Elif İnce'den "İnternetten Kamusal Veriye Ulaşma Rehberi"

*Fotoğraflar: Murat Bayram

İklim Haberciliği Atölyesi'nin ikinci gününde (22 Ekim) ekoloji haberciliği için kaynak olarak hazırlanan "İnternetten Kamusal Veriye Ulaşma Rehberi"ni anlatan gazeteci Elif İnce, en çok kullandığı kaynağın Ticaret Sicil Gazetesi olduğunu söyledi.

İnce, "Sadece ekoloji ve çevre ile ilgili haberlerde değil, diğer haberlerde de yararlanabilirsiniz. Veri tabanında hala Türkiye'de ki ekolojik felaketleri, çevre kirliliği ile ilgili bilgileri güncellemeye devam ediyoruz" dedi.

Ticaret sicil gazetesi

İnce, şu bilgileri aktardı: 

"Büyük firmalar termik santralleri kendi isimleri ile kurmuyorlar. Çevre, doğa ismi gibi şirin görünecek isimler kullanılıyor. Bunun için ticari sicil gazetesine bakılması gerekiyor.

"Ticaret sicil gazetesini, bir araştrımacının nasıl okunacağını bilmesi gerekir. Arama yapmak biraz uğraştırıcı. Öncelikli olarak hangi ilde olduğunu bilmek gerekiyor. Çoğunlukla İstanbul, İzmir, Ankara gibi illerde oluyor. Bazıları da bu illerin ilçelerinde kuruluyor. İstanbul Ticaret Odası’na olanların kayıtlarına ulaşmak daha kolay oluyor. Bir çok şirket  buraya kayıtlı bulunuyor.

"Yaptığımız araştırmada Konya Ilgın Elektrik Üretim A.Ş. ‘nin Ciner Grubu'na ait olduğunu görüyoruz. Bazen de iki firma arasına gizleniyor. En sonunda büyük bir firmaya ulaşıyorsanız haber oluyor. Kayıtlar sadece sermaye arttırımı ile değil TTK 198 maddesinden de bulunabiliyor. Ticaret Sicil Gazetesi’nde kişi aratamıyorsunuz. Ancak İstanbul Ticaret  Sicil Odası’nda aranabiliyor. İlginç bir şekilde Ticari Gazete’de TC kimlik numaraları bulunabiliyor. Böylelikle kişinin ortak olduğu diğer şirketlerde ki yönetim kurulu üyeliği görülebiliyor. İTO Anonim şirketlerin ortaklarını göstermiyor.

"Bir şirketi didik didik araştırıyorsanız Kamuoyunu Aydınlatma Platformu'na bakılabilir. Kayıt olma zorunluluğu yok ancak bilgilendirme zorunlulukları var."

İhaleler

"EKAP (Elektronik Kamu Alımları Platformu) gibi sitelerden ihale süreçleri ile ilgili bilgileri takip edip haber yapabilirsiniz. 

"Haydarpaşa ve Sirkeci garı ile ilgili ihaleye baktım. Bu alanların depoları kültür sanat faaliyetleri için kullanımını kapsıyor. Gaziantep Büyükşehir Belediyesi’nin hayvanat bahçesine fok evi yapılmı ile ilgili bir ihale var. Bu örnek haber olabilirdi. Bir diğer örnek de Nilüfer Belediyesi’nin Japon parkı ve çay evi yapımı.

"Bilgi edinme başvurusunu kullanmak gerekir. Buradan cevap gelmediği taktirde BDK’ya (Beyanname Düzenleme Klavuzu) başvurulması gerekir. On beş gün içerisinde posta yoluyla itirazınızı yapmanız gerekir. Yüzde 99’unda haklı buldular.

"İhalelerin en ulaşılabilir şekilde ilan edilmesi gerekiyor. Söz konusu ihale ile ilgili TCDD’de bilgiye ulaşılamıyor.

Belediye siteleri

"Bir diğer kaynak ise belediyelerin internet siteleri. Belediyelerin bilgi vermeleri çeşitli kanunlarla sabit ancak bir çoğu buna uymuyor. Belediye meclisinde alınan kararlar, ihaleler gibi konular yer almıyor.

"e-imar uygulamasının olması demek aradığınız her şey bulma anlamına da gelmiyor. Emek Sineması’na dair belgeyi bulamadım örneğin. Bunlara dair bilgi bulunmuyorsa belediyeye dilekçe ile başvurup paylaşılmasını istemek gerekir. Sosyal medyadan da bir gündem oluşturulabilir.

"Harita uygu görüntüleri üzerinden korunan alanlar görülebiliyor. Bu sadece haber için değil  diğer şekilde de yararlanılması gerekir. İstanbul’da toplamda üç yaban hayatı geliştirme sahası görülüyor. Bunlardan birisinin içerisinden üçüncü köprü geçiyor. Hala kayıtlarda aynı şekilde yaban hayatı olarak resmi kaynaklarda bulunuyor.

Google Earth

"Zaman içerisinde seçtiğiniz bölgenin geçmişine dair görüntü elde edebiliyorsunuz. Uydu görüntüleri üzerinden ağaç kesimleri takip ediliyor. Geliştirdikleri bir yöntem var buna ilişkin. Gündemler ağırken ışık kirliliği önemli değil gibi görülüyor. Haritalardan sadece en büyük şehirler değil bir çok yer görülüyor. Yaban hayatının sadece İstanbul’da değil diğer şehirler içinde tehlikede olduğu görülüyor.

ÇED Raporları

"Şirketlerin büyüklüğüne bakmadan şirketlerin hazırlaması gereken dosyalar bunlar ve kamuya kamuya açık olması lazım. Çevre ve şehircilik bakanlığı’nın sitesinde yayınlanıyor. Genelde güncel oluyor. Her zaman bu siteden bulmak kolay olmuyor, excell dosyası halinde bulunuyor.

"Bir projeyi haberleştirirken mutlaka ÇED raporunu bulmaya çalışın. Bunların içerisinde haberle ilgili skandal bilgiler bulunabiliyor.

"Bilgi Edinme Başvurularını CİMER üzerinden yapmanızı tavsiye ediyorum. Diğer şekillerde kurumlara iletilirken kaybolabiliyor. Kayıtlarınızın bir numarası olabiliyor ve takip edebiliyorsunuz. Kurumlar buna alışsalar, kamuya bilgi verme konusunda iyi olur.

Şirket isimleri

"Şirket isimlerinin haberde dikkat edilerek verilmesi gerekir. Belli bir süre insan hikayelerine yönelik haber vermek faili muğlaklaştırıyor. Risk alıp haberlerde şirket isimlerine yer verilmesi gerekir." (SO)

* Atölye BİA haberleri için tıklayın.

Elif İnce hakkında

Gazeteci. Kent ve ekoloji haberleri TMMOB Mimarlar Odası, Şehir Plancıları Odası, Halkevleri ve Çağdaş Gazeteciler Derneği tarafından ödüle değer görüldü. 2010-2014 arasında Radikal gazetesinde muhabir olarak çalıştı. 2019'da yayınlanan "İnternetten Kamusal Veriye Ulaşma Rehberi"nin yazarı. Brown Üniversitesi ve Columbia Üniversitesi Gazetecilik Yüksek Okulu mezunu.