Erdoğan'ın Yeşilay Forumu konuşması doğruluk testini geçemedi

Türkiye Yeşilay Cemiyeti'nin ev sahipliğinde ve Uluslararası Yeşilay Federasyonu'nun (UYEF) organizasyonuyla düzenlenen Uluslararası Yeşilay Federasyonu Forumu, 2 Mayıs 2025 Cuma günü İstanbul'daki Atatürk Kültür Merkezi'nde gerçekleştirildi.

Forumun açılış konuşmasını yapan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Yeşilay'ın mücadele ettiği olumsuzlukların muhalefet, özellikle CHP ve laiklik merkezli muhalefet yürüten kesimlerin topluma dayattığı değerlerden kaynaklandığını iddia etti.

Erdoğan'ın doğrulukla imtihanı: 11 üzerinden 1

Tam metni İletişim Başkanlığınca yayımlanan konuşmasını muhafazarlık/modernlik ikiliği üzerine kuran Erdoğan'ın iddialarını Yapay Zeka temelli sohbet robotu ChatGPT'de Doğruluk Testine (fact checking) soktuk. Cumhurbaşkanı'nın ortaya attığı sav ve iddialarının yalnızca biri doğruluk testini geçebildi: "Uyuşturucu, alkol, sanal bahis gibi alanlarda bağımlılık ciddi halk sağlığı sorunudur."

Erdoğan'In bunun dışındaki bütün iddia, suçlama ve yakınmalarını, geçmişe yaptığı göndermeleri maddi olgularla karşılaştıran sohbet robotu, tümünün yanlış, yanıltıcı, abartılı, çarpıtma vb. olduklarını ortaya koydu.

Erdoğan'ın konuşmasında ileri sürdüğü iddialar ve sohbet robotunun ayrıntılı değerlendirmeleri aşağıda. Erdoğan'ın konuşmasının tamamına İletişim Başkanlığı sayfasından ulaşılabilir.

🧾 1. “Bağımlılıkla mücadele gibi bir konunun dahi ideolojik takıntılara kurban edildiğini görüyoruz.”

• Durum: Muhalefet partileri (örneğin CHP, İYİ Parti, DEM Parti) bağımlılıkla mücadele konusunda kamuya açık şekilde karşıt bir pozisyon almış değildir. Hatta birçok belediyede bağımlılıkla mücadeleye yönelik sağlık hizmetleri, danışma merkezleri ve Yeşilay işbirlikleri sürmektedir.

• Doğruluk: 🔴 Yanıltıcı

  • Siyasi kutuplaşmayı besleyen bir retorik ama somut bir veriyle desteklenmemektedir.

📦 2. “Devlet ricali eliyle içki kullanımı teşvik edildi.”

• Durum: 1960–90 arası dönemde Tekel’in elinde içki üretimi ve dağıtımı vardı. Ancak "devlet eliyle içki içmeye teşvik" edildiğine dair resmi bir politika ya da kampanya örneği bulunmamaktadır. Söz konusu dönemlerde içki üretimi kamunun kontrolünde olsa da, bireysel tüketim serbestiydi.

• Doğruluk: 🔶 Çarpıtma

  • Kamu tekelinin olması, teşvik anlamına gelmez. Retorik amaçlı bir genellemedir.

🗨️ 3. “Gümrük ve Tekel bakanlarının ‘Bol içki ve sigara içilir inşallah’ diyerek bar açtığı utanç sahneleri...”

• Durum: Bu iddiaya dair kamuya açık net bir kaynak, ses kaydı veya video yoktur. Bu tür bir ifade kamuoyunca tanınan eski bakanlardan hiçbirine açıkça isnat edilmemiştir.

• Doğruluk: 🔴 Asılsız / Delilsiz

  • Belge veya doğrulanabilir kaynak bulunmamaktadır.

🕋 4. “28 Şubat’ta alkol kullanmadığı için insanlar fişlendi, mesleklerinden atıldı.”

• Durum: 28 Şubat döneminde baskılar başörtüsü, imam hatip, dini ritüeller gibi uygulamalara yönelikti. Ancak “alkol kullanmadığı için fişlenme” örneği kayda geçmiş değildir.

• Doğruluk: 🔴 Yanıltıcı

  • Gerçek bir baskı dönemini yanlış bir nedene dayandırmak, tarihsel çarpıtmadır.

🥛 5. “Milli içkimiz ayrandır dediğimiz için acımasızca eleştirildik.”

• Durum: Erdoğan 2013’te bu ifadeyi kullandığında bazı laik çevrelerden eleştiriler geldiği doğrudur. Ancak bu eleştiriler anayasal laiklik ve yaşam tarzı dayatması bağlamındaydı.

• Doğruluk: 🟡 Kısmen Doğru

  • Eleştiriler oldu, ancak “acımasızca” nitelemesi sübjektiftir.

🚭 6. “Sigarayla mücadeleyi önemsediğimiz için saldırıların hedefi olduk.”

• Durum: Erdoğan döneminde sigara içme yasağı genişledi, vergiler arttı. Ancak bu politikalar toplumda veya muhalefette ciddi bir “saldırı” tepkisi yaratmadı.

• Doğruluk: 🔶 Abartı

  • Uygulamalar oldu ama “saldırı” nitelemesi gerçekçi değil.

🍷 7. “Belediyeler sosyal tesisleri meyhaneye çevirdi.”

• Durum: İstanbul ve İzmir gibi şehirlerde bazı sosyal tesislerde alkol servisi yeniden başlamıştır. Ancak bu işletmeler ruhsatlıdır ve yasal sınırlar içindedir. "Meyhane" tanımı ideolojik bir etiketlemedir.

• Doğruluk: 🔶 Çarpıtma

  • Yasal uygulamalar, karalama amacıyla tanımlanıyor.

💦 8. “Bir tarafta suyu 10 kat zamladılar, diğer tarafta alkol fiyatlarını düşürdüler.”

• Durum:

  • Su zammı: İstanbul ve Ankara’da son 5 yılda suya %300 civarı zam yapılmıştır. Ancak bu oran TÜFE/ÜFE artışlarıyla paraleldir.

  • Alkol fiyatı: Türkiye'de içki fiyatlarını belediyeler değil, merkezi hükümet belirler (ÖTV ve KDV). Belediyelerin alkolü ucuzlattığına dair hiçbir belge yoktur.

• Doğruluk: 🔴 Yanıltıcı ve Teknik Hata

  • Su zammı abartılı, alkol iddiası ise yanlış bilgiye dayalıdır.

🧠 9. “Çağdaşlığı kadeh tokuşturmakta gören zihniyet”

• Durum: Bu, Erdoğan’ın kültürel muhafazakârlık retoriğidir. Ancak karşısında böyle bir “kadeh merkezli çağdaşlık anlayışı” benimseyen örgütlü bir siyasi pozisyon bulunmamaktadır.

• Doğruluk: 🔶 Siyasal Karikatürleştirme

  • Gerçek bir toplumsal temele değil, kültür savaşına dayalı retoriktir.

🚌 10. “Polisimizin üzerine araç süren şuursuz zihniyet...”

• Durum: Bu ifadeyle kastedilen eylemlere dair somut bir örnek verilmemiştir. 1 Mayıs gibi günlerde yaşanan çatışmalarda bu tür münferit vakalar yaşanmış olabilir ama genelleştirme tüm muhalefete yöneltiliyor.

• Doğruluk: 🔶 Genelleme ve Belgesiz İtham

🚫 11. “İçkiyi modernlik simgesi olarak topluma dayatan ideolojik bağnazlıklar”

• Durum: Türkiye'de içki tüketimi bireysel tercihtir. Modernlik tanımı içinde içki zorunlu bir unsur olarak savunulmaz. Bu, ideolojik bir polemiktir.

• Doğruluk: 🔴 Kurgu / İdeolojik İnşa

🎰 12. “Ocakları söndüren bahis ve kumar illeti, yuvaları yıkan alkol musibeti...”

• Durum: Bağımlılıkların olumsuz etkileri bilimsel olarak doğrudur. Özellikle uyuşturucu, alkol, sanal bahis gibi alanlarda bağımlılık ciddi halk sağlığı sorunudur.

• Doğruluk: 🟢 Doğru

  • Bu konuda kamu sağlığı uzmanları da benzer uyarılarda bulunmaktadır.

🧾 Genel Değerlendirme Tablosu:

(AEK)