Erdoğan ve "Hakaret": TCK 299/125’in Üç Ayı

BİA MEDYA GÖZLEM RAPORU- 2016 OCAK-ŞUBAT-MART

Medya Gözlem Ocak-Şubat-Mart 2016 - Tam Metin

Erdoğan’ın "Yeni Türkiye"si Eleştirel Gazeteciliği Sıfırladı

Düzenlemeler, Tepkiler, İşten Çıkarmalar...

Ocak-Mart döneminde TCK’nın 299. Maddesinden yargılanan beşi gazeteci yedi kişiye, 3 yıl 3 ayı ertelemeli olmak üzere toplam 11 yıl 4 ay hapis cezası verildi.

22’si yeni sanık 29 gazeteci toplam 32 kişi yazı, görüş ve eleştirileri nedeniyle 299. maddeden halen yargılanıyor. İkisi gazeteci toplam 20 kişi beraat etti. Yine 299’dan sekiz gazeteciye yeni soruşturma açıldı; iki gazeteci hakkında takipsizlik kararı verildi.

299 ve 125 “ihlal”ine birkaç örnek

Haber, fotoğraf, görüntü, tablo, yazı, konuşma, tweet, kapalı Facebook grubu, mektup, pankart, karikatür vs. yoluyla  TCK 299/125’i ihlal etmekle yargının konusu olmak için sadece gazeteci olmak gerekmiyor; manken de olunabilir, öğretmen de.

Bir karikatürist, bir öğretmen ve bir siyasetçi, yayın yoluyla eski Başbakan Erdoğan’a hakarette bulunduğu iddiasıyla TCK’nın 125/3 maddesi uyarınca 1 yıl 6 ay hapis ve 14 bin 160 TL adli para cezasına çarptırıldı. Bir öğretmen beraat ederken, beş gazeteci, bir vekil, bir doktor ve bir mankenin ceza davaları ise sürüyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, başbakanlığı döneminde, kişilik haklarına saldırıda bulunulduğu iddiasıyla bir milletvekili (Eren Erdem-CHP) 7 bin TL manevi tazminat ödemeye mahkum edildi. Muhalefetteki iki parti lideri (Selahattin Demirtaş-HDP; Kemal Kılıçdaroğlu-CHP) hakkında toplam 350 bin TL istemiyle yeni tazminat davası açıldı; 200 bin TL’lik kısmı reddedildi. Bir gazeteci ve bir yönetmene açılan toplam 200 bin TL tutarındaki tazminat davasıysa sürüyor.

Geçen yılın aynı döneminde üç gazeteci ve iki karikatürist başbakanlığı döneminde Recep Tayyip Erdoğan’a hakaretten (TCK 125) ertelemeli 1 yıl 4 ay 20 gün hapis ve 21 bin TL de adli para cezasına mahkum edilmişti.

Gazeteci Barış İnce ve köşe yazarı Ender İmrek hakkında “Cumhurbaşkanı’na hakaret”ten (TCK, madde 299) yeni davalar açılmış; Çanakkale ve Dikili’de yedi kişi de aynı gerekçeyle toplam 57 bin 100 TL adli para cezasına mahkum edilmişti.

Ocak-Mart döneminde 53’ü gazeteci 86 kişi hakkında eski Başbakan (TCK 125) ve Cumhurbaşkanı (TCK 299) Recep Tayyip Erdoğan’a yayın yoluyla hakaret ettikleri veya Erdoğan’ın kişilik haklarına saldırıda bulundukları iddiasıyla işlem (mahkumiyet, kovuşturma, soruşturma, şikayet ve tazminat olarak) gördü.

Söz konusu üç aylık dönemde, beş gazeteci, bir siyasetçi ve bir iş insanı, TCK’nın 299. maddesinden ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret suçlamasıyla 3 yıl 3 ayı ertelemeli olmak üzere toplam 11 yıl 4 ay hapis cezasına mahkum edildi.

29’u gazeteci, ikisi üniversiteli, biri eski vekil toplam 32 kişi yazı, görüş ve eleştirileri nedeniyle aynı maddeden yargılanmaya devam ediyor. Bu gazetecilerin 22’sinin davası yeniydi. İkisi gazeteci toplam 20 kişi beraat etti.

Son üç ayda, sekiz gazeteci hakkında Cumhurbaşkanı’na “hakaret” fillerini düzenleyen TCK’nın 299. Maddesi temelinde yeni soruşturma açıldı. Ayrıca, iki gazeteci hakkında 299. maddesinden açılan soruşturma takipsizlikle sonuçlandı.

İstanbul 43. Asliye Ceza Mahkemesi, “Katil, Hırsız Erdoğan” başlıklı Fikir Kulüpleri Federasyonu gazetesi sayısını okul koridoruna astıkları iddiasıyla iki üniversitelinin yargılandığı davada, TCK’nın 299. Maddesinin Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne aykırı olduğunu belirterek, maddenin iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu.

TCK 299: Hapis cezaları

Son üç ayda, beş gazeteci, bir iş insanı ve bir siyasetçi, TCK’nın 299. Maddesinden ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret suçlamasıyla toplam 11 yıl 4 ay hapse (3 yıl 3 ayı ertelemeli) mahkum edildi.

Geçen yılın aynı döneminde henüz mahkum edilmiş gazeteci yoktu. 2015 yılının tamamında, beşi gazeteci toplam dokuz kişiye toplam 10 yıl 8 ay 22 gün hapis cezası veriliyordu.

Yılmaz’a ertelemeli hapis: Van’ın Erciş 3. Asliye Ceza Mahkemesi, sosyal medya yoluyla “Cumhurbaşkanına hakaret” ettiği iddiasıyla yargıladığı DİHA muhabiri İdris Yılmaz’ı 11 ay 20 gün hapse mahkum etti; hükmün açıklanmasını erteledi. Gazeteci, kararı temyiz edeceklerini, reddedilmesi durumunda AİHM’e başvuracaklarını açıkladı. Yılmaz hakkında “PKK propagandası” iddiasıyla açılmış bir başka dava da var (27 Mart).

Keneş’e hapis: İstanbul 44. Asliye Ceza Mahkemesi, Twitter’da paylaştığı yazı ve yaptığı açıklamalarda “Cumhurbaşkanı’na hakaret”te bulunduğu iddiasıyla Today’s Zaman gazetesi eski yayın yönetmeni Bülent Keneş’i 2 yıl 7 ay hapis cezasına mahkum etti. Mahkeme, Keneş hakkındaki yurtdışına çıkış yasağını kaldırmadı (24 Mart).

İş insanına ertelemeli hapis: İzmir Aliağa Asliye Ceza Mahkemesi, Facebook yoluyla Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret ettiği iddiasıyla iş insanı Tamer Karaman’ı 11 ay 20 gün hapis cezasına mahkum etti; hükmü erteledi. (11 Mart).

İnce’ye 21 ay hapis: İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi, “Ceplerine duble yol yapmışlar” haberine açılan davada yaptığı akrostişli savunma metninde Cumhurbaşkanı Erdoğan için “Hırsız Tayyip” sözlerine yer verdiği gerekçesiyle BirGün gazetesi yayın danışmanı ve yazarı Barış İnce'yi 21 ay hapse mahkum etti. Ceza ertelenmedi (8 Mart).

Köşe yazarına hapis: BirGün gazetesi yazarı Kemal Bekir Ulusaler hakkında, 18 Şubat 2015'de çıkan “Ayaktayız, ayakta” yazısında Cumhurbaşkanı Erdoğan'a hakaret ettiği iddiasıyla ertelemeli 11 ay 20 gün hapis cezası verildi. Mahkeme, cezayı erteledi (24 Şubat).

CHP’liye hapis: Bilal Erdoğan'ın CHP'ye açtığı davada, partinin gönüllü avukatı olarak yazdığı cevap dilekçesinde “Gittikçe otoriterleşen Erdoğan rejimi” cümlesini kullanan CHP PM üyesi Sera Kadıgil, Cumhurbaşkanı Erdoğan'a 'hakaret' suçlamasıyla  1 yıl 9 ay cezaya çarptırıldı (16 Şubat).

Radyocuya ertelemeli hapis: Afyonkarahisar 3. Asliye Ceza Mahkemesi, hemen sonra sildiyse de, 20 Mart 2015’te Newroz kutlamalarına ilişkin haberle birlikte “Cumhurbaşkanı’na hakaret” içeren içerikler paylaştığı iddiasıyla radyocu Hilal Kalafat’ı ertelemeli 2 yıl 4 ay hapse mahkum etti. Kalafak beş yıl adli denetime tabi tutulacak (11 Şubat).

TCK 299:  Açılan ve süren davalar

Yedi gazeteci ve iki üniversiteli, yazı, görüş ve eleştirileri nedeniyle “Cumhurbaşkanına hakaret”ten ve TCK’nın 299. Maddesinden yargılanmaya devam ediyor. İki gazeteci, bir gazete, Yalova’dan 15 kişi ve üç üniversiteli aynı suçlamadan beraat etti. Ayrıca, 22 gazeteci ve eski AKP’li Hakan Şükür hakkında TCK 299’dan yeni dava açıldı.

Geçen yılın aynı döneminde aynı maddeden sadece gazeteci Barış İnce ve köşe yazarı Ender İmrek hakkında henüz dava açılmıştı.

Yıldız’a dava: Gazeteci Arzu Yıldız hakkında, sosyal medya üzerinden Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret ettiği iddiasıyla Ankara 3. Asliye Ceza Mahkemesi’nde dava açıldı. Gazeteci hakkında zorla getirme kararı alındı. Davaya 25 Mayıs’ta devam edilecek (30 Mart).

Nasuhbeyoğlu’na dava başladı: KCK Eş Başkanı Cemil Bayık’ın “Bir zihniyetin dışa vurumu” başlıklı açıklamasını 20 Mart 2015’te haberleştirdiği için Evrensel gazetesi sorumlu müdür Vural Nasuhbeyoğlu’nun yargılanmasına İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde başladı. “Cumhurbaşkanına hakaret”ten 4 yıl hapsi istenen gazeteci, bir daha 28 Haziran’da hakim karşısına çıkacak (29 Mart).

Hürriyet ve Zaman’a dava: Bakırköy 54. Asliye Ceza Mahkemesi, “Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan Dağlıca açıklaması: 400 milletvekili alınsaydı, bunlar olmazdı” şeklindeki tweet nedeniyle, Hürriyet gazetesi yetkilileri Sedat Ergin ve İzzet Doğan ile Zaman gazetesi sitesi eski yayın yönetmeni Ekrem Dumanlı’yı “Cumhurbaşkanı Erdoğan”a hakaretten yargılamaya başladı. Ergin, “Böyle bir hata dolayısıyla üzüntü duyduğumuzu belirtmiştik. Kaldı ki, haber başlığı çok kısa bir sürede yayından kaldırıldı. 41 yıllık meslek yaşamımda hakaret içerikli bir yayın politikası benimsemedim” dedi. Mahkeme Dumanlı hakkında zorla getirme kararı aldı (25 Mart).

Akarçeşme de sanık: Today’s Zaman gazetesi eski yayın yönetmeni Sevgi Akarçeşme, “Cumhurbaşkanı’na hakaret” iddiasıyla yargılanıyor (20 Mart).

“Özkök” davası başladı: Bakırköy 2. Asliye Ceza Mahkemesi, 3 Eylül 2015 tarihli “Utan ey büyük adam” yazısında Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret ettiği iddiasıyla Hürriyet gazetesi yazarı Ertuğrul Özkök’ü 5 yıl 4 ay hapis cezası istemiyle yargılamaya başladı. Özkök, savunmasında “büyük adam” sözüyle Ortadoğu’nun çarpışan aktörlerini, “Ülkesini babasının çiftliği sanan diktatör” sözünden de Beşar Esad’ı kastettiğini söyledi (17 Mart).

Dört haberciye hapis istemi: Bakırköy Başsavcılığı, “Kanal D Haber Günaydın” programında, bir haber görüntüsünde “Katil Erdoğan” yazılı pankartın gözükmesi nedeniyle, program sunucusu İrfan Değirmenci, Kanal D TV haber genel yayın yönetmeni Süleyman Sarılar, haber müdürü Fevzi Yeniçeri ve haber editörü Ali Ekber Aydın hakkında “Cumhurbaşkanına hakaret”ten dava açtı. Gazetecilerin 5 yıl 4 ay hapislerinin istendiği Bakırköy 39. Asliye Ceza Mahkemesi’ndeki dava Mayıs’a kaldı (17 Mart).

İmrek’e 4 yıl hapis istemi: 7-25 Aralık yolsuzluk ve rüşvet operasyonlarıyla ilgili “Yolsuzluk, hırsızlık, rüşvet gizlenebilir mi?” başlıklı bir yazı kaleme aldığı için “Cumhurbaşkanı’na hakaret”ten yargılanan Evrensel gazetesi yazarı Ender İmrek’in davası 16 Haziran’a kaldı. İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi, İmrek’i 4 yıl hapis istemiyle yargılıyor (17 Mart).

Şair Odabaşı’na dava: Bakırköy Başsavcılığı, Meydan gazetesinde çıkan “Zamanın Vicdanında İki Mahkum” başlıklı yazısında, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a hakaret ettiği iddiasıyla şair- yazar Yılmaz Odabaşı hakkında TCK 299/1 maddesi uyarınca dava açıldı. Dava, Bakırköy 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde görülecek. (14 Mart).

Dumanlı’ya yakalama, Keneş’ten savunma: Bakırköy 42. Asliye Ceza Mahkemesi, “Cumhurbaşkanına hakaret ve iftira” gerekçeleriyle hakkında 9 yıl 4 aya kadar hapis cezası istemiyle dava açılan Zaman gazetesi eski yayın yönetmeni Ekrem Dumanlı hakkında, ifadesinin alınması için yakalama kararı çıkarttı. Gazetelerin İnternet sitelerinde Fuat Avni adlı Tzitter hesabını kaynak göstererek haber yayınlamakla suçlanan ve 9 yıl 4 aya kadar hapis istemiyle yargılanan Today’s Zaman eski genel müdürü Bülent Keneş ise, “Suç içermeyen ve yazı içeriğinde Fuat Avni’ye atıf yapılarak ve iddia olarak hazırlanıp yayınlanmıştır. Bu haber pek çok basın ve gazete tarafından haber yapılmıştır. Yapılan haber gazetecilik faaliyeti kapsamındadır” dedi. (11 Mart).

Yanardağ’a 6 yıl isteniyor: ABC Gazetesi sitesinin genel yayın yönetmeni Merdan Yanardağ hakkında, “Erdoğan'ın kanlı planı” ve “CHP kanlı planın farkında değil'” başlıklı yazılarında “Cumhurbaşkanına hakaret ettiği” iddiasıyla altı yıl hapis istemiyle dava açıldı. Yanardağ, İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde görülen davanın ilk duruşması suçlamaları reddetti. Duruşma 14 Haziran’da (10 Mart).

Çandar’a dava: Radikal sitesi yazarı Cengiz Çandar hakkında, Radikal’de 26 Temmuz-19 Ağustos 2015 tarihleri arasında yayımlanan altı yazısında “Cumhurbaşkanı’na hakaret ettiği” iddiasıyla başlatılan iki ayrı soruşturma kapsamında dava açıldı. Dört yıla kadar hapsi istenen Çandar 7 Nisan'da Bakırköy 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nde (26 Şubat).

Keneş’in “Twitter” davası: Twitter yolluyla attığı mesajlarda “Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret etmek” ile suçlanan Today's Zaman eski Genel Yayın Yönetmeni Bülent Keneş’in yargılandığı İstanbul 44. Asliye Ceza Mahkemesi’ndeki dava dosyası reddi hakim talebi nedeniyle değerlendirmek üzere nöbetçi ağır ceza mahkemesine gönderildi. Keneş’in avukatı, dosyada Adalet Bakanlığı’nın davanın akıbetini sorduğu yazısına itiraz da ettiler (24 Şubat).

Fotoğraftan: Nokta Dergisi yayın yönetmeni Cevheri Güven ve sorumlu müdürü Murat Çapan hakkında, derginin 18. Sayısında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın asker cenazesi önünde selfi çekerken gösterildiği kapak fotoğrafı nedeniyle 2 yıl 8 aydan 12 yıl 2 aya kadar hapis istemiyle dava açıldı. İki gazeteci, 15 Nisan’da, İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi’nde “Terör örgütü propagandası yapmak” ve “Cumhurbaşkanına alenen hakaret” iddiasıyla yargılanmaya başlayacak (24 Şubat).

Mahruki başkanlık tartışınca: Ankara Başsavcılığı, “Erdoğan neden başkan olmamalı” başlıklı köşe yazısında Cumhurbaşkanına hakaret ettiği iddiasıyla Sözcü gazetesi yazarı Nasuh Mahruki hakkında dava açtı (24 Şubat).

Hakan Şükür’e tweet’ten: Bakırköy Başsavcılığı, 15 Şubat 2015’te paylaştığı Twitter mesajları yoluyla Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret ettiği iddiasıyla eski milli futbolcu ve eski AKP milletvekili Hakan Şükür hakkında dava açtı. Şükür’ün dört yıla kadar hapsinin istendiği dava Bakırköy 28. Asliye Ceza Mahkemesi’nde görülecek (24 Şubat).

Pehlivan’a haberden: Odatv sitesi yayın yönetmeni Barış Pehlivan hakkında “Şaşırtıcı benzerlik” haberinde “Cumhurbaşkanı’na hakaret edildiği” iddiasıyla açılan davanın görülmesine İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde devam edildi. Mimarlar Odası Ankara Şubesi Başkanı Tezcan Karakuş’un açıklamasını haberleştiren Pehlivan’ın 4 yıla kadar hapsi isteniyor. Duruşma 24 Mayıs’ta (16 Şubat).

Hoş’a kitaptan: İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi, Big Boss kitabında Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret ettiği iddiasıyla gazeteci Mustafa Hoş’u TCK’nın 299. Maddesinden yargılamaya devam etti. Yargılama 24 Mayıs’ta sürecek (9 Şubat).

Profesöre yazıdan: Aydınlık gazetesinde yazdığı “Erdoğan’ın yargılanması” yazısında “Cumhurbaşkanına Hakaret ettiği iddiasıyla Prof. Dr. Örsan Öymen hakkında İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde dava açıldı. Öymen 31 Mayıs’ta hakim karşısına çıkacak (8 Şubat).

Özgür Mumcu’ya yazıdan: Cumhuriyet gazetesi yazarı Özgür Mumcu, “Zalim ve Korkak” yazısı nedeniyle İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde yargılanmaya başladı. Yazar mahkemede ifadesinde ifade özgürlüğü hakkını kullandığını açıkladı. Dava 10 Mayıs’a kaldı. (2 Şubat).

Öğreten’e röportajdan: Nokta dergisine düzenlenen polis baskınıyla ilgili Perihan Mağden’le bir röportaj gerçekleştiren Diken sitesi editörü Tunca Öğreten hakkında “Cumhurbaşkanına hakaret”ten dava açıldı (28 Ocak).

Leonardo da Vinci tablosundan: Hürriyet gazetesinin Kelebek ekinde yer alan, “13. Cuma uğursuzluğu” başlıklı haberde, Leonardo da Vinci’nin “Son akşam yemeği” tablosuna Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın fotoğrafını ekledikleri iddiasıyla gazetenin işten çıkardığı editörler Şermin Terzi ve Aynur Kabayel hakkında “”Cumhurbaşkanına hakaret” iddiasıyla dava açıldı. İki gazetecinin 5 yıl 4 ay hapsi isteniyor (25 Ocak).

Sosyal medyada yazınca: İstanbul Başsavcılığı Basın Bürosu savcısı Umut Tepe, sosyal paylaşım sitesi üzerinden Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret ettiği iddiasıyla gazeteci-öğretim üyesi Koray Çalışkan hakkında dava açtı (19 Ocak).

İki gazeteciye haberden: Evrensel gazetesi sorumlu müdürü Vural Nasuhbeyoğlu ve gazete sahibi Mehmet Akif Koşar, “Ali İsmail’in faili Erdoğan’dır” başlıklı haberle Cumhurbaşkanına hakaret ettikleri iddiasıyla İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde hakim karşısına çıktı. TCK’nın 299. Maddesinden yargılanan Nasuhbeyoğlu savunmasında “Yargılandığımız Ali İsmail Korkmaz’ın avukatlarının Erdoğan’a dair açıklamasına yer vermeseydik o zaman suç işlemiş olurduk” derken Koşar da, “Bahsi geçen haber bir köşe yazısı değil özel bir yorum da katmadık” şeklinde konuştu. Davaya 19 Nisan’da devam edilecek (1 Ocak).

Bekir Coşkun’a yazıdan: Sözcü gazetesi yazarı Bekir Coşkun, “Saray Var Vezir Eder, Saray Var Rezil Eder” başlıklı yazısında Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret ettiği iddiasıyla Küçükçekmece 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nde yargılanıyor (1 Ocak).

TCK 299: Takipsizlik

Selvi’nin karikatürü: İstanbul Başsavcılığı, 4 Ocak 2016 tarihli “Hitler’le aramızda ne benzerlik var” başlıklı karikatür yoluyla “Cumhurbaşkanı’na hakaret ettiği” suçlamasıyla hakkında soruşturma yürüttüğü Evrensel gazetesi çizeri Sefer Selvi için dava açılmasına gerek görmedi.

Kenanoğlu’nun köşe yazısı: Ali Kenanoğlu’nun Evrensel gazetesindeki 31 Temmuz 2015 tarihli ve “Altını çizelim” başlıklı köşe yazısı soruşturma sonucunda davaya dönüşmedi (29 Mart).

Tweet davaya dönüşmedi: Diken gazetesi yazarı Kadri Gürsel hakkında, bir Twitter mesajıyla Cumhurbaşkanı Erdoğan hakaret ettiği şüphesiyle başlatılan incelemede soruşturma açılmasına gerek görülmedi (5 Ocak).

Eleştiri sert de olsa: Küçükçekmece Başsavcılığı, “Altı ay önce tahminler neredeydi?” ve “RTE despotluğuna İstanbul rantı” başlıklı köşe yazıları nedeniyle “Cumhurbaşkanı’na hakaret” şüphesiyle iki ayrı soruşturma yürüttüğü Sözcü gazetesi eski köşe yazısı Mustafa Sönmez’e dava açılmasına gerek görmedi (2 Ocak).

AİHM’in abartma ve bir miktar kışkırtmayı eleştiri olarak gören Prager, Oberschlich&Avusturya, Bladed Tromsö ve Stensaas&Norveç kararlarına atıf yapılan kararda, “Eleştirinin sert bir üslupla gerçekleştiği (…) Basın özgürlüğünün belli ölçülerde abartma hatta kışkırtma içerdiği, gazetecilerin yazıların kullandığı terimlerin polemik niteliğinde olsa da ifadelerin nesnel bir açıklama ile desteklendiğinde, bunların asılsız kişisel bir saldırı biçiminde görüleceği öngörülmüştür…” denildi.

Gerek yok: İstanbul Başsavcılığı, “İstanbul yağması kar kalsın diye” yazısında “Cumhurbaşkanı’na hakaret etmek” şüphesiyle hakkında soruşturma açtığı BirGün gazetesi eski yazarı Mustafa Sönmez hakkında dava açmaya gerek görmedi (2 Ocak).

TCK 299: Soruşturmalar

Duyumdan: Bakırköy Başsavcılığı, dokuz ay önce Atatürk Havalimanı’nda iken “Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret” ettiğini duyduğunu ileri süren bir şahsın şikayetiyle eski Zaman gazetesi Genel Yayın Müdürü Ekrem Dumanlı hakkında soruşturma başlatıldı (3 Mart).

Süpheden: Radyo programcısı Serkan Sedat Güray hakkında, “Cumhurbaşkanı’na hakaret” şüphesiyle soruşturma açıldı (3 Mart).

Ahmet Altan ifade verdi: Yazar Ahmet Altan, Haberdar sitesinde çıkan “İki Adam” yazısında Cumhurbaşkanı’na yönelik hakaret ve iftirada bulunduğu, “Türk milletini aşağıladığı” şüphesiyle İstanbul Başsavcılığı’nda ifade verdi. 16 yıl hapsi istenen Altan, “Bir Cumhurbaşkanı kendisinin ve devletin meşruiyet kaynağı olan Anayasa’yı tanımadığını, o anayasaya uymadığını söylediğinde, o ülkenin başı dertten kurtulmaz. Bir yazının bu kadar kısa zamanda doğru çıkması, yargılanmasını değil, takdir edilmesini gerektirir” dedi (2 Mart).

13 yaşındaki A.Ş.: Facebook hesabı dokuz aydır polis takibinde olan çocuğun evine Terörle Mücadele polisleri baskın yaptı. 13 yaşındaki A.Ş. “Cumhurbaşkanına hakaret” suçlamasıyla savcılıkta ifade verdi, “Ben bilgisayar oyunları paylaşıyorum” dedi (23 Şubat).

Karikatürden: Ankara Başsavcılığı, Brezilyalı çizer Carlos Latuff'un 1 Kasım Genel Seçim sonuçları sonuçlarını değerlendiren karikatürünü kullandığı gerekçesiyle FKF'li Liseliler'in Devrimci aylık dergisi hakkında “Cumhurbaşkanına hakaret” şüphesiyle soruşturma başlattı. Dergi sorumlu müdürü Emre Deveci ifade verdi (8 Şubat).

Emniyette “299” alarmı: Emniyet Genel Müdürlüğü Güvenlik Daire Başkanlığı, 81 il emniyet müdürlüğünü “Cumhurbaşkanı ve diğer devlet büyüklerine karşı hakaret” suçları konusunda alarma geçirdi. 6 Ocak 2016 tarihli yazıda, “Devlet büyüklerimize yönelik yapılan hakaret içerikli gelişmelerle ilgili olarak ivedilikle adli işlem başlatılması yasanın verdiği bir görevdir. Özellikle bireysel olarak devlet büyüklerine hakaret olaylarında suçun sıradan bir asayiş olarak değerlendirilmemesi, olaya karşın kişinin amacının, bağlantılarının tespiti, olayın gerçek sebebinin ortaya çıkarılabilmesi amacıyla, yapılan adli işlemin yanı sıra ilgili birimlerimizce ayrıntılı inceleme ve araştırma yapılması önem taşımaktadır” deniyor; hakkında işlem yapılanların olay öncesine yönelik ayrıntılı araştırma yapılabilmesi için TEM ve İstihbarat birimlerine haber verilmesi isteniyor (30 Ocak).

Haber görüntüsünden: Bakırköy Başsavcılığı, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu hakkında açtığı tazminat davası haberini verirken “Diktatör Yargıda” alt başlığı kullanan CNN Türk televizyonu hakkında “Cumhurbaşkanına hakaret” şüphesiyle soruşturma başlattı (25 Ocak).

Hasan Cemal’in yazısı: Ankara Başsavcılığı, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin şikayeti üzerine, “Sen Cumhurbaşkanı ol, hem de...” yazısında Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret ettiği şüphesiyle T24 sitesi yazarı Hasan Cemal hakkında soruşturma açtı. Cemal, avukatı Fikret İlkiz ile birlikte verdiği ifadede “Yazım, ifade özgürlüğü çerçevesine oturan sert bir eleştiridir. İktidar sahipleri eleştiri karşısında daha tahammüllü olmalı” dedi (6 Ocak).

Fal haberi: Küçükçekmece Başsavcılığı, 1 Ocak 2016 sayısında çıkan “2016 falınız” haberindeki tabloda Cumhurbaşkanının ismi ve soy ismine yer verilerek, bir sırasında “ÖL” ve “RECEP” kelimelerinin yan yana kullanılması nedeniyle Sözcü gazetesi hakkında resen soruşturma başlattı. İşlem, “hakaret, suç işlemeye tahrik, tehdit, Cumhurbaşkanına saldırıya azmettirme” şüphesine dayandırıldı (2 Ocak).

TCK 299: Üç suç duyurusu

Karikatür için baroya şikayet: Cumhurbaşkanlık, Sözcü gazetesinde çıkan karikatürü Facebook’ta “Çizgili Hukuk” kapalı grubunda paylaşan avukat Bayram Vural hakkında “Cumhurbaşkanı ve devletin yargı organlarına hakaret”ten işlem yapılması için Ankara Barosu’na şikayet etti. Baro, karikatürün “Avukatlık Kanununu ihlal eder bir nitelik taşımadığı”na hükmedince savcılık karara itiraz etti (21 Şubat).

DİSK Kongresi’nden şikayetçi: Cumhurbaşkanı Erdoğan, 13 Şubat’taki DİSK 15. Olağan Genel Kurulu’nda, aleyhine sloganlar atan kişiler hakkında, “Cumhurbaşkanı’na hakaret” suçlamasıyla Ankara Başsavcılığına suç duyurusunda bulundu (15 Şubat).

Kılıçdaroğlu için şikayet: Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AKP Konya İl Başkanlığı, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun CHP 35. Olağan Kongresi'nde kendisiyle ilgili sarf ettiği, “diktatör bozuntusu” ve “Senin için şeref ve namus ne anlama geliyor” şeklindeki sözleri nedeniyle “Cumhurbaşkanına hakaret” iddiasıyla suç duyurusunda bulundu (18 Ocak).

TCK 299: Beraatlar

Kumbasar yazısı: Yeniçağ gazetesi köşe yazarı İsrafil K. Kumbasar, “Artık sıra heykelini dikmeye mi geldi?” başlıklı köşe yazısıyla Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret ettiği iddiasıyla Bakırköy 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde yargılandı. Erdoğan’a seçimlere müdahalesini eleştiren yazar beraat etti (30 Mart).

“Tayyip’e çay yok” davası:  İzmir 30. Asliye Ceza Mahkemesi, Ege Üniversitesi’nde çay zamlarını protesto amacıyla “Herkese benden çay. Tayyip’e çay yok” yazılı pankartı astıkları iddiasıyla“ Cumhurbaşkanına hakaret”ten yargıladığı üniversite öğrencileri Erdal Kozan, Çiğdem Geçimli ve Muhammed Kül’ü beraat ettirdi (22 Mart).

Beraat ve gerekçesi: Yalova Asliye Ceza Mahkemesi, 13 Mayıs 2015'te Soma için yapılan yürüyüşte “Hırsız katil Erdoğan” şeklinde slogan atarak “Cumhurbaşkanı'na hakaret”ten yargılanan 15 sanık hakkında beraat kararı verdi (29 Şubat).

Mahkeme, Uğur Güler, Dilara Mahmure Aydoğdu, Diren Yula, Gülşin Tazecan, Merthan Özcan, Sibel Güngör, İsmail Bayraktar, Serkan Aras, Onurcan Kazbek, Ayşe Çelebi, Ceren Şahin, Bedi Özbay, Özge Opalay, Aslı Din ve Cevdet Engin Celme hakkında beraat kararında şu tespite yer verdi: “…Mağdurun Cumhurbaşkanı olduktan sonraki bir takım davranışları ve sözlerinin toplumun bazı kesimlerinde hala iktidarda bulunan partinin genel başkanı gibi hareket ettiği, eski partisi ile bağlarını kopartmadığı algısını oluşturduğu ve halen siyasal kişilik taşıdığı düşünülerek mevcut olaydaki gibi protestolara konu olduğu, bununla birlikte bahsi geçen sloganları sanıkla birlikte atan ve toplantıya katılan diğer şahıslar hakkında herhangi bir işlem yapılmamasında anayasa ve eşitlik ilkesi yönünden aykırılık oluşturduğu, tüm bu açıklanan nedenlerle sanıkların atılı suçtan ayrı ayrı beraatlarına karar verilerek hüküm tahsis edilmiştir”.

“Yalancı” hakaret değil: İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi, Gezi direnişinde yaşanan “Kabataş Tacizi yalanını” 2 Mart 2015'de Aydınlık gazetesinde eleştirdiği için “Cumhurbaşkanına hakaret”ten yargılanan gazeteci-yazar Mehmet Ali Güller’i beraat ettirdi. Yazar, Erdoğan için “yalancı” demişti (2 Şubat).

Bahçeli’nin sözleri: Evrensel gazetesi, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin sözlerine yer verildiği 4 Haziran 2015 tarihli “Erdoğan fitnenin sözcüsüdür” haberinde “Cumhurbaşkanına hakaret edildiği” iddiasıyla açılan davadan beraat etti (28 Ocak).

TCK 125

Bir karikatürist, bir öğretmen ve bir siyasetçi, yayın yoluyla eski Başbakan Erdoğan’a hakarette bulunduğu iddiasıyla TCK’nın 125/3 maddesi uyarınca 1 yıl 6 ay hapis ve 14 bin 160 TL adli para cezasına çarptırıldı. Bir öğretmen beraat ederken, beş gazeteci, bir vekil, bir doktor ve bir mankenin ceza davaları ise sürüyor.

2015’in aynı döneminde, üç gazeteci ve iki karikatürist eski Başbakan Erdoğan'a hakaret ettikleri iddiasıyla toplam ertelemeli 16 ay 20 gün hapis ve 21 bin TL para cezasıyla cezalandırılmıştı. 2015 yılının tamamında, 14’ü gazeteci, ikisi karikatürist toplam 19 kişiye TCK’nın 125. Maddesi uyarınca “Kamu görevinden dolayı Erdoğan’a hakaret”ten toplam 10 yıl 9 ay 27 gün hapis cezası verilmişti.

TCK 125: Mahkumiyet

Hapis çizere “mektup”tan hapis: Bafra 3. Asliye Ceza Mahkemesi, “Kaçak Saray’a göndermek üzere hazırladığı 2 adet karikatür ve 5 sayfalık mektup” yoluyla Recep Tayyip Erdoğan’a kamu görevinden dolayı hakaret ettiği iddiasıyla (TCK 125) Bafra Cezaevi’nde tutuklu olan karikatürist Melih Gürler’i 1,5 yıl hapse mahkum etti (13 Şubat)

Öğretmen mahkum: İzmir 6. Asliye Ceza Mahkemesi, Cumhurbaşkanlığı seçimleri adayı Erdoğan’a “asla” oy vermeyeceğini Facebook’ta yazan öğretmen Yasemin Ergündoğan’ı “kamu görevlisine hakaret”ten (TCK 125/1-2), 7 bin 080 TL para cezası ödemeye mahkum etti (20 Ocak).

TCK 125: Açılan ve süren davalar

Röportajdan: Yazar Tarık Ali’yle yaptığı, 15 Ekim 2015’te çıkan söyleşişinde Cumhurbaşkanı Erdoğan için “soytarı” ifadesi kullanıldığı iddiasıyla BirGün gazetesi muhabiri Onur Erem hakkında TCK’nın 125. Maddesinden dava açıldı. 2 yıl 4 ay hapsi istenen Erem’in davası 24 Mayıs’ta başlıyor (22 Mart).

Eski vekile yazıdan: Sol gazetesi için kaleme aldığı 30 Ocak 2014 tarihli “Çarklar nasıl dönüyor” başlıklı köşe yazısında CHP eski İzmir Milletvekili Oğuz Oyan hakkında eski Başbakan Erdoğan ve oğlu Bilal Erdoğan’a hakaret iddiasıyla dava açıldı (25 Şubat).

Doktor ve Gallum: Aydın 3. Asliye Ceza Mahkemesi, sosyal medyada Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın farklı ruh hallerindeki fotoğraflarını Yüzüklerin Efendisi karakterlerinden Gollum'a benzettiği için meslekten men edilen doktor Bilgin Çiftçi'yi iki yıl hapis istemiyle (TCK 125/3) yargılamaya devam etti. Bilirkişi raporunu yetiştiremeyince dava ertelendi. Çiftçi, kendisine destek için söz konusu filmin yönetmeni Peter Jackson'ın Türkiye’ye gelmek istediğini söyledi. Duruşma 12 Mayıs’ta (23 Şubat).

İki gazeteciye haberden: Yurt gazetesi eski yayın yetkilileri Hakan Gülseven ve Kerem Çalışkan hakkında, “İşte 2. Yolsuzluk dosyasında örtbas edilen dava; Erdoğan’dan rüşvetle villa” haberi yoluyla eski Başbakan Erdoğan’a hakaretten (TCK 125/3) açılan dava 24 Mayıs’a kaldı. Gülseven ve Çalışkan hakkında, “Rüşvet çarkına göz yumdu” ve “Mustafa Demir’den rüşvetle izin” haberleri yoluyla “gizliliği ihlal etmek”ten açılan dava da aynı tarihe bırakıldı (23 Şubat).

Dündar 2 davadan mahkemedeydi: İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi, “Fezlekeleri okumak hakkımız” ve “Erdoğan’ın yumuşak karnı” ve “Arkadaşın babası” yazılarında “hakaret” ve “soruşturmanın gizliliğini ihlal” den açılan davadan tutuklu Cumhuriyet gazetesi yayın yönetmeni Can Dündar’ı yargılamaya devam etti. Eski Başbakan Erdoğan, oğlu Bilal Erdoğan, eski Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım ve hükümete yakın iş çevrelerinden Muaz Yassın A Kadı, Usame Kutub, Cengiz Aktürk, Abdülkerim Çay, Yassen Abdullah Al Kadı ve Hasan Doğan’ın şikayetçi olduğu davadan Dündar’ın toplam 6 yıl 8 aya kadar hapsi talep ediliyor. Avukatları, 3-8 Ağustos 2014 tarihlerinde çıkan yazı dizisinden yargılanan Dündar için esas hakkında savunma yapmak için süre istedi. Dava, 25 Nisan'da sürecek (17 Şubat).

İnstagram yoluyla: İstanbul 29. Asliye Ceza Mahkemesi, Başbakan olduğu dönemde Erdoğan’a Instagram yoluyla hakaret ettiği iddiasıyla eski Türkiye güzeli Merve Büyüksaraç’ı yargılamaya devam etti. “Ustanın şiiri” adlı şiiri paylaştığı için “Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret”ten 4 yıl 5 aya kadar hapsi istenen Büyüksaraç, pişman olduğunu bildirdi. Dava 31 Mayıs’a kaldı (28 Ocak).

Oktay Ekşi’ye 8 yıl isteniyor: Oktay Ekşi, 2010 yılında hidroelektrik santrallerle ilgili yazısında kullandığı “Analarını bile satan işte o zihniyetin marifetleri” ifadelerinden dolayı dönemin başbakanı Tayyip Erdoğan ve iki bakana hakaret iddiasıyla Bakırköy 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nde hâkim karşısına çıktı. 8 yıl hapsi istenen Ekşi “Aslında benim davam bir eleştiriyi beğenmedikleri için açılan bir dava. Şimdi sadece eleştirenler değil, alkışlamayan gazetecilere de davalar açılıyor” dedi (19 Ocak).

TCK 125: Soruşturmalar

Millevekiliyken: CHP eski Genel Başkan Yardımcısı Umut Oran milletvekiliyken yaptığı bir açıklama yoluyla dönemim başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’a “hakaret” ve “tehdit” ettiği iddiasıyla Antalya Başsavcılığı’nın sürdürdüğü soruşturma kapsamında Bakırköy Adliyesi’nde ifade verdi. Soruşturma, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Süleyman Soylu’nun şikayetiyle açılmıştı  (20 Ocak).

TCK 125: Tazminat davaları

Eski Başbakan da olan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kişilik haklarına saldırıda bulunulduğu iddiasıyla bir milletvekili 7 bin TL manevi tazminat ödemeye mahkum edildi.

Muhalefetteki iki parti lideri hakkında toplam 350 bin TL istemiyle yeni tazminat davası açıldı; 200 bin TL’lik kısmı reddedildi. Bir gazeteci ve bir yönetmene açılan toplam 200 bin TL tutarındaki tazminat davasıysa sürüyor.

Vekil tazminat ödeyecek: Ankara 24. Asliye Hukuk Mahkemesi, Suruç'taki terör saldırısında Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı "Terör ve teröristlerle aynı çizgide ve zihniyette olmak” ile suçladığı ve bu yolla Erdoğan’ın kişilik haklarını çiğnediği iddiasıyla CHP İstanbul Milletvekili Eren Erdem'i 7 bin TL manevi tazminat ödemeye mahkum etti. Erdoğan 10 bin TL istiyordu (7 Mart).

 Demirtaş’a 50 bin TL’lik dava: Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın avukatları, 27 Şubat’taki “HDP Mersin Akdeniz Barış Mitingi”nde Erdoğan'ın kişilik haklarına saldırı niteliğinde konuşma yaptığı iddiasıyla HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş hakkında 50 bin TL manevi tazminat davası açtı (3 Mart).

Gülen’e ret: Ankara 5. Asliye Hukuk Mahkemesi, FETÖ üyeliği gerekçesiyle hakkında yakalama kararı bulunan Fethullah Gülen’in “kişilik haklarını ihlal ettiği” iddiasıyla Cumhurbaşkanı Erdoğan hakkında açtığı 100 bin TL’lik manevi tazminat davasını reddetti (9 Şubat).

Gazeteden 100 bin TL isteniyor: Gazeteci Mustafa Hoş, Big Boss kitabında Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ilişkin “Amerika’nın bir projesidir” şeklindeki tanıklık nedeniyle 100 bin TL manevi tazminat istemiyle yargılanıyor (9 Şubat).

Film yönetmeninden 100 bin TL isteniyor: Bakırköy 6. Asliye Hukuk Mahkemesi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret ettiği iddiasıyla 100 bin TL tazminatla yargıladığı yönetmen Mustafa Altıoklar’ın İstanbul Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nden mezun olup olmadığını, Tabipler Birliği’nden de Altıoklar’ın tıp doktoru olarak görev yaptığı tarihleri soracak (22 Ocak).

7 bin 80 lira: Kütahya 5. Asliye Ceza Hukuk Mahkemesi, “Katil, Hırsız Erdoğan” diye bağırdığı gerekçesiyle CHP Kütahya eski Gençlik Kolları Başkanı İbrahim Öztürk’ü TCK’nın 125/3 maddesinden 7 bin 80 TL para cezasına çarptırdı (18 Şubat)

Kılıçdaroğlu’dan 100 bin TL isteniyor: Cumhurbaşkanı Erdoğan, kendisi için “diktatör bozuntusu” ve “Senin için şeref ve namus ne anlama geliyor” diyen CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu hakkında 100 bin TL manevi tazminat talebiyle dava açtı (18 Ocak).

TCK 125: Ret ve Beraat

Davaya ret: Ankara 7. Asliye Hukuk Mahkemesi, grup toplantısında eski Başbakan Erdoğan’la ilgili “Başçalan, hırsızdan Başbakan olmaz” ifadelerini kullandığı için CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu hakkında açılan 200 bin TL’lik tazminat davasını reddetti. Hakim kararını açıkladıktan sonra tarafların avukatlarıyla yaptığı sohbette “Siyaset bu hale getirilmemeli. Çocuklarımıza kötü örnek oluyorlar. Daha esprili bir dil kullanılabilirler” dedi (21 Ocak).

Öğretmene beraat: Antalya 11. Asliye Ceza Mahkemesi, Berkin Elvan'ın öldürülmesini kınadığı konuşmasında eski Başbakan Erdoğan’a hakaret etmekle suçlanan (TCK 125) ve iki yıl hapis istemiyle yargılanan öğretmen Hüseyin Ceyhan beraat etti (30 Mart). (EÖ)

(*) Çalışma, BİA'nın izlediği davalardan, gazetecilerle yaptığı görüşmelerden, savunu örgütlerinin yaptığı açıklamalar ve medya kaynaklı haberler temel alınarak gerçekleştirilmiştir.