Gezi Direnişi’nin 12. yıldönümünde 28 Mayıs 2025'te Taksim Meydanı’nda düzenlenen “Duran Adam” eylemini düzenledikleri iddia edilen 19 kişinin 8 Ekim Çarşamba günü İstanbul 5. Asliye Ceza Mahkemesinde başlayan yargılamasında sanıklarla ilgili adli kontrol uygulamasının kaldırılmasına karar verildi.
Asliye Ceza hâkimi: "Peruk da takalım o zaman..."
Öte yandan duruşmaya cübbesiz gelen hakime itiraz eden avukatlarla hakim arasında bir süre devam eden çekişmenin ardından Asliye Ceza Mahkemesi hakimi cübbesini giymek zorunda kaldı. Ancak, duruşma sonunda avukatların “duruşma düzenini bozma” iddiasıyla uyarılmasına karar verdi.
Savunma avukatlarının duruşmaya cübbesiz başlamasına “Biz de cübbemizi çıkaralım” diyerek tepki göstermesi üzerine 5. Asliye Ceza Mahkemesi hâkimi “Yıl olmuş 2025, peruk da takalım o zaman” dese de sonunda cübbesini giydi.
Mahkemelerde cübbe zorunluluğu
"Duran adam" davasında tartışmaya yol açan cübbe zorunluluğu 2082 Sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu'nun 59. Maddesinde yer alıyor:
Madde 59 – Kılık ve kıyafet
“Hâkim ve savcıların mahkemelerde, duruşmalarda ve resmî törenlerde giyecekleri elbise ve cübbelerin biçimi, rengi ve şekli Adalet Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.”
1 Ekim 1983 tarihli ve 18101 sayılı "Hâkim ve Savcı Elbise Yönetmeliği"nin 3. ve 4. Maddeleri, 2802 sayılı kanunun ilgili maddesinin yürütülmesini düzenliyor.
Madde 3 – Cübbe giyme zorunluluğu
“Hâkimler ve Cumhuriyet savcıları duruşmalarda ve resmî yargı görevlerini yerine getirirken cübbe giyerler.”
Madde 4 – Cübbenin şekli ve rengi
Hâkimlerin cübbesi siyah renktedir.
Ceza hâkimleri ile Cumhuriyet savcılarının cübbesi siyah üzerine kırmızı renkte yakalık taşır.
Hukuk hâkimlerinin cübbesinde yeşil renkte yakalık bulunur.
Madde 6 – Cübbe giymemek
“Hâkim ve Cumhuriyet savcılarının duruşmalarda veya resmî görevlerinde cübbe giymemeleri, disiplin cezasını gerektirir.”
İddianame ve suçlamalar
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı 19 genç hakkında İstanbul 5. Asliye Ceza Mahkemesine sunduğu iddianamede yargılananların 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na aykırı biçimde “toplumsal olaylara ilişkin duyarlılığı istismar ederek kamu düzenini bozabilecek nitelikte eylemler gerçekleştirdikleri”ni iddia ediyordu.
Savunmalar
Sanıklar ve avukatları, eylemin “sessiz duruş” biçiminde gerçekleştiğini, slogan, pankart, çıplak toplanma gibi öğeler içermediğini, bu nedenle gündelik özgürlük sınırları içinde olduğuna yönelik bir savunma yaptı.
Avukatlar Savcılığın eylemi "kamu düzenini bozma potansiyeli taşıyan etkili bir gösteri” olarak değerlendirmesinin aşırı ve usulsüz yorum olduğunu, suçlama kriterlerinin kabul edilmez ölçüde geniş yorumlandığını söylediler.
Sanık öğrencilerden 20 yaşındaki Abdurrahman Mete, “Eylemden haberim yoktu.” dedi. 19 yaşındaki Ahmet Bulut ise, “planlı bir protesto [olmadığını]" söyledi. "Üzerinden ay yıldız bulunan bir bayrak çıkmasının" ne gibi bir tehdit unsuru taşıdığını anlamadığını belirtti. 21 yaşındaki Batuhan Başar Kırtekin, “Arkadaşımla buluşmaya Taksim’e gittim" dedi. Arkadaşını ararken bir anda çevirilip ters kelepçe yapıldığını söyledi. "Herhangi bir eyleme katılmadım.” dedi. 21 yaşındaki Emine Çevik de annesinin işyerinin olduğu Taksim'e annesini görmeye gittiğini ve "ters kelepçeyle gözaltına alındı[ğını] anlattı.
Avukatlar da gençlerin "durdukları için değil, durdukları yer yüzünden" gözaltına alındıklarını ileri sürdüler "Taksim’de değil de Maçka’da olsaydı polis geçip giderdi” dediler.
"Duran Adam Eylemi" neydi?
17 Haziran 2013 akşamı tiyatro ve performans sanatçısı ve dansçı Erdem Gündüz, Gezi Parkı’nın polis tarafından boşaltılmasının hemen ardından Taksim Meydanı’na giderek Atatürk Kültür Merkezi’nin önünde hareketsiz biçimde durdu.
Yanında ne bir pankart, ne bir megafon, ne de slogan vardı — sadece sessizce, elleri cebinde duruyordu.
Başta polis ve çevredeki insanlar ne olduğunu anlamadı; polis birkaç kez kimlik kontrolu yapmak istedi ama Gündüz hiç tepki vermedi.
Saatler ilerledikçe çevredeki insanlar onun yanına gelip aynı şekilde durmaya başladılar.
Yaklaşık sekiz saat boyunca hareketsiz kalan Gündüz’ün etrafı gece yarısına doğru polis tarafından sarıldı.
Polis, etraftaki kalabalığı “yasadışı toplanma” gerekçesiyle dağıttı ve bazı kişileri gözaltına aldı.
Erdem Gündüz ise gözaltına alınmadı; meydandan kendi iradesiyle, sessizce ayrıldı.
Olayın görüntüleri ve fotoğrafları sosyal medyada yayılınca, “Duran Adam” etiketiyle binlerce kişi Türkiye’nin farklı kentlerinde aynı eylemi tekrarladı.
Gündüz daha sonra yaptığı açıklamada, “Kimseye saldırmadan, kimseyi engellemeden sadece orada durdum; bu da bir ifade biçimi.” dedi.
Eyleminden sonra hakkında herhangi bir dava açılmadı, ancak iktidar yanlısı medyada hedef gösterildi; buna karşın uluslararası platformlarda barışçıl direnişin sembolü olarak onurlandırıldı (örneğin, Time dergisi onu 2013’ün “insan hakları savunucularından biri” olarak andı).
(AEK)
