Click here to read the article in English / Haberin İngilizcesi için buraya tıklayın.
BİA MEDYA GÖZLEM RAPORU- 2016 OCAK-ŞUBAT-MART
Medya Gözlem Ocak-Şubat-Mart 2016 - Tam Metin
Erdoğan ve "Hakaret": TCK 299/125’in Üç Ayı
Düzenlemeler, Tepkiler, İşten Çıkarmalar...
Yılın ilk üç ayında Can Dündar ve Erdem Gül’ün tutuklanması, Zaman gazetesine kayyum atanması ve “Cumhurbaşkanı’na hakaret” davaları içte ve dışta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve hükümete yönelik artan eleştirilerin konusu oldu.
 |
| İnfografiği büyütmek için tıklayın. |
Avrupa Konseyi uzmanlar kurumu Venedik Komisyonu, ceza kanununda reform istedi. ABD Başkanı Obama, ifade özgürlüğüne dair “açık mesaj” vermeye başladı.
3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü öncesi, gazeteciler “casus”, “darbeci”, “terörist” suçlamalarıyla, Ceza Kanunu (TCK) ve Terörle Mücadele Kanunu (TMK) gölgesinde beş ömür boyu; 2 bin 229 yıl 6 ay hapis tehdidiyle karşı karşıya.
İfade ve medya özgürlüğü şartlarının gittikçe ağırlaştığını ortaya koyan BİA Ocak-Şubat-Mart 2016 Medya Gözlem Raporu, beş gazetecinin Venedik Komisyonu’nun eleştirdiği “Cumhurbaşkanı’na hakaret”e dair 299. Maddeden mahkum edildiğini, 22’sine bu maddeden yeni dava açıldığını, sadece Erdoğan’la ilgili olarak 53’ü gazeteci 86 kişinin TCK 125 ve 299. Maddelerden işlem gördüğünü gösteriyor.
Rapor, geçen yılın aynı dönemine göre saldırıya uğrayan gazetecilerin 10’dan 17’ye, gözaltıların 7’den 49’a; mahpus habercilerin 23’ten 28’e; yayın yasaklarının 2’den 5’e; işsizlerin 8’den 185’e çıktığını ortaya koyuyor.
Medya Gözlem’den başlıklar
BİA Medya Gözlem Raporu’nda “öldürülen gazeteciler”, “hapisteki gazeteciler”, “saldırı, tehdit ve engellemeler”, “soruşturmalar, açılan-süren davalar, kararlar”, “hakaret, kişilik hakları ve tazminat davaları”, “yasaklamalar, kapatmalar, toplatmalar”, “Anayasa Mahkemesi”, “AİHM”, “RTÜK” ve “YSK” bölümleri yer alıyor.
Üç ay boyunca gazeteciler hakkında TCK ile TMK birlikte uygulanmak suretiyle yargılamalar sürdü. Yargılamalarda gazeteci ve dağıtımcı / medya çalışanlarına yönelik gazetecilik yoluyla “silahlı örgüt üyesi olmak”, “örgüte yardım etmek” veya “örgüt kurmak, sevk ve idare etmek” suçlamaları devam etti.
Hapis Gazeteciler: Çoğu Kürt medyasından
28 gazeteci ve 10 dağıtımcı Nisan 2016’ya cezaevinde girdi. Gazetecilerin 18’i ve dağıtımcıların tamamı Kürt medyasından; TMK ile TCK kapsamında “örgüt” bağlantılı olarak hapiste bulunuyor.
2015’in aynı döneminde 23 gazeteci ve 9 dağıtımcı cezaevindeydi; gazetecilerden 14’ü ve dağıtımcıların tamamı Kürt medyasındandı.
Hapisteki 28 gazeteciden 19’u 'Kürdistan Topluluklar Birliği-Türkiye' (KCK), 'PKK' ve 'DYG'; ikisi 'Marksist Leninist Komünist Partisi' (MLKP); ikisi FETÖ/PDY örgütü, biri 'Devrimci Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi' (DHKP-C); biri 'Direniş Hareketi', biri ‘Türkiye Komünist Emek Partisi/Leninist’ (TKEP/L) örgütü üyeliği kapsamında yargılanma konusu oldu. Biri de üç örgüte birden üye olmaktan (Ergenekon Örgütü Mersin Teşkilatı, Türk İntikam Birliği Teşkilatı ve İç Örgüt) yargılandı.
28 gazeteciden 15’i hükümlü, ikisi mahkum oldu ancak Yargıtay kararını bekliyor, ikisi halen yargılanıyor, dokuzu soruşturma geçiriyor.
Soruşturma geçirenlerden dördü “örgüt üyeliği”, üçü “örgüt propagandası”; biri hem “örgüt üyeliği” hem “örgüt propagandası”; biri “Hem örgüt yöneticiliği hem gizli belge temini” şüphesiyle soruşturuluyor.
15 gazeteci ve 2 araca saldırı; 10 tehdit
Ocak-Mart 2016 döneminde bir gazeteci, Ankara’daki bombalı saldırı sonucu yaşamını yitirdi. 15 gazeteci ve iki gazete aracı saldırıya uğradı, altı gazeteci ve bir çizer ile üç medya organı tehdit edildi; üç sözlü saldırı yaşandı. Bir “örgütlü suç liderliği”nden hükümlü 1128 Barış İçin Akademisyenler girişimi üyesini tehdit etti.
Geçen yılın aynı döneminde bir gazete yazarı öldürüldü, 10 gazeteci saldırıya uğradı, bir sözlü saldırı yaşandı. Ayrıca, yedi gazeteci ve dört gazete tehdit edildi, iki gazetecinin evinde de arama yapıldı.
2015’in tamamındaysa, üç Suriyeli gazeteci ve bir gazete yazarı öldürüldü, 64 gazeteci, dört medya organı, bir yazar saldırıya uğradı. Ayrıca, 38 gazeteci, 21 medya organı tehdit edildi, üç de sözlü saldırı vakası yaşanmıştı.
49 gazeteciye gözaltı
Ocak-Şubat-Mart döneminde 49 gazeteci ve medya çalışanı gözaltına alındı. Bir gazeteci zorla ifadeye götürüldü, bir yerel gazeteye baskın düzenlendi. PKK üç gazeteciyi kaçırdı, serbest bıraktı.
2015’in aynı döneminde, ikisi uluslararası medyadan toplam yedi gazeteci ve bir sosyal medya mensubu gözaltına alındı. 2015’in tamamında 120 medya temsilcisi gözaltına alınmıştı.
86 “Erdoğan” sanığı/mağduru/şüphelisi
Ocak-Mart döneminde TCK’nın 299. Maddesinden yargılanan beşi gazeteci yedi kişiye, 3 yıl 3 ayı ertelemeli olmak üzere toplam 11 yıl 4 ay hapis cezası verildi; 22’si yeni sanık 29’u gazeteci toplam 32 kişi yazı, görüş ve eleştirileri nedeniyle 299. maddeden halen yargılanıyor. İkisi gazeteci toplam 20 kişi beraat etti. Yine 299’dan sekiz gazeteciye yeni soruşturma açıldı; iki gazeteci hakkında takipsizlik kararı verildi.
Bir karikatürist, bir öğretmen ve bir siyasetçi, yayın yoluyla eski Başbakan Erdoğan’a hakarette bulunduğu iddiasıyla TCK’nın 125/3(a) maddesi uyarınca 1 yıl 6 ay hapis ve 14 bin 160 TL adli para cezasına çarptırıldı. Bir öğretmen beraat ederken, beş gazeteci, bir vekil, bir doktor ve bir mankenin ceza davaları ise sürüyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın başbakanlığı döneminde kişilik haklarına saldırıda bulunulduğu iddiasıyla bir milletvekili (Eren Erdem-CHP) 7 bin TL manevi tazminat ödemeye mahkum edildi.
Muhalefetteki iki parti lideri (Selahattin Demirtaş-HDP; Kemal Kılıçdaroğlu-CHP) hakkında toplam 350 bin TL istemiyle yeni tazminat davası açıldı; 200 bin TL’lik kısmı reddedildi. Bir gazeteci ve bir yönetmene açılan toplam 200 bin TL tutarındaki tazminat davasıysa sürüyor.
Ocak-Mart döneminde 53’ü gazeteci 86 kişi, eski Başbakan (TCK 125/3-a) ve Cumhurbaşkanı (TCK 299) Recep Tayyip Erdoğan’a yayın yoluyla hakaret ettikleri veya Erdoğan’ın kişilik haklarına saldırıda bulundukları iddiasıyla işlem (mahkumiyet, kovuşturma, soruşturma, şikayet ve tazminat olarak) gördü.
Geçen yılın aynı döneminde, Erdoğan'a hakaret ettikleri veya kişilik haklarına saldırdığı gerekçesiyle üç gazeteci ve iki karikatürist eski başbakanlığı döneminde Cumhurbaşkanı Erdoğan'a hakaret ettikleri iddiasıyla toplam ertelemeli 16 ay 20 gün hapis ve 21 bin TL para cezasına mahkum edildi. Gazeteci Barış İnce ve köşe yazarı Ender İmrek hakkında “Cumhurbaşkanı’na hakaret”ten (TCK, madde 299) yeni davalar açıldı. Çanakkale ve Dikili’de 7 kişi toplam 57 bin 100 TL adli para cezasına mahkum edildi.
2015’in tamamında da, beşi gazeteci toplam 9 kişi, TCK 299 uyarınca Erdoağan’a toplam 10 yıl 8 ay 22 gün hapse, 14’ü gazeteci, ikisi karikatürist toplam 19 kişiyse Başbakan olduğu dönemde Erdoğan’a hakaret ettikleri (TCK 125/3) iddiasıyla toplam 10 yıl 9 ay 27 gün hapse mahkum edildiler. Böylece, 2015’te 19’u gazeteci ve ikisi karikatürist toplam 28 kişi, Erdoğan’a hakaretten mahkum edilmiş oldu.
5 yayın yasağı; 15 site, 312 site haberine sansür
Ocak-Mart 2016 döneminde 15 site, sekiz medya organı (6 gazete, 1 TV, 1 dergi), 312 URL temelli haber, 200 Twitter hesabı, 33 Youtube, 79 Instagram linki, 3 kitap, 1 panel sansüre uğradı. Beş yayın yasağı kararı çıktı; 2 akreditasyon ayrımcılığı yaşandı; Ayrıca 12 de sansür olayı yaşandı.
2015’in aynı döneminde üç site,iki gazeteci, iki film, bir kitap, iki köşe yazısı, bir resim sansüre uğramış; biri geçici iki yayın yasağı çıkarıldı. 49 haber, 312 Twitter mesajı ve Facebook’ta Muhammed Peygamber içeriklerine erişim yasağı gibi altı sansür olayı daha yaşandı. En az iki olayda 17 medya organı akreditasyonda ayrımcılığa uğramıştı.
2015’in tamamında, altı yayın yasağı, beş gizlilik kararı, 10 akreditasyon ayrımcılığı yaşandı. Ayrıca, 118 site, 353 Twitter hesabı, 399 haber ve köşe yazısı, 21 TV ve iki gazeteci sansürle karşılaştı. 12 video, yedi kitap, beş mizah dergisi, dört film, iki dergi, iki gazeteci, bir belgesel, bir broşür, bir panel, bir anma, bir seçim filmi, bir afiş, bir resim sansür edildi.
Hakaret: Üç mahkumiyet, iki yeni dava
Ocak-Mart 2016 döneminde üç gazeteci toplam ertelemeli 10 ay hapse ve 7 bin 610 TL adli para cezasına mahkum edildi, üç gazeteci beraat ederken yedi gazeteciye açılan ceza davaları sürüyor, ikisine yeni ceza davası açıldı.
Kişilik haklarına saldırı iddiasıyla iki gazeteci toplam 14 bin TL tazminat ödemeye mahkum edildi. Halen üç gazeteci toplam 1 milyon 155 bin TL tazminat istemiyle yargılanıyor, üçüne 40 bin TL’lik yeni tazminat davası açıldı.
2015’in aynı döneminde mahkemeler iki gazeteciye toplam 4 bin 420 TL para cezası vermiş, dokuz gazeteci halen yargılanıyordu. Altısı beraat ederken ikisine yeni dava açıldı veya haklarında yeni şikayet yapıldı.
Dört gazeteci ve iki gazeteyle ilgili toplam 1 milyon 520 bin TL’lik tazminat davası açıldı.
2015’te 15 gazeteci ve bir siteye “hakaret” suçlamasıyla 1740 TL’si ertelemeli olmak üzere toplam 5 yıl 8 ay 17 gün hapis ve 48 bin 940 TL adli para cezası verildi. Üç gazeteci de “kişilik haklarına saldırı”dan toplam 14 bin TL tazminat ödemeye mahkum edildi.
TMK/TCK: 5 ömür boyu; 2 bin 229 yıl hapis isteniyor
Ocak-Mart 2016 döneminde 40 gazeteci TMK uyarınca 642 yıl hapis istemiyle yargılanıyordu; beş gazeteci beraat ederken ikisi toplam 2 yıl 6 ay hapse mahkum edildi. 18’ine dava düşerken, beşine dava yeniydi. Sekiz gazeteci hakkında TMK’dan yeni soruşturma açıldı veya suç duyuruları yapıldı.
64 gazeteci “örgüt yöneticiliği,” örgüt üyeliği” veya “örgüt örgüte yardım”dan toplam 1.427 yıl 6 ay hapis istemiyle yargılandı. Biri “örgüt üyeliği”, “polise direnmek”, “mala zarar vermek”ten 49 yıl hapse mahkum oldu; dördüne dava yeniydi. Üç gazeteci “darbecilik”, ikisi “casusluk” ve “; ikisi “silahlı isyana teşvik”, ikisi “devletin güvenliğine dair belge temin veya yayınlamak” iddiasıyla yargılanıyorlar. Biri bu son suçlamadan 1 yıl 8 ay hapis cezası aldı. Beş gazeteci “gizliliği ihlal, 4 gazeteci “kin ve düşmanlığa tahrik”; üç gazeteci “Türk milletini aşağılamak”; 2 gazeteci “dini değerleri aşağılamak”, 1’i “suç işlemeye tahrik”, 1’i “Atatürk’ün anısına hakaret” suçlamalarıyla sanık olarak yargılanıyor.
Tüm bu suçlamalardan hepsine istenen cezaların toplamı üç ağırlaştırılmış müebbet, iki müebbet ve 2.229 yıl 6 ayı buluyor. Bu dönemde Barış İçin Akademisyenler girişimi üyesi 1128 akademisyen ve üç gazeteci hakkında da 301’den yeni soruşturma açıldı.
2015’in aynı döneminde, altı gazeteci TMK uyarınca 143 yıl hapis istemiyle yargılanıyordu veya haklarında yeni dava açıldı; bunlardan ikisi beraat etti. 3 gazeteciye “gizliliği ihlal ve yargıyı etkilemeye teşebbüs”ten dava açıldı, 17 gazeteci hakkında “kin ve düşmanlığa tahrik”ten yeni şikayetler yapıldı. Ayrıca, hukukçu ve Özgür Gündem gazetesi eş genel yayın yönetmeni Eren Keskin, 301. maddeden 10 ay hapse mahkum edilmiş, iftira iddiasıyla bir gazeteci 1 yıl 15 gün hapse mahkum edildi, bir gazeteci beraat etti.
2015’te üç gazeteci TMK uyarınca 6 yıl 3 ay 22 gün hapis (1 yıl 6 ay 22 günü ertelemeli olmak üzere) ve 24 bin TL de para cezasına mahkum edildi. 26’sı 337 yıl 6 ay hapis istemiyle yargılanmaya devam ediyordu. İkisine yeni dava açılırken ikisi beraat etti. 135 yıl hapis istemiyle yargılanan 18 gazetecinin davası zamanaşımından düştü.
41 HDP’liye 278; 33 CHP’liye 116 fezleke
Mart sonu itibariyle, Başbakan'ın TBMM’de olduğunu duyurduğu 506 fezleke 112 milletvekilini kapsıyor. Fezlekelerden 278'i Halkların Demokrasi Partisi’nden (HDP) 41 milletvekili, 116 fezleke de Cumhuriyet Halk Partisi’nden (CHP) 33 milletvekili, 41 fezleke Adalet ve Kalkınma Partisi’nden (AK Parti) 21 milletvekili ve 14 fezleke de Milliyetçi Hareket Partisi’nden (MHP) altı milletvekiliyle ilgiliydi. Geçen yılın aynı döneminde bu sayı 22 idi.
AİHM’den mahkumiyetler
Ocak-Mart 2016 döneminde AİHM, altısı gazeteci yedi kişinin açtığı davada Türkiye’yi ifade özgürlüğünü ihlal etmekten toplam 19 bin 090 Avro (yaklaşık 61 bin 088 TL) tazminat ödemeye mahkum etti.
Geçen yılın aynı döneminde Türkiye AİHM’de ikisi gazeteci 18 kişinin açtığı davalarda 22 bin 983 avro (yaklaşık 64 bin 452 TL) maddi ve manevi tazminat ödemeye mahkum edildi.
2015’te beş gazeteci, üç hukukçu, bir siyasetçi, bir emekli askerin de aralarında olduğu 26 kişinin açtığı davada Türkiye, AİHM önünde, ifade özgürlüğünü ihlal etmekten toplam 42 bin 043 Avro (134 bin 166 TL) tazminat ödemeye mahkum edildi.
AYM’den kararlar
AİHM öncesi “bireysel başvuru” hakkı getirilen Anayasa Mahkemesi (AYM) de, Ocak-Mart döneminde, iki gazetecinin bireysel başvurusunda ifade ve haberleşme özgürlüğünün ihlal edildiğini tespit etti.
AYM, bu dosyada mahkeme gideri olarak 2 bin 27 TL ödenmesine hükmetti. Yüksek mahkeme, 1 tutuklu ile bir hukukçunun başvurusunu reddetti.
Silivri Cezaevi’nde kötü muamele gördüğüne dair şikayeti “yargı yolu tüketilmedi” diye reddedilen bir gazeteci, “haksız tutukluluk”tan da bir yıldır yanıt bekliyor. Üç aylık dönemde altı gazeteci daha mahkumiyet veya tutukluluklarını AYM’ye taşıdı.
2015 yılında AYM, altı gazeteci, dört siyasetçi veya yerel yetkili, bir yazar, bir radyo ve bir sitenin başvurusuyla verdiği 12 karar kapsamında mahkeme gideri dahil toplam 42 bin 990 TL tazminat ödenmesini kararlaştırdı.
Ayrıca, “gözaltında işkence”den bir gazeteciye 55 bin TL tazminat ödenmesine, bir gazetecinin de adil yargılanmadığı gerekçesiyle yeniden yargılanmasına hükmetti.
Medyada 185 işsiz
Ocak-Mart 2016 döneminde 174 gazeteci, köşe yazarı veya medya çalışanı işten çıkarıldı veya işten çıkmak zorunda bırakıldı. Dokuz gazetecinin sunduğu programlar sonlandırıldı; iki uluslararası medya temsilcisine çalışma izni verilmedi.
Geçen yılın aynı döneminde sekiz gazeteci ve medya çalışanı işten çıkarılmış veya bu tercihi yapmak zorunda bırakılmıştı. 2015’in tamamında bu sayı 348’di.
RTÜK: Ceza sayısı azaldı; miktarı 2 katına çıktı
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Ocak-Mart 2016 döneminde haber, film ve program yayınlarından dolayı TV kuruluşlarına 24 uyarı, 51 para cezası verdi.
Bu dönemde radyo kuruluşlarına 4 uyarı ve 1 para cezası uygulamadı. Kurul, Radyo ve TV’lere toplam 9.809.915 TL idari para cezası verdi.
Geçen yılın aynı döneminde RTÜK, TV kuruluşlarına 27 uyarı, 87 para cezası, radyolara da 2 uyarı, 2 de para cezası verdi. Radyo ve TV'lere toplam para cezası 5 milyon 480 bin 245 TL oldu.
2015’te RTÜK, televizyonlara 69 uyarı, 168 para cezası, radyolara da 4 uyarı 4 de para cezası verdi. 2015’te yayın kuruluşlarına 9 milyon 905 bin 674 TL para cezası verildi.(EÖ/BA)
