuz, azimli bir kaliteye sahip olduğunu görürsünüz. Bu, dopaminin bizi bir şeyler yapmaya itmesi, çünkü şu anda olanlardan memnun değiliz" diye açıklıyor Brewer.
Tabii ki, aşırı derecede film izlemek, çevrimiçi alışveriş yapmak ve hayal kurmak doğal olarak kötü davranışlar değildir. Henüz orada olmadan, anlık bir rahatlama bulmanın, gelecek güzel şeyleri hayal etmenin bir yoludur.
Sağlıklı özlem, yaşamı sizden emmek yerine, besler.
Ama çok fazla hayal kurmak diye bir şey var. Uyumsuz hayal kurma (MDD), kendimizi duygularımızdan uzaklaştırmanın bir yolu olarak uyku, iş ve ilişkilere müdahale edecek kadar canlı fantezi dünyalarında yaşamayı içeriyor.
En uç noktada, insan rüya görürken adım atar, fantezilerine girmek için günün saatlerini harcar, yemek yemeyi unutur ve uyuyamaz.
Hayalperestler genellikle büyük bir kayıp ya da travmayla baş etmeye çalışan çocuklar olarak yarattıkları dünyalara girerler.
Bir çalışma, karantinanın yüksek MDD seviyelerine yol açtığını gösteriyor. Bu arada on binlerce uyumsuz hayalperest, destek için MDD Reddit sayfasına ve Facebook grup sayfasına akın etti.
Postların çoğu, Üç Silahşör yazarı Alexandre Dumas ile aynı fikirdeydi: "Gerçek hayatın acılarını hayali olanın zevkleriyle karşılaştırdığınızda, bir daha asla yaşamak istemeyeceksiniz, sadece sonsuza kadar hayal kuracaksınız."
Nora 20 yıldır uyumsuz hayaller kuruyor ama ne kocası ne de genç oğlu bilmiyor. (Benden mahremiyet için bir takma isim kullanmamı istedi.) "Yalnızlık dönemleri - kocamın konuşlandırıldığı gibi - benim için daha kötü" diye yazdı.
Nora, 15 yaşında uzun süreli bir hastalığa yakalandığında hayal kurmaya başladı. Bu yalnızlık döneminde, arkadaşlarının ziyaretleri azaldıkça kendini işe yaramaz ve yalnız hissetti.
Nora rahatlık için Yüzüklerin Efendisi kitaplarına odaklandı; 20 yıl sonra onları hayallerinde tekrar ziyaret eti.. "Dünyayı değiştirebilecek en küçük insanın hikayesi bana çekici geldi. Her zaman hayallerimin arka planındayım" diyor.
İyi bir özlem var mı?
Wild'daki anılarında özlemi yakından anlatan yazar Cheryl Strayed, özlemin olumlu bir yanı olduğunu söylüyor.
30 yıl önce vefat eden annesine hasretle ilgili bana şöyle dedi: "Sağlıklı özlem, asla gerçekleşmeyeceğini bilsen bile... Hayatını emmek yerine beslenmek gibi geliyor."
Şimdi, çoğu zaman annesini özlediği zaman, "Aslında bir merak duygusu hissediyorum. Ne güzel bir şey ki, birini gerçekten sonsuza kadar seveceğim kadar çok sevme deneyimine sahip oldum. Bu özlem bir hediye gibi geldi."
Özlemeyi bırakabilir miyiz?
Bir davranışı değiştirmek için kafamızdan çıkıp bedenlerimize girmeliyiz.
Beklemekten aldığımız heyecanın (dopamin çarpması) ötesinde, üzerimizdeki kümülatif etkisini düşünmeliyiz: dopamin sonrası hayal kırıklığı, duygusal enerji ve boşa harcanan zaman ve çevremizdekiler üzerindeki etkisi.
Negev Ben-Gurion Üniversitesi'nde bir bilinç araştırmacısı olan Dr Nirit Soffer-Dudek, MDB hastaları için psikoterapinin, onların şu anda daha dikkatli olmalarına, kendilerini daha az yargılamalarına ve istedikleri davranışı neyin tetiklediğinin daha fazla farkında olmalarına yardımcı olması gerektiğini öne sürüyor.
Pek çok insan bu diğer gerçekliklere kaçar çünkü gerçek hayatta kendilerini sevmezler. Kendini kabul, değiştirebileceklerimizi değiştirmenin yanı sıra tedavinin önemli bir parçası.
Anahtar soru şu: Şu anda sahip olduğunuzdan başka bir şeyi, birini veya bir yeri arzulama ihtiyacının ardındaki duygu nedir?
Şahsen, içimin derinliklerine gömüldüğümü fark ettim ki aşka layık değildim. Başarısızlık konusunda endişeli ve işe yaramayan ilişkiler konusunda suçlu hissettim.
İdeal yerde, ideal zamanda ideal partnere duyulan özlem, beni bu kendinden iğrenme duygusundan uzaklaştırdı. Ve ironik bir şekilde, bu beni sevmeyen veya sevemeyecek erkekleri aradığım anlamına geliyordu.
2019 yılı boyunca beni seven bir adamla sağlıklı bir ilişkiye şans verince bu özlem duygusundan ayrıldım.
Üç pandemi ertelemesinden sonra, bu yaz bu adam ile evliliğimi yıllardır özlediğim bir düğün ile kutlayacağım.
Makalenin orijinalini okumak için tıklayın.
(PT)
