Engelli örgütleri: Eşit ve erişilebilir toplu taşıma sistemi kurulmalı

Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi, engelli bireylerin bağımsız yaşam ve topluma tam katılım hakkını güvence altına alır. Sözleşmenin 9. maddesi, erişilebilirliğin kamu hizmetlerinde sağlanmasını zorunlu kılar. Avrupa Kentsel Şartı (1992) ve Avrupa Kentsel Şartı-2 (2008), kentli hakları arasında dolaşım hakkını tanımlar. Bu hak, herkesin kent içi ulaşım sistemlerinden eşit biçimde yararlanmasını içerir. Türkiye’de ise 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun, yerel yönetimlerin erişilebilirlik yükümlülüğünü açıkça belirtir. Belediyeler, toplu taşıma hizmetlerini tüm yurttaşlar için erişilebilir kılmakla yükümlüdür. Ancak pratikte karşılaştığımız sorunlar herkesin bildiği fakat görmezden geldiği gerçeklerdir.

Sesli anons sistemleri ya çalışmamakta ya da tutarsız biçimde kullanılmaktadır. Dış anonslar neredeyse hiç bulunmamakta, kör yolcular durağa gelen otobüsü tanıyamamaktadır. Otobüsler durağa tam yanaşmadığı için inip binmek fiziksel risk oluşturmaktadır. Şoförler ve personel erişilebilirlik konusunda eğitimsizdir; çoğu ne yapması gerektiğini bilmemektedir. Kör yolcuların doğru otobüsü bulabilmesi için ya her aracın önüne çıkması ya da yardım istemesi gerekmektedir. Bu durum, engellilerin kendi yaşamlarını bağımsız biçimde sürdürme ve toplumun tüm alanlarına eşit koşullarda, tam ve etkin biçimde katılma hakkını ihlal etmekte; Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’nin 19. maddesinde güvence altına alınan bağımsız yaşam ve toplumsal içerilme hakkına açık bir aykırılık teşkil etmektedir. Bu sorunlar teknik olarak kolaylıkla çözülebilir.

Aşağıda sıralanan öneriler, hem yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesini hem de körlerin toplu taşımaya eşit erişimini sağlayacaktır:

1.Tüm araçlarda iç ve dış sesli anons sistemlerinin standartlaştırılması ve düzenli denetimi yapılmalıdır.

2. Otobüslerin durağa tam yanaşmasını sağlayacak teknik düzenlemeler ve sürücü eğitimi programları hayata geçirilmelidir.3. Şoför ve personel için erişilebilirlik, engellilik ve insan hakları temelli zorunlu eğitimler düzenlenmelidir.

4. Duraklarda ve araçlarda Braille, sesli yönlendirme ve mobil uygulama entegrasyonu sağlanmalıdır.

5. Körlerin deneyimlerine dayalı, katılımcı denetim ve geri bildirim mekanizmaları kurulmalıdır.

Toplu taşımada sürekli “yardıma muhtaç yolcu” konumuna hapsedilmeyi kabul etmiyoruz.

Sağlamcı bakış açısının yarattığı bağımlılık döngüsünü reddediyoruz. Bu şehirde, bu çağda, bu sorunların devam etmesine razı değiliz. Körler olarak bir araya geliyor, bu hakkı geri almak için harekete geçiyoruz. Bu artık son durak. Eşitlik, erişilebilirlik ve bağımsız yaşam hakkı için mücadelemiz sürecektir.