Suriye’de Beşar Esad’ın ülkeden kaçışı ile siyasi, askerî ve güvenlik bürokrasisinin çöküşünün üzerinden yedi ay geçti.
Londra merkezli, muhalif Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’ne (SOHR) göre bu süreç, Suriye’nin birçok vilayetinde büyük bir boşluk yarattı. Ülkeyi kontrol altına alan yeni askerî güçler, özellikle güvenlik ve ekonomik alanlarda ciddi zorluklarla karşı karşıya kaldı. Eski yönetimin çöküşüyle birlikte neredeyse tüm bölgeleri saran kaos ortamı, fırsatçılar tarafından kamu mallarına el koymak amacıyla kullanıldı.
Suriye’de 53 yıllık Esad dönemi sona erdi, Şam HTŞ'nin eline geçti
Aynı dönemde, özellikle azınlıkların yaşadığı bölgeler başta olmak üzere, ülkenin birçok yerinde saldırılar meydana geldi. Kimlik temelli infazlar ve katliamlar artış gösterdi. Eski yönetime bağlı olmakla suçlanan kişilere yönelik bu saldırılar, Suriye toplumu içinde derin bir yarılmaya neden oldu ve demokrasi, özgürlük ve eşitlik talebiyle şekillenmesi hedeflenen “yeni Suriye”nin inşasını daha da güçleştiren bir toplumsal kırılma yarattı.
SOHR, 8 Aralık 2024 ile 7 Temmuz 2025 tarihleri arasında Suriye genelinde devam eden şiddet, yerel ve dış aktörlerin ihlalleri ile süregiden güvenlik kaosu sonucunda 8 bin 67 kişinin hayatını kaybettiğini belgeledi. Bu sayının 6 bin 150’sinin sivillerden oluştuğunu belirten SOHR, “Ölenler arasında 330 çocuk ve 451 kadın bulunuyor. Bu veriler, ülkedeki güvenlik açığını ve toplumun en kırılgan kesimlerine yönelik tehditlerin ciddiyetini açıkça ortaya koyuyor,” dedi.
Suriye’de Sahil Katliamı’nın üzerinden 60 gün geçti: “Cezasızlık sürüyor”
Kayıpların aylara göre dağılımı
8 Aralık-31 Aralık 2024
- 2 bin 354 can kaybı: 1894 sivil (1839’u erkek, 21’i kadın, 34’ü çocuk), 460 silahlı unsurlar
Ocak 2025
- 1122 can kaybı: 679 sivil (480’i erkek, 146’sı kadın, 53’ü çocuk), 443 silahlı unsur
Şubat 2025
- 603 can kaybı: 435 sivil (347’si erkek, 46’sı kadın, 42’si çocuk), 168 silahlı unsur
Mart 2025
2 bin 644 can kaybı: 2 bin 69 sivil (1828’i erkek, 144’ü kadın, 97’si çocuk), 575 silahlı unsur
Nisan 2025
- 452 can kaybı: 352 sivil (287’si erkek, 40’ı kadın, 25’i çocuk), 100 silahlı unsur
Mayıs 2025
- 428 can kaybı: 295 sivil (227’si erkek, 19’u kadın, 49’u çocuk), 133 silahlı unsur
Haziran 2025
- 391 can kaybı: 360 sivil (304’ü erkek, 31’i kadın, 25’i çocuk), 31 silahlı unsur
1–7 Temmuz 2025
- 73 can kaybı: 66 sivil (57’si erkek, 4’ü kadın, 5’i çocuk), 7 silahlı unsur
Şam’da kilisede meydana gelen patlamada çok sayıda kişi hayatını kaybetti
Sivillerin can kaybı nedenleri
- Rastgele ateş ve çatışmalar: 292 kişi (217’si erkek, 23’ü kadın, 52’si çocuk)
- Bilinmeyen koşullar altında: 1744 kişi (1725’i erkek, 10’u kadın, 9’u çocuk)
- Bombalı araç saldırıları: 55 kişi (30’u erkek, 22’si kadın, 3’ü çocuk)
- Suriye Milli Ordusu (SMO) tarafından öldürülenler: 18 kişi (14’ü erkek, 3’ü kadın, 1’i çocuk)
- IŞİD tarafından öldürülenler: 33 kişi (31’i erkek, 2’si kadın)
- HTŞ öncülüğündeki Askerî Operasyonlar İdaresi cezaevlerinde işkenceyle ölenler: 39 erkek
- SMO cezaevlerinde işkenceyle ölenler: 2 erkek
- İsrail bombardımanı sonucu ölenler: 29 erkek
- Türkiye bombardımanı sonucu ölenler: 129 kişi (90’ı erkek, 10’u kadın, 29’u çocuk)
- Türkiye jandarması tarafından öldürülenler: 1 erkek
- Ürdün sınır muhafızları tarafından öldürülenler: 4 erkek
- Mayın/patlayıcı infilakları: 45 kişi (32’si erkek, 4’ü kadın, 9’u çocuk)
- Suriye Demokratik Güçleri (SDG) tarafından öldürülenler: 15 kişi (5’i erkek, 3’ü kadın, 7’si çocuk)
- Bireysel cinayetler: 342 kişi (264’ü erkek, 56’sı kadın, 22’si çocuk)
- Kimliği belirsiz kişilerce öldürülenler: 530 kişi (482’si erkek, 27’si kadın, 21’i çocuk)
- Askerî Operasyonlar İdaresi tarafından öldürülenler: 132 kişi (126’sı erkek, 3’ü kadın, 3’ü çocuk)
- Savaş kalıntıları nedeniyle ölenler (mühimmat, patlayıcılar vb.): 545 kişi (376’sı erkek, 35’i kadın, 134’ü çocuk)
- Kötü yaşam koşulları nedeniyle ölen: 1 çocuk
- Diğer nedenler: 27 kişi (21 erkek, 2 kadın, 4 çocuk)
- Saha infazları ve kimlik temelli katliamlar: 2 bin 167 kişi
Saha infazlarının aylara göre dağılımı
- 8 Aralık–31 Aralık 2024: 141 vaka
- Ocak 2025: 74 vaka
- Şubat 2025: 60 vaka
- Mart 2025: 1726 vaka
- Nisan 2025: 75 vaka
- Mayıs 2025: 41 vaka
- Haziran 2025: 46 vaka
- 1–7 Temmuz 2025: 4 vaka
Suriye’de cezasızlığın gölgesinde: Bir günde en az 29 kişi öldürüldü
Hayatını kaybeden silahlı unsurların sayısı 1917
- IŞİD unsurları: 26
- Askerî Operasyonlar İdaresi mensupları: 513
- SDG ve bağlı unsurlar: 254
- Silahlı İslami gruplar: 628
- Yerel silahlı unsurlar: 368
- Eski yönetim askerleri: 83
- Diğer/kimliği belirlenemeyen: 21
- İran yanlısı Suriyeli olmayan militanlar: 10
- Türkiyeli askerler: 8
- Cihatçılar: 6
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, şiddetin devam etmesi ve faillerin cezasız kalması karşısında, sivillerin korunması ve tüm suçların faillerinin adalet önüne çıkarılması için acil adımlar atılması çağrısını bir kez daha yineledi.
Gözlemevi ayrıca, ayrım gözetmeksizin tüm Suriyelilerin haklarının güvence altına alınması gerektiğini vurguladı.
(VC)
