* Fotoğraf: Pixabay
Bugün, Urgewald’ın da aralarında bulunduğu 30 sivil toplum kuruluşu, elektrik üretimi amaçlı kömürün değer zinciri kapsamında faaliyet gösteren şirketlerin dünyadaki en kapsamlı veri tabanı olarak bilinen Küresel Kömürden Çıkış Listesi’ni (Global Coal Exit List, GCEL) yayınladı.
Liste, hala kömür yatırımlarını genişletmeyi hedefleyen ve finans sektörü tarafından kara listeye alınması gereken 935 kömür şirketini ortaya koyuyor.
Bu yıl listelenen şirketlerin yaklaşık yarısı genişleme eğiliminde. Veri tabanında yer alan 935 şirketin 437'si yeni kömürlü termik santral, yeni kömür madeni veya kömür taşınması amacıyla kurulan altyapı yatırımları gerçekleştiriyor. Listedeki şirketlerin 25’inden azı kömür üretimini ve tüketimini sonlandıracakları tarihi belirlemiş durumda.
Listeye ilişkin yapılan açıklamada “Günümüz ekonomisinde kömür geçerliliğini yitirmiş durumda. Sektör, faaliyetlerini sürdürürken sosyal lisansını kaybetti ve günümüz dünyasında rekabet edemiyor. Ancak 2020 Küresel Kömür Çıkış Listesi, kömür şirketlerinin halen geleceğimizi mahvedebilme potansiyelini kanıtlıyor” deniliyor.
137 GW arttı
Paris İklim Anlaşması’nın imzalanmasından bu yana, dünyadaki kömürlü termik santrallerin kurulu gücü 137 GW arttı. Bu rakam, Almanya, Rusya ve Japonya'da işletmede olan kömürlü termik santrallerin kurulu gücünün toplamına denk geliyor.
Bununla birlikte, 500 GW'ın üzerinde yeni kömürlü termik santral projesi planlama aşamasında bulunuyor.
Urgewald direktörü Heffa Schuecking, “2020 GCEL'de listelenen şirketlerin yaklaşık yarısı genişleme eğiliminde. Veri tabanında yer alan 935 şirketin 437'si yeni kömürlü termik santral, yeni kömür madeni veya kömür taşınması amacıyla kurulan altyapı yatırımları gerçekleştiriyor. GCEL'deki şirketlerin 25’inden azı kömür üretimini ve tüketimini sonlandıracakları tarihi belirlemiş durumda. Topladığımız veriler, kömür endüstrisinin iklim gerçekliğiyle başa çıkmayı reddetmesinin korkutucu bir kanıtı niteliğinde” diyor.
İklim riskini yönetme kaynağı
GCEL ilk olarak Kasım 2017'de yayınlandı ve her yıl sonbahar aylarında güncelleniyor. Veri tabanı, özellikle Avrupa'daki birçok büyük yatırımcının kömür yatırımlarını elden çıkarmasında etkin rol oynuyor.
Günümüzde veri tabanının kayıtlı kullanıcıları arasında 400'den fazla finans kurumu yer alıyor. 14 trilyon doların üzerinde finansal varlığı yöneten bu finansörler, kömür şirketlerini portföylerinden çıkarmak üzere GCEL'in üç kriterinden en az bir tanesini kullanıyor.
Uluslararası Finans Kurumu’nda (International Finance Corporation, IFC) İklim Finansmanı Başkanı olan Peter Cashion "GCEL, portföylerindeki iklim risklerini anlamak ve yönetmek isteyen yatırımcılar ve finans kurumları için yegâne bir kaynaktır" diyor.
Sektör ekonomik sıkıntı yaşıyor
Kömür endüstrisinin yapısı sürekli değişiyor. Bu yıl GCEL'den 94 şirket çıkarılırken, 303 yeni şirket eklendi. Sektörün ekonomik durumunun dünyanın birçok bölgesinde hızla kötüye gitmesi nedeniyle, değişiklikler genellikle kurumsal yeniden yapılanma ya da iflaslar sebebiyle gerçekleşiyor. Bununla birlikte kömür yatırımları azalmıyor, yalnızca sahibi değişiyor.
Küresel ısınma
Küresel ısınmayı 1,5°C ile sınırlandırma hedefine ulaşılabilmek adına, kömürden elektrik üretiminin yıllık yüzde 11 düşmesi gerekiyor. GCEL'de yer alan şirketlerden yalnızca 25 tanesinin bu hedefe hizmet edecek ölçüde iddialı olmasa da kömürü sonlandırma politikası bulunuyor. Bununla birlikte, GCEL'de yer alan şirketlerin yaklaşık yarısı hala yeni kömür varlıkları geliştirmeyi planlıyor.
Schuecking, "Kömür şirketlerinin dönüşmesini beklemek, iklim krizini kaçınılmaz kılıyor. Zaman elimizden akıp gidiyor. Finans kuruluşları sektöre aktardıkları finansmanı hızla sonlandırmadıkça, iklim değişikliğiyle mücadelenin temelini oluşturan kömürün terk edilmesi yolunda ilerleyemeyiz" diyor.
Katısöz'den Türkiye değerlendirmesi
Raporu değerlendiren CAN Europe (Avrupa İklim Eylem Ağı) Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Koordinatörü Özlem Katısöz şunları söyledi:
“2020 Küresel Kömür Çıkış Listesi'nin ortaya koyduğu gibi, Türkiye’den birçok şirket de hala kömür madenciliği ve kömürle çalışan tesislere yatırım yapıyor. Listede yer alan Türk şirketleri incelendiğinde, Anadolu Birlik Holding, Çelikler Holding, Ciner Holding, Diler Holding ve Eren Holding gibi kömürün toplam elektrik üretimindeki payının neredeyse yüzde 100 olduğu büyük şirketler var. Aydem, IC İçtaş, Kolin ve Odaş gibi şirketler için ise toplam elektrik üretimi içinde kömürün payı yüzde 45-65 arasında.
"Hızlı ve adil bir enerji"
“Küresel finans sistemi kömürden hızla çıkarken, Türkiye’ye yabancı yatırım girişini artırmak için düşük karbonlu yatırımları çekme politikalarına yönelmek ülke ekonomisinin faydasına olacaktır. Ayrıca Avrupa Yeşil Mütabakatı ile ülkelerin karbon yoğunluğunun ticaret ilişkilerini etkileyeceğini öngörebildiğimiz bir dönemden geçiyoruz, dolayısıyla kömüre yatırım yapan şirketlerin bir an önce kömürden çıkış planlarını hazırlamaları ve sermayelerini ve varlıklarını atıl kalmaya karşı korumaları kendi çıkarlarına olacaktır.
“Çinli kömür şirketleri ise listeye en tepeden giriyor. Çinli şirketler Türkiye’de de Afşin C Kömür Santrali gibi kömür madenciliği ve elektrik santrali projeleriyle ilgileniyorlar. Türkiye Varlık Fonu'nun da Harbin, Şangay, CMEC, Dong Fand, Gedi gibi şirketlerle ile irtibat halinde olduğunu biliyoruz.
“Çin'in sunabileceği finansal imkanlarla güçlü bir müttefik olduğu açık, ancak Çin’in iklim krizine karşı mücadele eden ve Türkiye için sürdürülebilir bir enerji ortağı olarak Türkiye'de kömürün ötesinde hızlı ve adil bir enerji geçişini hızlandırabilecek bir aktör olması gerekiyor.”
2020 GCEL hakkında
GCEL, gelirlerinin yüzde 20'sinden fazlasını kömürden elde eden başlıca kömürlü termik santral işletmecilerini ve üreticilerini ele alıyor. Bu kapsamda liste kömür madenciliği, kömürden elektrik üretimi veya kömür altyapısını genişletmeyi planlayan şirketleri kapsıyor.
Veri tabanında 935 ana şirketin yanı sıra kömür madenciliği, ticareti, taşımacılığı, elektrik üretimi ve bu endüstri için ekipman üretimine kadar birçok alanda faaliyet gösteren 1800 yan kuruluş ve bağlı şirket yer alıyor. Veri tabanındaki bilgilerin çoğu, yıllık raporlar, yatırımcı sunumları ve hisse senedi bilgileri gibi birincil şirket kaynaklarından elde ediliyor.
Sonuç olarak GCEL'de listelenen şirketler, dünyanın elektrik üretimi amaçlı kömür üretiminin yüzde 88’ini ve dünyadaki kömürlü termik santral kurulu gücünün yaklaşık yüzde 85'ini temsil ediyor. (TP)
