Eşitlik İçin Kadın Platformu’nun (EŞİK) Türkiye'de kadınların milletvekili seçme ve seçilme hakkını kazandığı günün 87'nci yıldönümünde 3 aylık milletvekili izleme raporu yayımladı.
10 ayrı TBMM izleme raporunun yanı sıra, 584 milletvekilinin üç ay boyunca izleyen EŞİK, raporda, “siyasette ve karar mekanizmalarında eşit temsil, şiddetsiz bir hayat hakkı, İstanbul Sözleşmesi gibi gündemlerin sadece kadın hak savunucularının ve kadın vekillerin çalışma alanı” olduğunu belirtti.
Raporda, “Parlamentoda, yerel siyasette ve karar mekanizmalarında kadın varlığı oranlarının, demokrasiyle bağdaşmayacak denli düşük olmasına rağmen eşitsizlik sorunuyla mücadelenin sadece kadınlara bırakılması ve üstelik kadın politikacılar tarafından üretilen önerilerin kamuoyuna duyurulması için bile erkek yöneticilerin onayına tabi kılınması, hem kolaylıkla değiştirilebilecek hem de en ağır toplumsal, siyasal sorundur” denildi.
Rapordan öne çıkanlar şöyle:
Yaklaşık bir yıl önce eşit temsil ve kadınların siyasal katılımını yükseltecek düzenlemelerle ilgili önerilerimizi başta bu konuda görüşümüzü soran Cumhuriyet Halk Partisi olmak üzere tüm siyasi partilere iletmiş ve kamuoyuna duyurmuştuk.
Eşit temsilin daha fazla gecikmeden gerçekleşmesi amacıyla, tüm partilerin ortak ve eşzamanlı adımlar atmalarını sağlamak için gerekli olan hukuki altyapının fermuar sistemi (perfect equality) olarak yasalaşması (parite yasası) gerektiği yönündeki önerimizi de içeren bir teklif; CHP tarafından hazırlandı.
Aylarca Meclis Başkanlığı’nda bekletilen teklifin Genel Kurul gündemine alındığı 30 Kasım Salı günü, pek çok zaman olduğu gibi kadınlar yine Meclis nöbetindeydi. İktidar bloğu vekilleri şaşırtmadı. Yüzyıl öncesine ait bir meclis oylamasına tıpa tıp benzemesi nedeniyle ders alınmayan tarihin tekerrürden ibaret olduğu bir kere daha görülmüş oldu.
"Fermuar sistemi reddedildi"
1924 Anayasa teklifi, siyasal haklar açısından cinsiyet eşitliğine uyumlu olarak her yurttaşı içerecek şekilde yazıldığından, 18 yaşını dolduranlara seçme ve 30 yaşını dolduranlara seçilme hakkı tanıyordu. Yazık ki komisyonda yazılan teklif, genel kurula geldiğinde 'her erkek' için şeklinde değiştirilmesi uygun bulunmuştu.
Siyasal haklar, cinsiyet ayrımcılığı doğrultusunda, cinsiyet eşitsizliği resmi devlet politikası haline getirilerek kabul edildi. Ülkemizde kadınlara siyasal hakların tanınması hakkında sembolik değere sahip bir tarih olan 5 Aralık gününe birkaç gün kala, 30 Kasım 2021 tarihli oylama ile TBMM, eşit temsil ve fermuar sistemini içeren yasa teklifini, bağlamından kopuk, fikir içermeyen partizan itirazlarla ve yüzyıl öncekine benzer tartışmalar sonucu reddetti.
"100 yıldır siyaset eşitlikten uzak"
1924 yılında reddedilen eşit siyasal haklarımız, örgütlü siyaset yapma bilincine sahip kadınların oluşturduğu Kadınlar Halk Fırkası’nın kurulmasına izin verilmeyerek toplum dışı bırakılmasıyla sonuçlandı. Bilinçli ve kadın olarak bağımsız siyaset üretme, fikir üretme becerisine sahip kadın varlığı uzun süre siyasetin dışında tutuldu.
O tarihte anayasa oylamasıyla kadın emeğinin ve fikir sermayesinin 10 yıl boyunca toplum dışına itilmesinin sosyal maliyeti, 100 yıldır temsilde eşitlik anlayışından siyasetin uzak kalışı oldu. Bununla birlikte 10 yıl sonra da olsa 1930’larda kadınların siyasal haklarını tanıyan yasa ve anayasa değişiklikleri yapılması, bugüne kadar kadın eşitlik mücadelesini yükselmek için bize zemin kazandırdı, katkı sundu.
5 Aralık siyasal haklar günü olarak sembolize edilen tarihin bize sunduğu katkı payını önemsiyoruz. 1934-1936 yılları arasında önce yerel seçimler, sonra muhtarlıklar ve arkasından genel seçimler olmak üzere peyderpey kadınların siyasal haklarının tanınmış olmasını değerli buluyor, gurur duyuyoruz.
"Eşit temsil için engel yok"
Eşit temsil ilkesinin uygulanması için hazırlanan teklif, TBMM’de toplumu yüzyıl geriye götüren bir oylama ile reddedilmiş olsa bile tüm partiler bu ilkeleri kendi tüzüklerine yerleştirebilir.
Başta eşitlik ile ilgili 10. maddesi olmak üzere Anayasa’nın birçok maddesi siyasal yaşamda da fiili eşitliğin sağlanmasını gerektirmektedir. Bu nedenle eşit temsil için yapılacak çalışmaların önünde herhangi bir yasal engel ya da eksiklik yoktur.
Halkların Demokratik Partisi (HDP) eşit temsil ilkesini kendi tüzüğü ve Demokratik Tutum Belgesi ile hayata geçirmektedir. Diğer partileri de, kadınların eşit temsilini kendi tüzüklerinde hayata geçirmeye ve en yakın seçimde fermuar sistemini uygulamaya çağırıyoruz.
Bununla birlikte; siyasi partilerin aday belirleme süreçlerinde toplumsal cinsiyet eşitliği farkındalığını başat kriter olarak gözetmesi, seçimler akabinde bu konudaki farkındalığın pekiştirilmesi için gerekli programları hayata geçirmesini talep ediyoruz. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin bütüncül olarak hayata geçirilmesini hedeflemeyen hiçbir parlamentonun “güçlendirilmiş” olamayacağını önemle hatırlatıyoruz."
NOT: Türkiye'de kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanıyan yasal düzenleme 5 Aralık 1934'te yürürlüğe girdi. Fakat kadınlar 1930'lu yılların başından itibaren siyasi haklarını elde etmeye başladı, belediye seçimlerinde kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanıyan Belediye Kanunu 3 Nisan 1930'da kabul edildi.
(RT)
