19 Kasım'da DTÖ, Haydarabad'da bulunan Hetero Drugs Limited şirketinin, ürettiği altı anti-retroviral (ARV) ilacı "laboratuar testlerinde karşılaşılan endişeler nedeniyle" onaylanmış ilaçlar listesinden çektiğini açıkladı.
ARV'ler, HIV gibi retrovirüslerin çoğalmasını önleyen ya da onları yok eden ilaçlar.
Bu Haziran'dan beri üçüncü defa bir Hindistan firmasının anti-AIDS ilaçlarını, WHO'nun etkilerini denetlemesinden ve yetersiz bulmasından sonra piyasadan çekmesi.
WHO, jenerik ilaçların patentli olanlarla aynı etkiyi yapıp yaptığını denetleyerek ilaçlara biyo-eşdeğerlilik onayı veriyor.
Bu ayın başlarında, Hindistan'ın ilaç devlerinden Ranbaxy, WHO'nun eşdeğerlilik onayı vermemesi üzerine anti-AIDS ilaçlarını listeden çekmişti. Cipla firmasının iki HIV/AIDS ilacı da Haziran'da aynı şekilde geri çekilmişti.
Cipla, tüm dünyada birçok HIV hastasının hayatını kolaylaştıran "bir günlük ilaç bir dolar" tedavisini bulan firma.
Fakat problem başka yerde.
Hem Ranbaxy hem de Cipla, ilaçlarını listeden çekmeden önce Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) ilaçlarının biyo-eşdeğerlilik standartlarını sağladığını kanıtlamıştı.
Bu durum sivil toplum örgütlerinin, WHO'nun Batılı ilaç devleri lehine çalıştığı suçlamalarını beraberinde getirdi.
Fakat şimdi durum daha da karışık. Niye iki Hindistanlı firma ilaçlarının yeterli olduğuna inanmalarına rağmen onları piyasadan çekmeyi seçtiler?
Uluslar arası üne sahip ilaç uzmanı Mira Shiva, Hetero, Ranbaxy ve Cipla'nın ilaçlarını piyasadan çekmelerine sebep olanın WHO değil DTÖ olduğunu söylüyor.
Hindistan Gönüllü Sağlık Örgütü'nün (VHAI) üyesi olan Shiva, jenerik ilaç üreten Hindistanlı firmaların 1 Ocak 2005'ten sonra hukuki problemlerle karşılaşabileceklerini belirtiyor.
Shiva, "TRIPS en kötü uluslararası ticaret rejimlerinden birini getiriyor. Kalkınmakta olan ülkelerde çiftçiler, kamu yararı ve insan hakları savunucuları ve elbette ilaç ve sağlık aktivistleri bu anlaşmaya karşı çıktı" diyor.
Malezya'da bulunan Third World Network'tan Martin Khor "TRIPS'in öngördüğü yüksek fikri haklar koruması dengeyi kamu yararı aleyhine ve patentleri ellerinde bulunduran tekelci firmalarının lehine bozdu" diyor.
"Bu durum, yoksulluğu yoketmek, kamu sağlık hizmetlerini sağlamak, çevreyi ve biyo-çeşitliliği korumak, kültürel, sosyal ve ekonomik hakları gerçekleştirmek gibi sürdürülebilir kalkınma hedeflerini imkansızlaştırıyor"
Hindistan: ilaçta model ülke
Şu ana kadar Hindistan'ın ilaç sanayii, 1970'te kabul edilen ve endüstrinin Birleşmiş Milletler tarafından örnek gösterilecek ölçüde gelişmesine yol açan Patent Yasası'na tabi idi.
Dünya Bankası'nın 1990'larda yaptığı bir araştırma komşu Pakistan'da ilaç fiyatlarının 10 kata kadar daha pahalı olduğunu gösteriyordu. Fiyatlar İngiltere'de Hindistan'a göre 17 kat, ABD'de de 37 kat daha pahalıydı.
Hindistan TRIPS anlaşmasını 1995'te, ekonomik liberizasyonu savunan Kongre iktidarı sırasında imzaladı. Fakat parti bir yıl sonra yapılan seçimleri "küreselleşmenin yalnızca küçük bir elite hizmet ettiği yolundaki genel görüş nedeniyle" kaybetti.
Sekiz yıl sonra tekrar sahneye çıkan Kongre Partisi, "insan yüzü bir küreselleşme" vaadiyle iktidara geldi. Fakat hükümetin ticaret ve endüstri bakanı Kemal Natah "ülkenin çok yönlü anlaşmalardan doğan yükümlülüklerini erteleyerek güvenilirliğini zedeleyemeyeceğini" söyledi.
Bu arada, Birleşmiş Milletler AIDS Programı'ndan (UNAIDS) Poornima Mane, hastaların Ranbaxy ve Cipla'nın ürettiği ve piyasada bulunan ilaçları kullanmaya devam etmesini istedi.
Hindistan'd HIV taşıyıcısı olan 5.1 milyon insan var. (RD/EÜ)
