Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI), dünyanın en büyük 100 silah üreticisinin 2024 gelirlerini yayımladı.
Buna göre şirketlerin toplam silah satış gelirleri bir önceki yıla göre yüzde 5,9 artarak 679 milyar dolara ulaştı ve şimdiye kadar kaydedilen en yüksek seviyeye çıktı.
Listedeki şirketlerin 77’si 2024’te gelirlerinin artırırken 20’sinde düşüş gözlemlendi. İki şirketin gelirinde ise bir değişiklik olmadı. (Bir şirket 2023’teki veri eksikliği nedeniyle hesaplamaya dahil edilmedi)
Artışta Ukrayna ve Gazze’de devam eden savaşların yanı sıra küresel ve bölgesel gerilimlerin tetiklediği yeniden silahlanma eğilimleri etkili oldu.
ABD’de büyüme sürüyor ancak gecikme ve maliyet krizleri derinleşiyor
Toplam gelirin yaklaşık yarısını oluşturan ABD merkezli 39 şirketin silah gelirleri 2024’te yüzde 3,8 artarak 334 milyar dolara yükseldi. Lockheed Martin, Raytheon (RTX), Northrop Grumman ve General Dynamics gibi devler gelirlerini artırdı.
Ancak SIPRI, ABD’nin büyük savunma projelerinde kronikleşen gecikmeler ve bütçe aşımı krizlerinin derinleştiğini belirtiyor.
- F-35 savaş uçağı programı 2023’te yaşanan üretim sorunlarının ardından 2024’te de gecikmeler yaşadı. Blok 4 modernizasyonundaki teknik aksaklıklar nedeniyle teslim edilen 110 uçağın her biri ortalama 238 gün gecikti. Programın toplam maliyeti 485 milyar dolara ulaştı.
- Sentinel ICBM programının maliyeti dört yılda yüzde 81 arttı ve 141 milyar dolara yükseldi.
- Columbia sınıfı denizaltı programı ise 17 milyar dolarlık bütçe aşımıyla dikkat çekiyor.
SIPRI araştırmacılarına göre bu durum, ABD’nin uzun vadeli askeri planlamasını ve bütçe verimliliğini ciddi şekilde zorluyor.
Avrupa: Hızlı silahlanma ve kapasite artışı, tedarik risklerini büyütüyor
Avrupa’da (Rusya hariç) Top 100 listesine giren 26 şirketin toplam gelirleri yüzde 13 artarak 151 milyar dolara çıktı. Artışın ana nedeni, Ukrayna’daki savaş ve Rusya kaynaklı güvenlik kaygıları.
En dikkat çekici tablo ise Çekya merkezli Czechoslovak Group’un gelirini yüzde 193 artışla 3,6 milyar dolara yükseltmesi oldu. Artışın yarısından fazlası Ukrayna’ya yapılan teslimatlarla ilgili. Ukrayna'nın devlet şirketi JSC Ukrainian Defense Industry de gelirlerini yüzde 41 artırarak 3 milyar dolara ulaştı.
Avrupa şirketlerinin önemli bir kısmı 2024’te yeni tesisler ve üretim hatları açarak kapasitesini genişletti. Ancak rapor, kritik minerallere bağımlılık nedeniyle tedarik zinciri kırılganlığının büyüdüğünü söylüyor.
Örneğin Airbus ve Safran, 2022 öncesi titanyum ihtiyacının yarısını Rusya’dan karşılıyordu ve hızla yeni kaynak arayışına yöneldi. Çin’in kritik minerallere yönelik ihracat kısıtlamaları da Thales ve Rheinmetall gibi firmaların maliyetlerini ciddi biçimde artırdı.
Rusya'nın savaş ekonomisi yaptırımlara rağmen büyüyor
Verisi erişilebilir olan iki Rusyalı şirketinin (Rostec ve USC) toplam silah gelirleri 2024’te yüzde 23 artarak 31,2 milyar dolara yükseldi.
Rusya, bileşen tedarikinde ve nitelikli işgücü bulmakta zorlanmasına rağmen özellikle mühimmat, zırhlı araç ve füze üretiminde keskin artışlar kaydetti. Örneğin:
- 152 mm top mermisi üretimi 2022’ye göre yüzde 420 arttı.
- 9M723 (İskender) balistik füzesi üretimi bir yılda 250’den 700’e çıktı.
Yolsuzluk soruşturmaları Çinli şirketlerin gelirini düşürdü
Asya–Okyanusya bölgesinin toplam silah gelirleri 2024’te yüzde 1,2 azalarak 130 milyar dolara geriledi. Bu düşüşün tek nedeni Çin.
Çin’de:
- Sekiz büyük şirketin toplam geliri yüzde 10 düştü.
- NORINCO’nun geliri yüzde 31 geriledi.
- Havacılık ve füze üreticisi CASC’ın geliri yüzde 16 azaldı.
Bunun nedeni, savunma tedarik süreçlerinde patlak veren yolsuzluk skandalları nedeniyle çok sayıda sözleşmenin askıya alınması.
Buna karşın Japonya ve Güney Kore’de şirket gelirleri keskin biçimde arttı. Japonya yüzde 40, Güney Kore de yüzde 31 artış kaydetti.
Ortadoğu: Rekor sayıda şirket listede – 5’i Türkiye’den
Ortadoğu’da listede yer alan dokuz şirketin toplam silah geliri 31 milyar dolar oldu; bu sayı bölge için bugüne kadarki en yüksek değer.
İsrail
Üç İsrail şirketinin toplam geliri yüzde 16 artarak 16,2 milyar dolara çıktı. Gazze’deki savaşın ve özellikle füze savunma sistemlerine yönelik küresel talebin etkisi belirgin. Rafael’in geliri yüzde 23 arttı. Elbit Systems’in siparişlerinin yüzde 65’i uluslararası müşterilerden.
Türkiye
2024 listesinde ilk kez beş Türkiye menşeili şirketi yer aldı. Aselsan, TUSAŞ, Roketsan, Baykar ve MKE.
Bu şirketler 2024’te silah gelirlerini yüzde 11’lik artışla 10,1 milyar dolara yükseltti. MKE, SIPRI’nin ilk kez Top 100 şirket arasında girdi.
ASELSAN, silah gelirlerinde en büyük yüzdelik artışı (yüzde 24) kaydetti ve silah gelirlerini 2024'te 3,47 milyar dolara çıkardı. ASELSAN’ın artışı ihracat kaynaklı; ihracat gelirleri yüzde 65 yükseldi.
İhracat, Baykar için de önemli bir rol oynadı. Şirketin 2024'teki 1,9 milyar dolarlık silah gelirinin yaklaşık yüzde 95'i ihracattan geldi. Ancak buna rağmen Baykar'ın silah gelirleri 2024'te yüzde 12 düştü. Baykar’ın toplam gelirindeki düşüş, Ukrayna kaynaklı talebin önceki yıllardaki olağanüstü seviyesinden normalleşmesine bağlanıyor.
| Şirket | 2024 Geliri | Değişim |
| ASELSAN | 3,47 milyar $ | %24 artış |
TUSAŞ | 2,16 milyar $ | %11 artış |
Roketsan | 1,39 milyar $ | %13 artış |
Baykar | 1,9 milyar $ | %12 düşüş |
MKE | 1,21 milyar $ | %17.4 artış |
Küresel askeri modernizasyon talebi
SIPRI’nin verileri, küresel silah pazarında benzeri görülmemiş bir genişleme yaşandığını gösteriyor. 100 şirketin toplam geliri son on yılda (2015–2024) yüzde 26 arttı.
Rapora göre bu artış, yalnızca savaş ve çatışmaların doğrudan etkilerinden değil, aynı zamanda uzun vadeli yeniden silahlanma stratejilerinden kaynaklanıyor. Birçok ülke yeni üretim hatları açıyor.
(HA)
