Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, 2011'de yapılacak seçim öncesi Başkanlık sistemini gündeme taşıdı.
ATV'de katıldığı programda Erdoğan, "Belki Türkiye'nin gündemine yeniden başkanlık sistemi gelecek. Rahmetli Turgut Özal zamanında çok konuşuldu" diyerek Amerika Birleşik Devletleri (ABD) örneğini verdi ve Almanya'daki sistemin de araştırılabileceğini ifade etti.
Erdoğan NTV'de katıldığı programda ise Başkanlık sistemi ile ilgili soruya "Köklü bir anayasa değişikliğine gidilecekse, bu seçimlerde gündemimize oturabilir ve bunu halkımıza sorabiliriz" yanıtını verdi.
ABD'de ciddi denetim var
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Zehreddin Arslan bianet'e, "Başkanlık sistemi Türkiye'ye uygun değil çünkü bu sistem, köklü bir demokrasi kültürü ve terbiyesi gerektirir. Türkiye'de ise demokrasi kültürü ve terbiyesi zayıf" dedi. Arslan şöyle devam etti:
"Başkanlık sistemi dünyada bir tek ABD'de uygulanıyor. Bu sistem, ciddi anlamda kuvvetler ayrılığı ilkesini gerektirir ki bu Türkiye'de yok. Yeni anayasa taslağı da kuvvetler ayrılığını sağlamıyor; taslak yüksek yargıçları atama yetkisini Cumhurbaşkanı'na bırakıyor. ABD'de de Başkan, Yüksek Mahkeme (Supreme Court) yargıçlarını atar ama bu atama, Senato'dan geçer; ciddi denetim getirilmiştir."
"Muhalefete yaşam hakkı tanımıyor"
Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü'nden Doç. Dr. Yücel Taşkın ise "Sistem dünyada da sağlıklı değil. Gücün tek bir kişi üzerinde, onun karizmasında toplanması siyaset anlaşışına uygun değil" diyerek başşkanlığın sakıncalarını sıraladı:
"Sistem yasamayı etkisizleştiriyor, parlamentolar onay mercisine indirgeniyor. Başkanlık sistemi oldukça politize olmuş bir kurumdur. Kurumlarda muhalefete yaşama hakkı tanımaz, dolayısıyla örgütlü toplumun da lehine değildir."
Kuvvetler ayrılığı gerekir
Taşkın da başkanlık sisteminin olmazsa olmaz ilkesinin "Kuvvetler ayrılığı" olduğunu belirtiyor:
"Türkiye'de yargı bu yapılanma içinde çok etkisiz. Türkiye'de önce çok iyi bir anayasa yapıp kuvvetler ayrılığını artırmak gerekiyor. Meclis Genel Kurulu'na gelen anayasa taslağında ise tersine yürütmeye çok fazla güç veriliyor. Başkanlık sisteminin uygulandığı ABD'de, kendine has, bir kuvvetler ayrılığı bulunuyor; buna rağmen orada da Yüksek Mahkeme üzerinden, bir sürü politik olay dönüyor."
Yerel demokrasi gelişkin değil
Başkanlık sisteminin uygulandığı ABD'de eyalet sistemi nedeniyle "yerelden merkeze doğru bir seçim" olduğunu anlatan Taşkın, sistem şöyle anlatıyor:
"ABD'de 50 ayrı eyalet var, bunlar kendi meclislerini oluşturuyorlar, kendilerine ait orducukları var. Eyaletler şeriflerinden savcılarına kadar kendileri seçim yapıyor; yerel demokrasilerin böyle güçlü olması başkanlık sistemini dengeliyor. Türkiye'de ise yerel demokrasi yapısı ve kültürü gelişmemiş olduğu için sistem çok sakıncalı. Merkezi idare sisteminin olduğu Türkiye'de başkanlık sistemi başka türlü bir merkezileştirme getirecektir." (SP/TK)
