Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası Eğitim Sen, Birleşmiş Milletlerin (BM) 1992 yılında “Uluslararası Dünya Engelliler Günü” olarak ilan ettiği 3 Aralık Dünya Engelliler Günü nedeni ile basın açıklaması yayınladı.
"Engelli çocuklar eğitime erişemiyor"
Açıklama şöyle:
“Engelli yurttaşlar, ülkemizde hâlâ ayrımcılığa ve engellemeye maruz kalmakta; eğitimden sağlığa, istihdamdan sosyal yaşama kadar birçok alanda eşit haklara erişememektedir. Eğitim sistemine dahil olma, kamusal alanlarda bulunma, kültürel ve sportif faaliyetlere katılma gibi temel insan hakları açısından ciddi eşitsizlikler sürmektedir."
"Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi, zihinsel ya da bedensel engelli çocukların “Saygınlıklarını güvence altına alan, özgüvenlerini geliştiren ve topluma etkin biçimde katılmalarını kolaylaştıran eksiksiz bir yaşam hakkı” olduğunu belirtmektedir. Aynı sözleşmenin 23. maddesinde ise “Engelli çocukların özel bakımdan yararlanacağı, bu bakımın her durumda ücretsiz sağlanacağı” açıkça ifade edilmektedir.”
“Eğitim, engellilerin toplumsal yaşama katılımında en temel haktır. Ancak 2025 yılı itibariyle Türkiye’de hâlâ bu hakkın tam anlamıyla kullanılabildiğini söylemek mümkün değildir. 2024-2025 örgün eğitim istatistiklerine göre, özel eğitim ve kaynaştırma hizmetlerinden yararlanan öğrenci sayısı 602 bin 729’dur."
"Kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim gören öğrenci sayısı ise 375 bin 653’tür. Bu artış olumlu bir gelişme olsa da halen çok sayıda engelli çocuk özel eğitime erişememektedir. Okul binalarının erişilebilir olmaması, materyal eksiklikleri, öğretmen yetersizliği ve ön yargılar; engelli öğrencilerin engelsiz akranlarıyla eşit, kapsayıcı bir eğitim almalarını engellemektedir. “
"Eğitim kurumları yetersiz"
Açıklamada ayrıca, engelli kız ve oğlanlara göre eğitim süreçlerinden daha az yararlanmakta ve zorunlu eğitim sonrasında okullaşma oranları ciddi biçimde düştüğü vurgulandı. Şöyle denildi:
“Devlete ait özel eğitim kurumlarının sayısı hâlâ yetersizdir. Özel eğitim kurumları ve sınıfları belli illerde yoğunlaşmış; diğer illerde yaşayan aileler ve çocuklar büyük zorluklar yaşamaktadır. Okul çağında olup da özel eğitim alamayan çocukların sayısı hâlâ oldukça yüksektir. Türkiye’de engellilerin yaklaşık yüzde 80’i hâlâ çalışma yaşamı dışındadır."
"Mevcut iş yasalarına göre, 50 ve üzeri çalışanı bulunan özel sektör işyerlerinde en az yüzde 3, kamu sektöründe ise en az yüzde 4 oranında engelli personel çalıştırılması zorunluluğu vardır. Ancak bu yasal zorunluluk çoğu kurumda uygulanmamaktadır. Engelli istihdamı kâğıt üzerinde varlığını sürdürürken, kamuda ve özel sektörde fiili durum çok farklıdır.”
Çözüm önerileri ve talepler
*Devlete ait özel eğitim kurumlarının sayısı artırılmalıdır.
*Özel eğitim alanında geçici istihdam biçimlerine son verilmeli, kadrolu öğretmen atamaları yapılmalıdır.
*Engellilerle ilgili her türlü eğitim, yardım ve destek faaliyeti kamu eliyle ve kamusal hizmet anlayışıyla yürütülmelidir.
*Engellilerin kamusal haklardan eşit şekilde yararlanması için gerekli yasal ve yapısal düzenlemeler acilen hayata geçirilmelidir.
*Özel eğitim sınıflarında bireysel eğitim olanakları sağlanmalı, bu eğitimler alanında uzman öğretmenler tarafından verilmelidir.
*Tüm bölgelerde donanımlı özel eğitim okulları ve sınıfları kurulmalı; bu kurumlarda psikolojik danışman, rehber öğretmen ve yardımcı personel kadroları güçlendirilmelidir. Fiziksel çevre, yollar, binalar ve toplumsal yaşam alanları engellilerin erişimine uygun hale getirilmelidir.
*Engellilerin sosyal yaşamlarını güçlendirecek kültürel, sanatsal ve sportif etkinlikler kamu desteğiyle yaygınlaştırılmalıdır.
*Engellilere yönelik istihdam alanları artırılmalı, işyerlerinde engelli kotası etkin şekilde denetlenmeli; kurallara uymayan kurumlara yaptırım uygulanmalıdır.
Engelli bireylerin kullandıkları cihazlar ve yardımcı araçlar sosyal güvenlik durumu fark etmeksizin devlet tarafından ücretsiz sağlanmalıdır.
*Engellilerin yaşamını kolaylaştırmanın, onların toplumsal yaşamın eşit bireyleri olarak var olmalarını sağlamanın bir “lütuf” değil, bir insan hakkı ve devlet yükümlülüğü olduğu unutulmamalıdır.
*Kapsayıcı, eşit ve erişilebilir bir eğitim ve yaşam ortamı yaratmak, sadece engellilerin değil, bütün toplumun ortak yararına olacaktır. Engellilerin yaşadığı sorunlar ve talepleri görmezden gelinmemeli, onların yaşamlarını kolaylaştıracak somut adımlar bir an önce atılmalıdır!
(EMK)
