Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) 3 Aralık Dünya Engelliler günü nedeniyle bir basın açıklaması yayınladı.
TMMOB Yönetim Kurulu Başkanı Emin Koramaz tarafından yapılan basın açıklamasında engellilerin yaşam koşullarının düzeltilmesi ve toplumsal yaşama katılımının önündeki engellerin kaldırılması talep edildi.
Birleşmiş Milletler’in Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmesi’ni 13 Aralık 2006 tarihinde BM Genel Kurulu tarafından kabul edildi. Türkiye sözleşmeyi 30 Mart 2007'de imzaladı. Meclis'te 3 Aralık 2008'de, Engelliler Günü'nde onaylanması oybirliğiyle onandı. 14 Temmuz 2009’da Resmi Gazete’de yayınlandı ve yürürlüğe girdi.
Koramaz sözleşmenin imzalanmasına karşın sorunların devam ettiğinin altını çizdi.
Açıklamada eğitime ve iş yaşamına katılımda engellilerin engellendiğine dair bilgiler resmi istatistiklerle ortaya konuldu:
*Sözleşmenin 24. Maddesi olan eğitim bölümünde engellilerin kişiliklerinin, yeteneklerinin, yaratıcılıklarının, zihinsel ve fiziksel becerilerinin potansiyellerinin en üst derecesinde gelişiminin sağlanması temin edilmektedir.
Engelli oranı
* 2011 Nüfus ve Konut Araştırması sonuçlarına göre ise, Türkiye’de en az bir engeli olan (3 ve daha yukarı yaş) nüfusun oranı yüzde 6,9’dur (4 milyon 876 bin kişi).
Okuma yazma oranı
* Son verilere göre Türkiye'de okuma-yazma bilmeyen engelli oranı yüzde 23,3. Engelli kadınların sadece yüzde 1,5’i (41 bin kişi), erkeklerin ise yüzde 4’ü (81 bin) yükseköğrenim gördü.
İşgücüne katılamayanlar
* Engellilerin yüzde 51,4’ünün ise çalışamayacak durumda olduğundan dolayı işgücüne katılmadığı tespit edilmiştir.
Çalışacak durumda olan 2 milyon engelli var
* 2017 yılı itibarıyla Türkiye’de çalışma yaşında ve çalışma gücüne sahip 2 milyon dolayında engelli bulunmaktadır. Bu 2 milyon engellinin 145 bini çalıştığına göre çalışma yaşında ve çalışma gücüne sahip engellilerin yaklaşık yüzde 7,5’i istihdam edilmektedir. Yani çalışma yaşındaki engellilerin yüzde 92,5’u işsiz. Oysa aynı yıl için 15-64 yaş grubunda (çalışma çağında) işsizlik oranı yüzde 11,1 olarak gerçekleşti.
Engelli kotasında son durum
* 2008-2017 yılları arasında kamuda çalışan işçi sayısı yıllık ortalama 1,672 kişi kota üstünde seyretmiş, özel sektör ise her sene istihdam etmesi gereken ortalama 15,157 işçiyi çalıştırmaktan kaçınmıştır.
* Türkiye’de, firmaların yüzde 66’sı engelli istihdamını yasal bir zorunluluk olarak görmektedir. Yeni işe alım açısından bakılacak olursa kamu yıllık ortalama 333 işçi, özel sektör ise 25,965 işçi istihdam etmiştir. Bu yıllarda ortalama başvuru sayısı ise 64,289’dur.
Niteliksiz işlerde çalıştırma sorunu
* İşgücüne katılan engellilerin çok az bir bölümü eğitim aldıkları alanda istihdam olanağı bulabiliyor. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın araştırmasına göre engellilerin yarısından çoğu niteliksiz işlerde çalışıyor. Engellilerin yüzde 29,8’i satış, yüzde 25,5’i büro elemanı olarak çalışırken profesyonel olarak nitelendirilebilecek işlerde çalışanlar yüzde 10’u bile bulmuyor.
Kadın engellilerin dezavantajı daha yüksek
* İstihdam edilen engellilere cinsiyet açısından bakıldığında, kadınların dezavantajlı durumda olduğu görülebilmektedir. Türkiye’deki engellilerin yüzde 7,9’u kadın, yüzde 5,9’u erkek olmasına rağmen, erkek engelli istihdamının çok daha yüksek olduğu görülmektedir.
* SGK verilerine göre, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. Maddesi ile düzenlenen 50 ve daha fazla işçi çalıştıran özel sektör işyerlerinde yüzde 3 oranında engelli çalıştırılması zorunluluğunun Türkiye’deki işyerlerinin aslında yüzde 2’sini kapsadığı görülüyor. (HK)
