Rusya Federasyonu'nun Tataristan Cumhuriyeti başkenti Kazan'da düzenlenen 16. BRICS zirvesi Rusya'nın dönem başkanlığında bir araya geliyor. Birliğin yeni üyelerinin ilk kez katıldığı bu ilk zirvede 22-24 Ekim günlerinde 22'si devlet ya da hükümet başkanı olmak üzere 36 ülkenin temsilcileri hazır bulunacak.
Bir uluslararası gösteri mekanı
Mevcut beş üyesine altı yeni üyenin katılmasıyla kendi gündemini oluşturan BRICS Zirvesi öte yandan konuklar ve izleyicileriyle sert gerilimlerin kol gezdiği dünya sahnesindeki gelişmelerin de izlenebileceği önemli bir diplomatik forum olacak.
Associated Press (AP), "Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in, salıdan başlayarak Çin'den Şi Cinping, Hindistan'dan Narendra Modi, Türkiye'den Recep Tayyip Erdoğan ve İran'dan Mesud Pezeşkiyan ile bir araya gelerek Ukrayna'daki savaş ve uluslararası tutuklama emriyle kendisinin paryaya dönüşmüş olduğu tahminlerine meydan okuyacağını" yazdı.
Sovyetler Briliği'nin yıkılması sonrasında Batının egemenliğindeki dünya düzenine karşı denge sağlamak üzere kurulan ittifak başlangıçta Brezilya (B), Rusya (R), Hindistan (I), Çin (C) ve Güney Afrika'yı (S) içeriyordu. 2023 Zirvesi kararları uyarınca İran, Mısır, Etiyopya, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan ocakta kuruluşa dahil oldu. Türkiye, Azerbaycan ve Malezya resmen başvuruda bulundular ve birkaç başka ülke de üyelik arzusunu dile getirdi.
BRICS, BRICS+ OLUYOR
Genişleyen BRICS'e altı yeni ülke daha katılıyor
ANKARA'NIN BRICS BAŞVURUSU
Ömer Çelik doğruladı: "BRICS üyeliği talebimiz açık, süreç devam ediyor"
Rusya'nın kazanımları
AP'nin haberine göre, Putin'in dış politika danışmanı Yuri Uşakov, 36 ülkenin zirveye katılımını doğruladığını ve 20'den fazla ülkenin devlet başkanlarını göndereceğini söyledi. Putin yaklaşık 20 ikili görüşme yapacak. Uşakov zirvenin Rus topraklarında "şimdiye kadar yapılmış en büyük dış politika etkinliğine" dönüşebileceğini ifade etti.
Uşakov, Putin'in perşembe günü Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres ile de bir araya geleceğini söyledi. Guterres'in Ukrayna'daki Rusya savaşını defalarca eleştirmesinin ardından bu, iki yıldan uzun bir süre sonra Rusya'ya yapacağı ilk ziyaret olacak.
Yorumcular, Kremlin'in Batıyla süre giden gerginlikler ortasında küresel müttefikleriyle omuz omuza görüntü vermekten ve Rusya'nın ekonomik savaş gerekleri kapsamında görüşmelerde bulunmaktan memnun olduğunu belirtiyor.
Carnegie Rusya Avrasya Merkezi direktörü Alexander Gabuyev, "BRICS'in güzelliği, size çok fazla yükümlülük yüklememesidir." dedi. “BRICS'in bir parçası olmanın pek çok şartı yok aslında. Ve aynı zamanda, tüm bu liderlerle daha fazla yüz yüze görüşmek de dahil olmak üzere, ilginç fırsatlar da karşınıza çıkabilir.”
Gabuyev, zirvenin kişisel olarak Putin için önemli olduğunu, bu şekilde Batı'nın kendisini tecrit etme çabalarının akim kaldığını gösterdiğini söylüyor.
Gabuyev, Zirve'nin “Rusya'nın Batı hakimiyetini sona erdirecek olan BRICS'e liderlik eden gerçekten önemli bir oyuncu olduğuna ilişkin Putin'in kişisel anlatısı"nı dile getirdiğini söyledi.
Erdoğan da Kazan'da boy gösteriyor
16. Zirve'nin katılımcılarından Türkiye'nin de zirvede hazır bulunması önemseniyor. BRICS'e katılım başvurusu yapan NATO üyesi ve Avrupa Birliği adayı Türkiye'nin Batı'yla ilişkilerinin ekşidiği bir zamanda gerçekleşen zirveye katılımını AP'ye yorumlayan Orta Doğu Enstitüsü Türkiye programı direktörü Gönül Tol, BRICS üyeliğinin, Batı ile ilişkilerin zayıf olduğu bir zamanda Erdoğan'ın "elini güçlendirmesine" yardımcı olacağını söyledi.
Tol, Türkiye gibi orta büyüklükteki güçler "her iki kampa da bir ayağını basarak, kamplar arasında kalarak her iki kamptan da daha fazla şey çıkarmaya çalışıyor." dedi.
BRICS gündemi
Kazan'daki zirvenin sloganı "Adil Küresel Kalkınma ve Güvenlik için Çok Taraflılığın Güçlendirilmesi". Zirvede yeni katılımlar beklenmiyor. 2023 Zirvesi'nde katılmaya davet edilen altı yeni üyenin entegrasyonu henüz başlangıç aşamasındayken hızlı bir genişleme atağı daha beklenmiyor.
Zirvenin, yerel para birimleriyle ticaret ve ortakların ön planda olduğu geçmişten gelen önemli kararları yeni üyelerin mevzuatıyla birleştirmesi bekleniyor.
BRICS resmi internet sayfasında belirtildiğine göre gündemde olması beklenen kritik konular şunlar:
BRICS genişleme sonrası ve ortak ülkeler sorunu
Daha fazla genişleme tamamen masadan kalkmasa da, oldukça düşük bir ihtimal. 2023'te katılmaya davet edilen altı ülkeden Mısır, Etiyopya, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) kabul etti. Arjantin ve Endonezya reddetti, Suudi Arabistan ise henüz üyeliğini onaylamadı. Yeni üyelerin rollerine uyum sağlamasıyla birlikte, yeni üyeler eklemeyi düşünmeden önce tam entegrasyon için daha fazla zamana ihtiyaç duyuluyor. Brezilya gibi kimi kurucu üyeler geçen yılki genişleme konusunda tereddütlüydü ve bu aşamada başka bir katılımcı dalgasını desteklemeleri pek olası değil.
Bunun yerine, odak noktasının ortak ülkelerin rolünün açıklığa kavuşturulması yönünde değişmesi bekleniyor. Bu, 2017 Şanghay Zirvesi'nde tanıtılan ve genişletilmiş BRICS ile karıştırılmaması gereken BRICS+ formatına dayanıyor. Birçok üye için ortakların rolünün açıklığa kavuşturulması yeni bir genişlemeden daha acil. Bu, üye olmayan devletlerin tam üyelik taahhütleri gerektirmeden kalkınma finansmanı, ticaret ve altyapı girişimlerine katılmaları için bir çerçeve oluşturulmasını sağlayacaktır. BRICS, bu yaklaşımı iyileştirerek, iç uyumu korurken Afrika, Asya ve Latin Amerika genelinde küresel ortaklıkları derinleştirmeyi hedefliyor.
Dolarsızlaşmaya saplanmadan yerel para birimleriyle ticareti artırmak
BRICS Zirvesi, genellikle dolarsızlaştırma olarak yanlış yorumlanan bir strateji olan yerel para birimleriyle ticaretin artırılmasını teşvik edecek. Amaç ABD dolarını değiştirmek değil, BRICS üyelerine sınır ötesi işlemlerde daha fazla esneklik sunmak ve grup içi ticarette dolara olan bağımlılığı azaltmak. Bu girişim, döviz kuru oynaklığı, dış ekonomik şoklar ve olası yaptırımların risklerini azaltırken daha geniş küresel finans sistemiyle bağları koruyarak finansal bağımsızlığı güçlendirmeyi amaçlıyor.
BRICS ile G20 ve G7 arasında eşgüdüm
Küresel ekonomik yönetişim daha karmaşık hale geldikçe, BRICS, G20 ve G7 arasında daha fazla koordinasyona duyulan ihtiyaç giderek daha belirgin hale geliyor. Beş BRICS üyesi - Brezilya, Rusya, Çin, Hindistan ve Güney Afrika - halihazırda G20'nin bir parçası ve Suudi Arabistan potansiyel olarak BRICS'e katılabilir. Suudi Arabistan'ın üyeliği onaylanırsa, G20'nin yaklaşık üçte biri BRICS üyelerinden oluşacak. Bu arada, Kanada, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, İngiltere, ABD ve Avrupa Birliği'nden oluşan G7, G20'nin yüzde 35'ini oluşturuyor.
BRICS kendi rolünü küresel forumlarda genellikle yeterince temsil edilmeyen ülkeler için bir platform sunmakta görüyor. Bu üç grubun eşgüdümünün finansal istikrar, iklim eylemi ve dijital eşitlik gibi ortak sorunları ele almak açısından önemine odaklanıyor.
BRICS'in başkanlığını Brezilya'nın devralması ve 2025'te BRICS üyesi Güney Afrika'nın G20'nin başkanlığna geçmesiyle G20 Ve BRICS'in kritik küresel konularda bir araya gelme fırsatı olacak. Brezilya'nın sürdürülebilir kalkınma ve ticarete odaklanarak , iklim finansmanı ve ticaret reformları konusunda daha fazla iş birliği için çaba gösterebileceği, Güney Afrika'nın da finansal katılım ve dijital dönüşüm gündemini ilerletebileceği umuluyor. Birlikte, BRICS, G20 ve G7 arasında iş birliğini teşvik ederek daha dengeli bir küresel yönetim çerçevesinin önünü açabilirler.
Sürdürülebilirlik, iklim ve adil geçiş
Zirve, BRICS'in iki petrol devleti (İran ve BAE) ve iki iklimsel olarak hayli kırılgan ülkeyi (Mısır ve Etiyopya) içine alarak genişlemesinin bu blokun iklim ve adil geçişle ilgili konumu bakımından ne ifade edeceğinin anlaşılması bakımından yakından izlenecek.
BRICS üyesi Brezilya'nın gelecek yıl COP30 küresel iklim müzakerelerine ev sahipliği yapmasıyla, iklim değişikliğine çok taraflı yanıtlar ve Paris Anlaşması'nın uygulanmasının önemi konusunda desteğin yeniden teyit edilmesine kesin gözüyle bakılıyor. Kasımda Bakü'de yapılacak COP29 müzakereleri, BRICS'in gelişmiş ülkelerden daha fazla mali destek talep ederek iklim yanıtları ve enerji geçişleri için finansman sağlamaya odaklanacak.
Geçmiş BRICS bildirileri düşük karbonlu ve düşük emisyonlu bir ekonomiye adil bir geçişin gerekliliğini kabul etmiş olsa da, BRICS, ülkelerin Paris Anlaşması'nda kabul edilen ortak ancak farklılaştırılmış sorumluluklar ve ilgili yetenekler ilkesi doğrultusunda bu geçişi yönetmelerine izin verilmesi konusunda ısrarcı. BRICS ayrıca tüm enerji kaynaklarının düşük karbonlu bir geçişin parçası olarak kullanılması gerektiğini vurguluyor ve enerji güvenliğini ve enerji geçişini desteklemede fosil yakıtların önemine açıkça atıfta bulunuyor. Bu tutumun bu yılki zirvede değişmesi beklenmiyor.
(AEK)
