"Engelliler en basit haklar için bile mücadele etmek zorunda"

Sosyal yaşantının içerisinde tuvaletlerin yeri çok gözükmese de oldukça kritik. Gittiğiniz mekanda eğer tuvalet yoksa ya da bir nedenle kapalıysa belli bir süre sonra ister istemez oradan ayrılmak zorunda kalırsınız.

Şimdi çevredeki tüm tuvaletlerin kapalı olduğunu ve onların hiçbir zaman açılmayacağını düşünün. İşte o zaman büyük ihtimalle tuvaletlerin önemini anlayacaksınız.

Öncelikle gün içinde ne kadar sıvı tüketeceğinizi planlayacak, ardından eve dönüş sürenizi hesaplayacaksınız. Bir süre sonra ise evden dışarı çıkmak istemeyeceksiniz. İşte erişilebilir tuvaletler sosyal yaşantıda bu kadar elzem. Fiziksel engelliler, erişilebilir tuvaletler olmadığı için sosyal yaşantılarında sürekli olarak bu sorunla karşılaşıyor.

ABD'li engelli hakları aktivisti ve bürokrat Judith Ellen Heumann yaşadığı tuvalet sorununu şöyle anlatıyor:

"Ve tuvalete erişebildiğim için minnettar olmaktan çok yoruldum, biliyor musunuz? Böyle hissetmekten gerçekten yoruldum, eğer tuvalete erişebildiğim için minnettar olmam gerekiyorsa, toplumda ne zaman eşit olacağım?"

Sosyal yaşamın içinde büyük bir sorun yaşayan tekerlekli sandalye kullanıcıları erişilebilir tuvaletlerin olmamasını ve etkilerini bianet’e anlattı.

“Sağlık sorunlarına neden oluyor”

Engelli Kadın Derneği gönüllüsü, uzman psikolog ve tekerlekli sandalye kullanıcısı Beyza Ünal, erişebilir tuvaletlerin olmamasının birçok soruna yol açtığını belirterek, engellilerin dışarı çıktığında kimsenin yapmadığı planlamaları yapmak zorunda kaldığını belirtti.

Ünal, “Dışarı çıktığınızda sürekli ne kadar içeceğinizi, kaç saat sonra eve döneceğinizi, evden ne kadar uzaklaşacağınızı planlamanız gerekiyor. Erişilebilir tuvaletlerin olmaması sosyal yaşamda engellileri, başkalarının düşünmediği şeyleri düşünmek zorunda bırakıyor” dedi.

Engellilerin dışarıda erişilebilir tuvalete ulaşamadığı zaman sıvı alımını kısıtladığını ya da tuvaletini tutmak zorunda kaldığını belirten Ünal, bu durumun çeşitli sağlık sorunlarını da beraberinde getirdiğini söyledi.

“Cinsiyetsiz engelli tuvaletleri ikiyüzlülük"

Engelli tuvaletlerinin cinsiyetsiz olmasınına dikkat çeken Ünal, "Bugün translar ya da kuirler cinsiyetsiz tuvalet istiyor. Bu talepleri birçok olumsuzluklarla karşılaşıyor. Cinsiyetlendirilmiş tuvaletlerin yanında cinsiyetsiz bir tuvaletin olması fikri bile asla kabul edilmeyen bir durum. Ancak engelliler cinsiyetsiz görüldüğü için toplumda bu bir sorun teşkil etmiyor" dedi.

Ünal, kendisinin cinsiyetsiz tuvaletlere karşı olmadığını ancak yapılanın bir ‘ikiyüzlülük’ olduğunu belirtti:

“Örneğin bir partnerimden destek alacak olsam tuvalete girerken, cinsiyetsiz tuvalete girmek mümkün. Cinsiyetlendirilmiş tuvaletlerde engelliler için ayrılmış kabinlere girmek sorun yaratabilir. Dolayısıyla benim cinsiyetsiz tuvaletlerle ilgili bir meselem yok ama bu ikiyüzlülükle ilgili bir meselem var. Bazı engelliler doğal olarak cinsiyetsiz bir tuvaleti kullanmayı tercih etmiyor olabilirler.”

“Psikolojik olarak çok zor ve yıpratıcı”

Uzman psikolog Ünal, bu tarz erişilebilirlik sorunlarının engelliler üzerindeki psikolojik yükünü şu sözlerle anlattı:

"En basit bir hakka ulaşmak için bile bu kadar uğraşıyor olmak engellileri kendilerini hayatın pek çok alanında eşit birer birey olarak göremez hale getiriyor. Sürekli olarak insana haklarını vermeyen bir toplumda bulunduğunu hatırlatıyor. Kimisi bu durumu içselleştiriyor ve bir sürü şeyi kendilerine hak göremediği bir durumda kalabiliyor. Kimisi ise daha öfkeli oluyor. Aktivist oluyor ve haklarının peşine düşüyor. Ancak hangi tarafta olurlarsa olsunlar psikolojik olarak çok zor ve yıpratıcı bir durum."

“Evden çıkmakta tereddüt ediyorlar”

Ankara’da yaşayan Fedakar Özdemir de erişilebilir tuvalet olmaması nedeniyle sosyal hayatta sorun yaşayan bir tekerlekli sandalye kullanıcısı. Arkadaşlarıyla dışarı çıktığında her zaman erken ayrılması gerektiğini belirten Özdemir, “Sürekli kendimi tuvalet ararken buluyorum” diye ekledi.

Özdemir, Ankara’da yalnızca alışveriş merkezlerinde tuvalet bulabildiğini ancak onların da standartlara uygun olmadığını anlattı:

“Sözde engelli tuvaleti diye bir tuvalet yapmış gibi görünüyorlar ama birçok tuvalet standartlara uygun değil. İçeriye arabamla giremiyorum.  Bu bir süre sonra, birçok arkadaş bu yüzden evden dışarı çıkmakta tereddüt yaşıyor.”

(AD)